Voor wie een blik op de toekomst van de machtspolitiek in Afrika wil werpen, is er Libië. Je moet je vandaag bijna de vraag stellen welke buitenlandse mogendheid zich intussen níét in de Libische burgeroorlog heeft gemengd.
Officieel geldt in Libië een wapenembargo van de Verenigde Naties, maar vliegtuigen en schepen volgestouwd met militair materiaal komen en gaan. De Europese marinemissie om het embargo af te dwingen, Operatie Irini, oftewel vrede in het Grieks, blijkt een slag in het water.
Operatie Irini begon met een valse noot. Malta had aanvankelijk zijn steun toegezegd, maar trok die na druk van Italië en Turkije weer in. Italië wilde niet van de operatie weten omdat het nauwe banden onderhoudt met de transitieregering in Tripoli en vindt dat het wapenembargo een obstakel is om steun aan die regering te leveren. Het commandoschip van Irini behoort weliswaar toe aan de Italiaanse marine, maar het ligt voor anker in een Italiaanse haven en wordt, dixit verschillende bronnen op de Europese staf in Brussel, vooral geacht de wind uit de zeilen van de operatie te halen.
Libië en de regio rondom worden een zwerende wonde.
Voorlopig houdt een klein Grieks fregat de gigantische zee voor Libië in de gaten. Dat maakt geen indruk. Vorige week kreeg de HS Spetsai een vrachtschip in het vizier dat voer onder Tanzaniaanse vlag en afkomstig was uit Turkije: de Cirkin. Er waren naar alle waarschijnlijkheid wapens aan boord en de Spetsai stuurde zijn boordhelikopter uit op inspectie. De hele tijd bleven twee Turkse oorlogsschepen in de buurt. De Spetsai vroeg het Italiaanse commandoschip om instructies en werd opgedragen het Turkse schip te laten passeren. Detail: de Italiaanse marine had ook een fregat voor de kust van Libië, maar dat maakte geen deel uit van de Europese operatie en kwam de Spetsai niet te hulp.
Irini is dus weer zo’n typische ‘Operatie Schone Schijn’. Spelen Italië en Turkije onder één hoedje, dan houdt Frankrijk de communicatielijnen open met Rusland. Rusland steunt nog steeds de belangrijkste rivaal van de overgangsregering in Tripoli, generaal Khalifa Haftar. Bijna op hetzelfde moment dat Cirkin de haven van Misrata binnenliep, meerde een Russisch vrachtschip, de Alexander Tvardovskiy, aan in de haven van Benghazi. Griekenland onderhoudt eveneens nauwe banden met de Russen en staat op gespannen voet met de Turken. Een eerste observatie is dus de verdeeldheid binnen Europa.
Een tweede observatie is dat Rusland en Turkije hun invloed blijven uitbreiden. De Turkse schepen varen veelal door de zogenaamde Libisch-Turkse Maritieme Zone, een gordel die zich uitstrekt van de Turkse kust tot in Libië. Ankara en Tripoli claimen er een exclusieve economische zone en menen het er dus een beetje voor het zeggen te hebben. Turkije zal, niettegenstaande economische problemen, de komende jaren zestien nieuwe marineschepen in de vaart nemen, waaronder een klein vliegdekschip. Rusland is nu bijna permanent met twee onderzeeboten en zes oppervlakteschepen in de Middellandse Zee aanwezig. Moskou vroeg Syrië onlangs om meer ligplek in de haven van Tartus. Ondertussen staan er ook veertien Russische gevechtsvliegtuigen in Libië, bewaakt door huurlingen van de Wagner Groep.
Wie de toekomst van Noord-Afrika kan beïnvloeden, kan ook de toekomst van Europa beïnvloeden .
Het getouwtrek in Libië gaat verder dan de controle over olie. Wie de toekomst van Noord-Afrika kan beïnvloeden, kan ook de toekomst van Europa beïnvloeden en de poort openzetten voor vluchtelingen, terreur en georganiseerde misdaad. De voorbije decennia heeft Europa het grotendeels zelf verknoeid in die regio. De operatie tegen de Libische leider Muammar Khaddafi in 2011 was slecht voorbereid en een krachtige ondersteuning van de Arabische Lente bleef uit. Toen stonden er echter weinig rivalen klaar. Dat is vandaag anders. Rusland en Turkije overspoelen Noord-Afrika met wapens en huurlingen uit het Midden- Oosten. Russische Iljoesjins en Turkse transportvliegtuigen vliegen af en aan.
Zo ontstaan nieuwe strategische corridors. Rusland bouwt een militaire corridor van de Krim via de Zwarte Zee over Syrië en via Egypte en Syrië tot in de Sahel, waar het al met huurlingen aanwezig is in de Centraal-Afrikaanse Republiek en Sudan. Vanuit Turkije strekt zich een corridor uit via de Turks-Libische Maritieme Zone tot in Libië, maar ook bezuiden de Sahara proberen de Turken terrein te winnen. Deels gaat het om zaken, deels om strategische invloed. Ankara graaft in Niger naar uranium. De Diyanet, het Turkse ministerie voor Godsdienstzaken, financiert projecten over de hele regio: van moskeeën tot scholen. Libië en de regio rondom worden een zwerende wonde. Eenieder die erin peutert, kan Europa tegen het plafond jagen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
