‘Laat het seksueel misbruik binnen Oxfam het begin zijn van een cultuurwijziging’

Laat de onthullingen over seksueel misbruik van Oxfam-medewerkers een inspiratiebron zijn om een noodzakelijke cultuurwijziging te eisen en vrouwen niet langer te beschouwen als de seksueel beschikbare helft van de mensheid, stelt Siddharth Chatterjee, VN-coördinator in Kenia.

De beschuldigingen van seksueel misbruik tegen Oxfam-personeel en de tekortkomingen in de reacties van de humanitaire organisatie zullen op zijn minst een smet achterlaten op de reputatie van Oxfam, een liefdadigheidsorganisatie die vaak in de moeilijkste gebieden ter wereld actief is en een positief verschil heeft gemaakt in de levens van de meest kwetsbare mensen.

De beschuldigingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag komen na een golf van onthullingen van seksueel wangedrag in de kerk, in religieuze instellingen, weeshuizen en scholen in sommige van de meest ontwikkelde landen ter wereld.

Recent was er Hollywood en de Weinstein-saga. Dat heeft zich geuit in een dagelijkse parade van politici, CEO’s en beroemdheden die aangeklaagd worden voor vermeende seksuele uitbuiting en ander wangedrag ten aanzien van vrouwelijke medewerkers. Het is een crisis die epische vormen aanneemt.

Verenigd onder de hashtag #MeToo deelden duizenden vrouwen eindelijk hun verhaal, dat ze vaak jarenlang hadden opgekropt en hen niet zelden met veel frustratie opzadelde.

De realiteit is echter dat er niets nieuws is aan seksuele uitbuiting van vrouwen. De geschiedenis staat bol van de voorbeelden waarbij vrouwen slachtoffer werden van verkrachting en uitbuiting door gewapende milities.

Maar zelfs als er geen sprake is van geweld, leven vrouwen in conflict- of post-conflictzones vaak in armoede, en het onevenwicht tussen hen en humanitaire hulpverleners of peacekeepers heeft wel vaker geleid tot lelijke seksuele transacties in ruil voor basishulpgoederen.

Verenigde Naties betrokken

Toen de Verenigde Naties (VN) betrokken raakten bij dergelijke schandalen, heeft de organisatie snel werk gemaakt van een update van het beleid en nieuwe procedures rond seksuele intimidatie. De VN-secretaris-generaal werd verplicht om regelmatig te rapporteren aan de Veiligheidsraad over vrede en veiligheid in relatie tot vrouwen.

Een andere resolutie geeft de secretaris-generaal meer macht om peacekeepers die beschuldigd worden van uitbuiting snel terug te roepen of over te plaatsen. Vorig jaar werden nog 600 Congolese peacekeepers weggehaald uit de Centraal Afrikaanse Republiek op beschuldiging van seksuele uitbuiting.

VN-secretaris-generaal António Guterres zei dat ‘de VN niet zullen toestaan dat dit soort misdaden worden toegedekt met een VN-vlag’. Hij riep op tot ‘nultolerantie’.

Maar de tijd is rijp om verder te kijken dan beleid en procedures. Het is tijd voor een eerlijke blik in de spiegel. De samenleving moet eindelijk een culturele knop omdraaien en niet meer instemmen met iets dat veel te lang als normaal werd beschouwd.

Feit is dat daders zich bewust zijn van de grens tussen passend en ongepast gedrag, maar in de meeste gevallen vinden ze het gewoon niet zo’n ‘big deal’. Veel genderongelijkheid is immers geïnstitutionaliseerd in sociale, economische en politieke structuren. Maar toch zijn het wel degelijk individuele mannen en jongens die vrouwen en meisjes uitbuiten, intimideren en aanvallen.

Diepgewortelde culturele gewoonten blijven mannen aan de macht houden en beschermen tegen de gevolgen van hun daden, zelfs als ze weten dat die acties de grenzen van fatsoenlijk gedrag overschrijden. Wij hebben gezag, geld en invloed gegeven aan mannen die vinden dat ze het recht hebben om vrouwen als mindere medemensen te behandelen.

Er zijn veel bewijzen dat vrouwenhaat en maatschappijstructuren die dit tolereren, nog steeds vrij spel krijgen. Macht en mannelijkheid zijn hecht verweven en vinden al te vaak uitdrukking in seksuele straffeloosheid.

Een allesomvattende cultuurwijziging moet verder gaan dan het aanpakken van seksueel misbruik en ook naar andere uitingen van patriarchaal gedrag kijken zoals het vroege huwelijk, genitale verminking van vrouwen en het ontzeggen van seksuele en reproductieve gezondheidszorg. Het is tijd om gendergelijkheid in managementposities te creëren om zo het patriarchale denkbeeld te stoppen dat macht over het algemeen een mannelijk kenmerk is.

Het Oxfam-schandaal is erg ongelukkig. Organisaties in dergelijke omstandigheden moeten transparant zijn over de manier waarop zij daders bestraffen en duidelijk communiceren in welke herstel- en preventieve acties zij voorzien.

Het gerecht moet onverbiddelijk zijn en als voorbeeld dienen bij het vervolgen van individuen die dergelijke daden begaan, ongeacht hun rang of stand. Wie schuldig wordt bevonden, moet naar de gevangenis in het land waar de overtreding heeft plaatsgevonden.

Zo kunnen de recente gebeurtenissen hopelijk worden gezien als een kans om nultolerantie jegens seksuele intimidatie af te dwingen en een cultuur te creëren waarin vrouwen niet langer worden gezien als de seksueel beschikbare, dus sociaal onzichtbare helft van de mensheid.