Het Europees Parlement heeft in een nieuwe resolutie haar bezorgdheid geuit over de situatie in Congo. Onder hen ook ex-Europees Commissaris en Congokenner Louis Michel: ‘Ik steun voluit de resolutie, maar ik betwijfel of ze opportuun is.’
Het Europees Parlement heeft woensdag in een resolutie haar zorgen uitgedrukt over de schrijnende humanitaire toestand in Congo. Het Parlement eist ook dat er voor het einde van dit jaar democratische verkiezingen worden georganiseerd. De concrete aanleiding voor de boosheid was in feite de dood van twee VN-medewerkers die speciaal uitgestuurd waren om de oorzaken van het geweld uit te spitten.
‘We mogen niet langer zwijgen als we zien hoe het er in Congo vandaag aan toegaat’. Oud-buitenlandminister en Europees commissaris Louis Michel (MR, ALDE) slaakt een diepe zucht. ‘Ik steun voluit de inhoud van de resolutie die bij handopsteken vrijwel unaniem is goedgekeurd in het Europees Parlement. Ik vraag me alleen af of ze opportuun is’.
Michel, die door de VN al meermaals is aangezocht om te bemiddelen en te informeren, schudt het hoofd. ‘Ja, ik heb een rechtstreekse lijn met president Joseph Kabila, ik heb hem uitgelegd wat allemaal niet kan voor de internationale gemeenschap en hij belooft daarmee rekening te houden. Maar hij doet niks.
We vroegen hem de grondwet niet aan te passen, maar dat is wel gebeurd. Na het ontslag van Samy Badibanga vroegen we om een oppositiekandidaat als premier, maar hij koos voor een stroman, Bruno Tshibala, die uit de UDPS-oppositie is gegooid omdat hij de opvolging van Etienne Tshisekedi niet aanvaardde. Tshisekedi zelf stierf in februari. Hij is nog altijd niet begraven. En dan zwijg ik over het toenemend geweld, in maart nog in de Kasai, de schending van de mensenrechten, de corruptie en het machtsmisbruik.’
Reden genoeg voor het EP om de druk op te voeren. Hilde Vautmans (Open VLD/ALDE) houdt zich niet in. ‘Tijdens de huidige politieke impasse worden kindsoldaten en de verkrachting van vrouwen meer en meer ingezet als oorlogswapen. Ik eis een onafhankelijk internationaal onderzoek naar de verantwoordelijkheid van de politieke leiders. Ongeacht hun rang moeten ze vervolgd kunnen worden’.
Den Haag
Michel beseft dat het kantje boord wordt. ‘Ik heb het dikwijls gezegd: na de vrije verkiezingen van 2006 was ik vol vertrouwen, alles wat redelijk eerlijk verlopen. Kabila heeft het niet slecht gedaan in de overgangsperiode na de dood van zijn vader. Maar zodra hij wettelijk gekozen was, gaf hij toe aan de machtsspelletjes van zijn omgeving. Intussen is de balans van misbruiken en moordpartijen zodanig aangedikt dat een procedure voor het Internationale Strafhof in Den Haag niet langer ondenkbaar is. Ik mocht hem nochtans immuniteit en een benoeming tot erepresident aanbieden. Tevergeefs.’
Ik heb het dikwijls gezegd: na de vrije verkiezingen van 2006 was ik vol vertrouwen.
Eind december werd er tussen Kabila en de oppositie een akkoord gesloten over vrije verkiezingen, maar het akkoord krijgt maar geen uitvoering zoals ook het Parlement die vraagt. Kabila blijft een derde ambtstermijn nastreven, hoewel hij dat niet mag van de grondwet.
Michel ziet maar één lichtpuntje: ‘Ik heb gisteren nog overlegd met de minister van handel en KMO’s, Bienvenu Liyota Ndjoli. Kabila heeft hem als speciale gezant gestuurd. Hij bevestigt me dat de registratie van de kiezers tegen eind juli zal afgerond zijn. Nu al zijn 25,5 miljoen kiezers ingeschreven. Maar om verkiezingen mogelijk te maken, moet de kieswet eerst nog door het parlement geraken.’
Daarvoor is stabiliteit nodig, maar het is duidelijk dat Kabila geen greep heeft op het hele land. Opstanden in Katanga, Kasai, Noord-Kivu en elders blijven een hoge menselijke tol eisen. De VN heeft in Kasai al 42 massagraven blootgelegd en spreekt van één miljoen binnenlandse vluchtelingen. Het conflict dreigt te ontaarden in een stammenstrijd, Luba tegen de anderen. In Beni (Noord-Kivu) zijn 900 gevangenen ontsnapt op 11 juni. Net als in Butembo is de avondklok er ingesteld.
Veiligheid
Kabila’s argument om geen verkiezingen te organiseren, is dat zoiets te veel geld kost. Flauwekul, maar dat heeft succes omdat de internationale gemeenschap hopeloos verdeeld is.
Onrust speelt in het voordeel van Kabila, die de gevangene is van zijn eigen hofhouding en zijn 7.000 man sterke Republikeinse Wacht. Michel is daar zeer verontrust over. ‘De meerderheid is verdeeld tussen hardliners, aangevoerd door Kabila’s eigen kabinetchef, en de gematigden, waartoe oud-parlementsvoorzitter Aubin Minaku behoort. Hou die man in het oog, een zeer bekwaam rechstgeleerde.’
‘Maar het blijft onbegrijpelijk dat oppositieleider Moïse Katumbi, die al ruim een jaar in ballingschap leeft in Brussel, niet mag terugkeren. De Bisschoppenconferentie heeft het hele dossier doorgespit en heeft niks gevonden dat men hem ten kwade kan duiden. De bisschoppen schreven een brief naar Kabila. Zonder resultaat. Ik stel me de vraag of er nog goede wil aanwezig is’.
‘Kabila speelt het veiligheidsargument uit om alles bij het oude te laten’, analyseert Vautmans. ‘Maar daar hebben de slachtoffers geen boodschap aan. Lokale bronnen spreken al van 3.000 doden in plaats van 400. En we moeten die slachtoffers een gezicht geven, zoals VRT gedaan heeft. Ik was in de Kivu met Walter Zinzen en Kris Smet, afschuwelijk hoe sommige vrouwen helemaal kapotverkracht waren. En ze worden twee keer gestraft, want de daders zijn nooit vervolgd. Omdat natuurlijk ook het regeringsleger duchtig meedoet.’
Wat niet helpt, gezien de reacties van Kabila (‘Je mag dat niet door een Westerse bril bekijken’), is de optassing van sancties en resoluties. Dat geeft de hardliners alleen meer armslag om Kabila aan te zetten om te blijven.
Lees het interview met Joseph Kabila:‘Wees niet bang, ik pleeg geen zelfmoord als ik geen president meer ben’
Opgevoerde sancties
Mark Demesmaeker (NVA/ECR) maakt zich geen illusies. ‘Kabila past een verrottingsstrategie toe. Zijn argument om geen verkiezingen te organiseren, is dat zoiets te veel geld kost. Flauwekul, maar dat heeft succes omdat de internationale gemeenschap hopeloos verdeeld is. Kabila heeft militaire akkoorden met Rusland, China wil zijn economische belangen niet in gevaar brengen, en de Amerikanen – tja, weet Trump eigenlijk wel waar Congo ligt ?’
Ach, Kabila moet ophouden met overal een complot in te zien.
De Verenigde Naties blijven in gebreke, aldus Demesmaeker. ‘Wij willen wel dat het mandaat van de Monusco-vredestroepen verlengd wordt. Maar dan moeten ze niet werkloos toekijken wat er onder hun ogen gebeurt. Het is hun taak om gewapende groeperingen te neutraliseren, niet om ze hun gang te laten gaan.’
Ondanks Michels terughoudendheid pleiten de meeste parlementsleden toch voor opgevoerde sancties. ‘Na de onlusten in Kasai zijn op 29 mei opnieuw de tegoeden van negen hoge ambtenaren, onder wie drie huidige of gewezen ministers, bevroren omdat ze mee verantwoordelijk zijn voor grove schendingen van de burger- en mensenrechten’, zegt Demesmaeker. ‘Ze krijgen ook een inreisverbod in de EU. Eind vorig jaar waren al zeven anderen bestraft. Daar zitten niet de minsten tussen: onder meer het hoofd van de Veiligheidsdienst Kalev Mutond en regeringswoordvoerder Lambert Mende zijn geviseerd.’
‘Kabila heeft een historische kans gemist om de grote verzoener te worden’, besluit Michel. ‘Wat we nu nodig hebben is een duidelijk stappenplan, een tijdlijn naar vrije verkiezingen, die eigenlijk eind vorig jaar hadden moeten plaatsvinden. Ndjoli zegt me nu dat het wellicht begin 2018 wordt.’
‘Ach, Kabila moet ophouden met overal een complot in te zien. Zoals nu weer, het zijn de Belgen die de boter hebben gegeten. Nonsens. Hij werkt al langer vertragingsmaneuvers uit en hakt in op de oppositiepartijen. Zo ontsloeg hij in 2015 nog twee ministers, die andersgezinde partijen leidden: Pierre Kumbi van de MSR, en Olivier Kamitatu van de ARC. De G7 noemden dat toen al een suicidal strategy. Het risico van regionale destabilisatie neemt hand over hand toe. Ik hoop dat het zo ver niet komt. Maar ik blijf wel ongerust, ja’.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
