Libanees regime afgestraft in
verkiezingen: is er hoop voor het geplaagde land?

Zondag 15 mei trokken de Libanezen voor het eerst sinds de economische crisis en de zware explosie in Beiroet in 2020 naar de stembus. Het pro-Hezbollah-blok dat de plak zwaaide in het land, leed verliezen. Door de grote politieke verdeeldheid en buitenlandse inmenging blijft de toekomst van het land echter onzeker.

Op 17 oktober 2019 braken er in Libanon grote protesten los naar aanleiding van enkele verhoogde belastingen op benzine en tabak. Al snel sloegen die protesten over naar een algemene aanklacht tegen corruptie binnen de overheid en de aanhoudende economische malaise. Eind 2018 zat bijna de helft van de Libanezen zonder werk.

Als gevolg van die protesten ontstond een politieke crisis, waarbij soennitisch premier Saad Hariri aftrad. Zijn opvolger Hassan Diab zou nog geen jaar na zijn aantreden ook al ontslag nemen ten gevolge van een heropleving van de protesten na de explosie in Beiroet van 2020, die een enorme menselijke en materiële tol eiste. Ondertussen bleef de Libanese economie verder instorten: meer dan drie vierde van de bevolking leeft onder de armoedegrens.

Sindsdien is er in Libanon een ‘technocratische’ regering geleid door de rijkste man van Libanon Najib Mikati en president Michel Aoun. Hun kabinet blijkt niet bij machte om broodnodige hervormingen door te voeren.

Die zijn niet alleen nodig om de belabberde staat van het overheidsapparaat op te waarderen, maar ook om terug te kunnen rekenen op internationale steun. Het IMF heeft namelijk te kennen gegeven Libanon financieel te willen steunen, maar daarvoor moet een regering ‘ingrijpende hervormingen doorvoeren om de overheidsfinanciën op orde te brengen, de overheidsschuld te herstructureren, en het sociale vangnet uit te breiden’.

Ondertussen is er nog steeds geen onderzoek afgerond naar de oorzaken van de explosie, tot grote frustratie van de Libanese bevolking. Een en ander doet vermoeden dat de overheid niet vrijuit gaat, verschillende rapporten melden dat de regering op de hoogte was dat de opgeslagen hoeveelheid ammoniumnitraat te groot was, maar niets deed.

De protesten blijven ondertussen opflakkeren maar worden hardhandig de kop ingedrukt door de Libanese overheid, die hiervoor al bekritiseerd werd door onder andere Human Rights Watch.

Etnische spanningen en buitenlandse inmenging

Éen van de redenen dat het zo moeilijk is om beleid te maken in Libanon, is dat de politiek nog steeds gedomineerd wordt door de etnische spanningen die stammen uit de 15-jaar durende burgeroorlog die eindigde in 1990 en de Syrische bezetting die eindigde in 2005.

Momenteel wordt het land geleid door een groot pro-Hezbollah-blok in het Libanees parlement. De sjiitische politieke beweging wordt gesteund door Iran, die de Libanese politiek zowel via het parlement als met gewapende milities probeert te beïnvloeden.

Hezbollah, door sommige landen gezien als een terreurbeweging, is een controversiële speler in de Libanese politiek. De beweging heeft niet alleen een eigen partij, maar uit zich op politiek vlak ook in een alliantie met de sjiitische Amal-beweging, de derde partij van Lebanon en de FMP van president Michel Aoud, die maronitische christenen vertegenwoordigt.

De maronitische christenen worden ook nog vertegenwoordigd in de LF-partij, rivaal van het FPM van Aoud, die dan weer dichter staat bij Saoedi-Arabië. LF wordt geleid door Samir Geagea, een krijgsheer uit de burgeroorlog die erg kritisch staat tegenover Hezbollah. Tot slot is er ook de soennitische ‘toekomstbeweging’ die verrassend de verkiezingen boycot en niet deelneemt.

Ex-premier Saad Hariri kondigde dit in januari aan uit protest tegen de ‘groeiende invloed van Iran’ in de Libanese politiek. Al deze partijen zijn officieel seculier, maar vertegenwoordigen duidelijk een etnische groep uit Lebanon. De interactie tussen Libanese machtshebbers en buitenlandse grootmachten is typerend voor de Libanese politiek, die bol staat van proxy-conflicten.

Veel van de kopstukken van deze partijen gaan al lang mee in de Libanese  politiek. Maar ondanks de kritiek en de algemene frustratie met de heersende politieke klasse lijkt de oppositie in het land te verdeeld om een blok te kunnen vormen. Zo ontstaat een wel erg versnipperd partijlandschap.

Bovendien moet er sinds het einde van de Libanese burgeroorlog ook rekening gehouden met een evenwichtige machtsverdeling tussen de verschillende etnische groepen. De helft van de zetels in het parlement gaat naar moslims, de andere naar christenen. Topposities in de regering moeten evenwichtig verdeeld worden over christelijke maronieten, sjiieten en soennieten. Deze twee factoren verkleinen de hoop op een evenwichtig compromis en consistent beleid. Conflict tiert welig in de Libanese politiek.

Verkiezingen

In die context van wanhoop en conflict werden zondag verkiezingen georganiseerd. En de vraag is dus of die snel verandering kunnen brengen. De Libanezen kregen zondag de keuze uit maar liefst 103 lijsten met tal van onafhankelijken die opkomen naast de grote welgekende blokken. Veel nieuwe lijsten zijn ontstaan uit de protesten van oktober 2019. De opkomst was met 41 procent beperkt, wat ook te maken heeft met de soennitische boycot van Hariri.

In de verkiezingen werden de zittende partijen duidelijk afgestraft door het publiek. Hoewel de Hezbollah-partij zelf geen zetels verloor, werden zowel de FPM als andere kleinere geallieerde partijen wel afgestraft in enkele regio’s die normaal pro-Hezbollah stemmen. De FPM is de grote verliezer en speelde zelfs haar status als grootste christelijke partij kwijt aan de LF-partij.

Het pro-Hezbollahblok gaat zo van 71 naar 62 zetels, minder dan de 65 die nodig zijn om een meerderheid te hebben in het parlement. Verder werden ook 16 onafhankelijke anti-establishmentkandidaten verkozen, 15 meer dan de verkiezingen in 2018. Daarnaast werden nog 9 andere kandidaten van kleinere partijen die zich kritisch opstellen tegenover de traditionele partijen verkozen. Het pro-Hezbollahblok leed dus een duidelijke nederlaag ten koste van de LF-partij en tal van onafhankelijke en kleinere kandidaten.

Toch is onzeker of dit de macht van de organisatie aanzienlijk zal verkleinen, met 61 zetels is Hezbollah nog steeds goed vertegenwoordigd, bovendien heeft de organisatie hoe dan ook
veel extrapolitieke macht in de vorm van milities en wapens. De vraag is ook of er snel een nieuwe regering kan gevormd worden en of die in staat zal zijn het tij te keren. Na de vorige verkiezingen duurde het nog een jaar voor er in Libanon een nieuwe regering was. Tot dat gebeurt, lijken de Libanezen veroordeeld tot aanmodderen.