Republikeinen kiezen tussen gedwongen liefde voor Donald Trump en enige haat

Deze week wordt beslist over het lot van Liz Cheney, een van de weinige topfiguren binnen de Republikeinse Partij die op ramkoers zitten met voormalig president Trump. Ze wordt waarschijnlijk uit haar machtspositie verwijderd. Maar helpt Trumpgetrouwheid de partij of is die, zoals de Titanic, langzaam aan het wegzinken?

Liz Cheney (54), de enige verkozene in het Huis van Afgevaardigden uit de weinig bevolkte staat Wyoming, is een wat vreemde spilfiguur voor de kritiek op Trump en het Trumpisme. Ze is niet populair. Ze heeft geen charisma te koop. Ze heeft geen grote aanhang. Ze praat in korte, afgemeten zinnen. Onderkoeld, alsof ze meer weet dan ze zegt en wat ze niet vertelt meer te betekenen heeft dan wat ze wel vertelt.

Ze was tot dusver vooral bekend omwille van haar familienaam. Ze heeft een conservatieve pedigree, die begint bij haar vader Dick Cheney. Pa Cheney was de machtige vicepresident onder George W. Bush. Er werden tijdens laatavondprogramma’s grappen over hem gemaakt. Tijdens een jachtpartij schoot hij hagel in het hart van een vriend, die het overleefde: daar hoefden komieken geen pointe meer bij te bedenken. Dicks eigen hartproblemen werden toegeschreven aan het feit dat hij geen hart had.

Dick en Liz Cheney zijn symboolfiguren voor het neoconservatisme: ze waren te vinden voor buitenlandse interventies en dachten eraan om democratie naar westers model te exporteren. Liz verzette zich de voorbije weken tegen de geplande terugtrekking van troepen uit Afghanistan.

Daarnaast zijn vader en dochter ook traditionele Republikeinen, gewonnen voor een minimale overheid (op het militair apparaat na), met verregaande privatisering en superlage belastingen. Liz sprak zich in 2013 uit tegen het homohuwelijk, wat leidde tot een publiek dispuut met haar lesbische zus Mary.

Vader Dick Cheney zal voor de rest van zijn dagen geassocieerd worden met de vergeefse zoektocht naar massavernietigingswapens in Irak. Hij zette inlichtingendiensten onder druk om bewijzen te vinden van dergelijke massavernietigingswapens. Hun opgeklopte rapporten maakten in 2003 de Amerikaanse invasie van Irak mogelijk.

‘Trump bouwde een beweging gebaseerd op leugens’, schreef columniste Maureen Dowd zondag in The New York Times, ‘De Cheneys toonden hem hoe je dat doet’. De pot verwijt de ketel, argumenteert Dowd, die niet goed verkropt dat weerstand tegen de nieuwe leugens voor velen de oude leugens doet vergeten.

Liz Cheney heeft zich nooit bekeerd tot het populisme van Trump. Ze zag met lede ogen aan hoe hij de partij veranderde. Haar weerstand werd pas tastbaar na de recentste presidentsverkiezingen, toen de uittredende president zich maar bleef verzetten tegen de uitslag.

Na de bestorming van het Capitool van 6 januari 2021 veranderde haar weerzin in feitelijke oppositie. Terwijl het gros van haar partij officieel de uittredende president bleef steunen, stemde Cheney als één van tien Republikeinse leden in het Huis van Afgevaardigden voor impeachment. Ze laat sindsdien weinig gelegenheden onbenut om te benadrukken hoe erg ze het wel vond wat hij gedaan had. Het mag dan hypocriet zijn, gelet op de geschiedenis van de familie Cheney met massavernietigingswapens in Irak, maar het leek tegelijk heel gemeend.

‘Veel meer zal duidelijk worden in de komende dagen en weken’, schreef ze in een verduidelijking bij haar stem voor impeachment, ‘maar wat we nu weten is genoeg. De president van de VS riep deze menigte samen, en ontstak de lont voor deze aanval. Alles wat volgde was zijn verantwoordelijkheid. Niets ervan zou zijn gebeurd zonder de president. De president had onmiddellijk krachtdadig kunnen tussenkomen om het geweld te stoppen. Dat deed hij niet. Er is nooit een groter verraad geweest door een president aan zijn ambt en zijn eed aan de grondwet’.

Na die keuze voor impeachment stond haar positie binnen de partij al onder druk. Bij geheime stemming besloten haar collega’s haar begin februari te bekrachtigen als de nummer drie van de partij in het Huis van Afgevaardigden. Ze kreeg 145 stemmen achter zich, 61 Republikeinen in het Huis stemden tegen haar.

Haar officiële titel is voorzitter van de Republikeinse Partijconferentie binnen het Huis, wat betekent dat ze vooral praktische problemen in de fractie moet helpen oplossen. Het is niet echt een aangename baan, maar ze brengt macht en aanzien mee, en een plaats in de hiërarchie.

Dat haar collega’s haar weliswaar in een geheime stemming in meerderheid ondersteunden werd door anti-Trumpstemmen binnen de partij destijds als hoopvol bestempeld. De partij zou zich aan de invloed van de voormalige president aan het ontworstelen zijn.

Hun hoop was van korte duur.

‘De geschiedenis kijkt mee’

Deze week komt haar positie opnieuw in het gedrang. Dinsdag of woensdag wordt er opnieuw over haar gestemd, en naar verwachting wordt ze dit keer wel weggestemd.

De motor achter de nieuwe stemming is gewezen president Trump die zijn gram wil halen op partijgenoten die hem kritisch bejegenen.

Cheney dreigt niet alleen haar post in de hiërarchie te verliezen. Het ziet er ook slecht uit voor haar herverkiezing in 2022. Trump, die haar naam in mededelingen laat vergezeld gaan van ‘oorlogsstoker’, heeft al aangekondigd dat hij een tegenkandidaat zal ondersteunen. En peilingen in Wyoming geven die tegenkandidaat, wie het ook wordt, meer kans dan Cheney.

Maar Cheney bindt niet in.

Kort nadat Trump opnieuw herhaalde dat de presidentverkiezingen gestolen waren, publiceerde ze voorbije woensdag een opiniestuk in The Washington Post, dat niet minder vurig was dan haar eerdere verklaring rond impeachment.

Trumps boodschap, schreef ze, is de volgende: ‘Ik ben nog altijd de rechtmatige president, en president Biden is onrechtmatig. Trump herhaalt die woorden nu in volle wetenschap dat precies dit soort taal het geweld op 6 januari provoceerde. En zoals het ministerie van Justitie en meerdere federale rechters hebben gesuggereerd, is er goede reden om te geloven dat Trumps taal opnieuw geweld kan veroorzaken.’

‘De Republikeinse Partij bevindt zich op een keerpunt’, zo ging ze verder: de partij moet kiezen tussen recht en leugen. ‘Ik ben een conservatieve Republikein, en de meest conservatieve van conservatieve waarden is respect voor de wet… Het kiescollege heeft gesproken. Meer dan zestig rechters, daarbij rechters die Trump benoemde, hebben de argumenten van de voormalige president afgewezen, en geweigerd de kiesuitslag te niet te doen. Dat is hoe het rechtssysteem werkt.’

‘De vraag is nu of we Trumps kruistocht zullen vervoegen om de wettige uitslag van de verkiezingen van 2020 ongedaan te maken, met alle gevolgen die dat kan hebben.’ Over die gevolgen is ze ook uitgesproken: ‘Ik heb in het buitenland gewerkt in landen waar de wissel van leiders enkel gebeurt door geweldpleging, en waar democratie gedijt tot de volgende opstoot van geweld’. In de titel van haar opiniestuk klonk het zo: ‘De geschiedenis houdt ons in de gaten’.

Op zoek naar bamboe in Arizona

De stemming over de plaats van Liz Cheney binnen de partij komt er op een moment dat Trump zijn greep weer verstevigt. Doorgaans neemt een verslagen president afstand van de politiek, en laat hij de leiding van de partij over aan anderen. Maar niet zo bij Trump. Trump is weliswaar minder zichtbaar dan tevoren, onder meer omdat hij van Twitter (definitief) en Facebook (tijdelijk) is verbannen. Maar tegelijk probeert hij grotere controle te krijgen op de financiële middelen die naar de partij stromen, en komt hij tussen bij voorverkiezingen. De voorbije week kon hij zijn invloed doen gelden bij voorverkiezingen in Texas, waar de kandidaten die hij ondersteunde opvallend goed scoorden.

Dat is misschien de voornaamste reden waarom in het Huis van Afgevaardigden zovele Republikeinen zich, goed vier maanden nadat ze door Trumps aanhang bestormd werden, toch weer voluit aan diens kant scharen. Hij beïnvloedt de voorverkiezingen die ze in de komende tijd tegemoet gaan, in aanloop naar de verkiezingen van 2022.

Om zijn steun te krijgen, moeten ze expliciet of impliciet ondersteunen dat de presidentsverkiezingen in 2020 ‘gestolen’ werden. Wie dat niet doet, wordt met een meer Trumpiaanse tegenkandidaat bedreigd.

Democraten noemen dat ‘de grote leugen’. Donald Trump nam vorige week die term over door wat hij als kiesfraude beschouwt ook als ‘de grote leugen’ te omschrijven. ‘De grote leugen’ wordt daarmee een begrip in beide partijen, weliswaar met tegenovergestelde betekenis.

Elise Stefanik, de tot niet zolang geleden eerder gematigde Republikein uit de staat New York die door de partijleiding naar voor wordt geschoven om Cheney te vervangen (zo blijft er een vrouw in de hiërarchie), verdedigt tegenwoordig volmondig de theorie van de kiesdiefstal. Ze ondersteunt de hertelling van stemmen in het district Maricopa van de staat Arizona, waar een privégroep onder meer het gerucht onderzoekt dat 40.000 frauduleuze stembiljetten uit China overgevlogen werden, en aan het totaal van ruim 2 miljoen werden toegevoegd. Dat zou men kunnen achterhalen door bamboevezels in de formulieren terug te vinden.

De belangrijkste bekeerling voor de grote leugen is Kevin McCarthy, de Republikeinse nummer één in het Huis van Afgevaardigden. Onmiddellijk na de bestorming legde hij nogal wat schuld bij de toenmalige president, die hij via de telefoon tot actie tegen de bestormers probeerde te bewegen. Sindsdien is hij op verzoeningstocht naar Mar-a-Lago getrokken, Trumps residentie in Florida. Onmiddellijk na de bestorming ondersteunde hij Cheney, nu valt hij haar af en, zo verklaarde hij zondag, zal hij voor Stefanik kiezen. Cheney concentreert zich volgens hem niet genoeg op de strijd tegen Joe Biden en diens plannen, en is te veel bezig met het verleden.

Het gaat bij het omarmen van ‘de grote leugen’ niet langer alleen maar over de verkiezing van 2020. In het licht van ‘de grote leugen’ maken Republikeinse meerderheden in tientallen staten de voorwaarden om te stemmen strenger, wat vooral minderheden zal treffen. Er zal moeilijker vooraf gestemd kunnen worden, er zullen minder stemlokalen zijn, minder dropboxen voor vroege stemmen, er worden meer redenen gevonden om stemmen te kunnen annuleren.

Bredere strijd tegen de realiteit

Dat is echter niet de focus van de kritiek van Liz Cheney. Volgens The Washington Post, in een uitgebreid verslag dat dit weekend verscheen, werd Cheney weer luider in haar verzet tegen ‘Trumps grote leugen’ nadat ze had vastgesteld dat ‘de weigering om de realiteit te aanvaarden’ veel dieper zat in de partij dan alleen maar bij de verkiezingsuitslag.

Toen de partijtop in april intern de peilingen bekeek in de meest betwiste kiesdistricten werden cijfers die nadelig waren voor Trump niet getoond. De ex-president had in die districten 15 procent meer gepeilden tegen dan voor. Bijna dubbel zoveel gepeilden waren er hevig tegen de ex-president als hevig voor. Trump kan dan nog wel voorverkiezingen beslechten, maar niet langer verkiezingen waar het er echt toe doet, was de teneur.

Ook bij een topbijeenkomst in maart waren volgens Cheney al nadelige peilingen voor Trump verzwegen. ‘In beide gevallen, concludeerde ze, was het partijbestuur bereid informatie over Trump voor de eigen leden achter te houden net als de mogelijke schade die hij kan berokkenen aan Republikeinse leden van het Huis van Afgevaardigden’.

Schaarse Republikeinse leden van het Huis die openlijk de kant van Cheney kiezen, zijn dan ook pessimistisch gestemd over de kansen van de partij in 2022 – tenminste als die Trumpiaans blijft. Adam Kinzinger, verkozen in Illinois, vergeleek de partij zondag in het CBS-programma Face the Nation met de langzaam zinkende Titanic: ‘We hebben een orkest dat op het dek speelt, vertellen iedereen dat alles oké is, en ondertussen gaat Donald Trump op zoek naar vrouwenkleren zodat hij in de eerste reddingssloep kan geraken’.

https://twitter.com/FaceTheNation/status/1391418787166048259Face The Nationhttps://twitter.com/FaceTheNation

Rep. Adam Kinzinger (R-IL) likens GOP to “Titanic”: “We’re in the middle of this slow sink. We have a band playing on the deck, telling everybody it’s fine, and meanwhile Donald Trump’s running around, trying to find women’s clothing and get on the first lifeboat.” pic.twitter.com/L7Wjy87ngV

— Face The Nation (@FaceTheNation) May 9, 2021

Stel daar dan een Trumpgezinde tegenover, zoals Lindsey Graham, de senator uit South Carolina. Volgens hem kunnen de Republikeinen nooit winnen zonder de stemmen van de Trumpaanhang, zonder de arbeidersaanhang.

Wat maar af te wachten valt. Peilingen over Trump zijn notoir onbetrouwbaar, maar tonen wel een slinkende populariteit (32 procent positieve stemmen in een recente NBC-peiling), ook binnen de eigen partij (waar nu volgens diezelfde NBC-peiling voor het eerst sinds lang meer kiezers de partij belangrijker vinden dan de ex-president). Uit allerlei peilingen blijkt wel dat nog altijd een grote meerderheid (70 procent) van de Republikeinse kiezers gelooft in ‘de grote leugen’ – dat er in 2020 aanzienlijke kiesfraude gebeurde.

Winst in 2022?

Wat heeft Trump er bij te winnen om aan het roer te blijven staan van de partij?

De theorieën lopen uit mekaar. Volgens de enen wil hij zoveel mogelijk in het centrum van de macht blijven, al was het maar om de processen die op hem afkomen, rond corruptie en geknoei met boekhouding in New York of interventie in de verkiezingen in Georgia, te kunnen afwimpelen als politiek gemotiveerd.

Een andere theorie, geopperd door Michael Smerconish, een centrumrechtse commentator op CNN, is dat de partij van de nieuwe president doorgaans de volgende tussentijdse verkiezingen overdonderend verliest. Zo gebeurde het met Obama in 2010, of met Trump zelf in 2018. Het is geen ijzeren wet, maar de weerbots na een presidentsverkiezing gebeurt vaker wel dan niet. En aangezien de machtsverhoudingen in beide huizen van het Congres momenteel nipt in het voordeel van de Democraten liggen, kan een niet eens zo grote verschuiving de Republikeinen in Huis van Afgevaardigden en Senaat de meerderheid geven. Trump kan die overwinning dan opeisen, en in plaats van de slechte verliezer opnieuw een winnaar zijn. De redder in nood van de partij. De toeverlaat.

Tenzij het toch de Titanic wordt.