Kan Trump zichzelf gratie verlenen? (en andere vragen over deze presidentiële ‘superpower’)

© Reuters

Nu het Trump-presidentschap ten einde loopt rijst de vraag: zal de Amerikaanse president op de valreep nog snel gratie verlenen aan zijn naasten, zoals advocaat Rudy Giuliani en zoon Donald Jr, en mogelijk aan zichzelf?

In de laatste weken van zijn presidentschap lijkt Donald Trump geïnteresseerd in een van de presidentiële superpowers: de mogelijkheid gratie te verlenen. Eind november verleende Trump gratie aan Michael Flynn, zijn gewezen nationaal veiligheidsadviseur. Flynn moest een maand na zijn aantreden in 2017 ontslag nemen omdat hij had gelogen over ontmoetingen met de Rusissche ambassadeur Sergey I. Kislyak tijdens de transitieperiode. Later bleek dat hij bij die gesprekken de Amerikaanse sancties tegen Rusland had besproken. Flynn werd uiteindelijk veroordeeld omdat hij had gelogen tegen de FBI over die ontmoetingen.

En dan was er afgelopen week nog het nieuws dat het ministerie van Justitie onderzoek doet naar mogelijke omkoping voor gratie. Veel details zijn er niet bekend, maar er zijn aanwijzingen dat twee individuen hebben gelobbyd bij Witte Huis-medewerkers om gratis voor een derde persoon. Er werd een ‘substantiële politieke donatie’ geboden ‘in ruil voor een presidentieel pardon of strafuitstel’. Het is onbekend wie de Witte Huis-medewerkers zijn aan wie het voorstel werd gedaan.

https://twitter.com/realDonaldTrump/status/1333979211745341441Donald J. Trumphttps://twitter.com/realDonaldTrump

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

550rich3153600000Twitterhttps://twitter.com1.0

Donald Trump op zijn beurt liet al weten dat het onderzoek fake news zou zijn, maar daar lijkt het niet op: de berichtgeving is gebaseerd op openbare rechtbankdocumenten.

Presidentiële ‘superpower’

De Amerikaanse grondwet geeft de president de bevoegdheid ‘om uitstel en gratie te verlenen voor overtredingen tegen de Verenigde Staten, behalve in gevallen van impeachment.’ Gratie is onder te verdelen in twee soorten: een president kan ofwel volledige gratie verlenen voor overtredingen, waarbij de veroordeling volledig wordt weggeveegd. Een president kan ook een straf verminderen, waarmee de veroordeling wel blijft staan, maar de veroordeelde geen (volledige) straf hoeft uit te zitten.

De mogelijkheid om gratie te verlenen is dus amper begrensd, al gaat de bevoegdheid wel alleen over federale straffen en veroordelingen. Iemand die veroordeeld wordt in een staat of daar een straf krijgt opgelegd, valt buiten de reikwijdte van de presidentiële bevoegdheid.

Daarnaast kan een president volgens de grondwet geen gratie verlenen in het geval van een impeachment.

Vijf punten

Normaliter worden gratiebesluiten voorbereid door een afdeling van het ministerie van Justitie, het zogenaamde OPA: Office of the Pardon Attorney. Die kijkt naar vijf kenmerken voor het overwegen van gratie.

De eerste is dat de veroordeelde zich goed heeft gedragen tijdens het uitzitten van de straf. Het karakter van de veroordeelde wordt in aanmerking genomen. Het tweede kenmerk is de aard van het vergrijp: mensen die veroordeeld zijn voor gewelddaden komen over het algemeen niet in aanmerking voor gratie. Barack Obama verleende gratie aan ruim 1700 mensen, met name mensen die vastzaten om kleine, niet-gewelddadige drugsvergrijpen.

De mogelijkheid om gratie te verlenen is dus amper begrensd, al gaat de bevoegdheid wel alleen over federale straffen en veroordelingen.

Het derde kenmerk is of de veroordeelde spijt en berouw toont om de criminele daad. Het vierde komt weinig voor, maar wordt af en toe toegepast: als een veroordeelde professioneel al gestraft is, bijvoorbeeld door een tuchtcommissie voor artsen of advocaten, kan een presidentieel pardon worden toegepast op de federale straf of veroordeling.

En tenslotte kunnen aanbevelingen van hooggeplaatsten een rol spelen bij een eventuele gratie.

President Trump heeft bij zijn gratie-beleid het OPA grotendeels genegeerd. Gevraagd naar zijn redenen daarvoor zei Trump eerder dit jaar dat hij als ‘hoogste wetshandhaver’ van het land min of meer kon doen wat hij wilde.

Preventieve gratie

De gratieverlening aan Flynn wordt als uniek gezien, omdat Trump Flynn niet alleen vrijsprak van het feit waarvoor hij veroordeeld werd – liegen tegen de FBI – maar ook tegen toekomstige veroordelingen. Niet alleen die verband houden met de eerste veroordeling, maar ook ‘elke en alle mogelijke overtredingen’ die onder het onderzoek dat Robert Mueller deed vallen, en ‘elke en alle mogelijke overtredingen die voortkomen uit feiten en omstandigheden die gekend zijn in, geïdentificeerd door of op enige manier gerelateerd zijn aan’ het Mueller-onderzoek.

Het is niet de eerste keer dat zo’n preventieve gratie wordt verleend. Gerald Ford deed het in 1974 voor zijn voorganger Richard Nixon. Gratie kan dus verleend worden voordat er uberhaupt een rechtszaak is gestart of een aanklacht is ingediend. Een preventieve gratie kan overigens niet worden verleend voor overtredingen die nog moeten plaatsvinden.

De New York Timesberichtte eerder deze week dat Trump mogelijk preventie gratie wil verlenen aan Rudy Giuliani, zijn advocaat. Giuliani zou wel eens een aanklacht kunnen verwachten rondom zijn activiteiten in Oekraïne. Hij loopt onder andere risico aangeklaagd te worden voor het verhinderen van de rechtsgang en witwassen.

Volgens de Times zou Trump ook preventief drie van zijn kinderen – Donald jr, Eric en Ivanka – en zijn schoonzoon Jared Kushner gratie willen verlenen. Donald Junior werd door het Mueller-team onderzocht om contacten die Donald Jr had met Russische agenten, en dat zou tot een federale aanklacht kunnen leiden.

Kushner loog tegen federale autoriteiten over contacten die hij had met Russische spelers om security clearance te kunnen krijgen.

Bill Clinton verleende gratie aan zijn half-broer Roger, die veroordeeld was om cocaïne-bezit en het dealen van drugs.

Het is onduidelijk van welke federale overtredingen Eric en Ivanka verdacht worden, maar Trump zou vrezen dat de Biden-regering wraak wil nemen op zijn familie, aldus de Times.

Het is onbekend hoe serieus Trump is over het verlenen van gratie aan zijn familie, maar het zou niet de eerste keer zijn dat het gebeurt: Bill Clinton verleende gratie aan zijn half-broer Roger, die veroordeeld was om cocaïne-bezit en het dealen van drugs.

Gratie voor Trump?

En dé hamvraag: gaat Donald Trump zichzelf (preventief) gratie verlenen? Eerder deze week zei Fox News-presentator Sean Hannity nog dat hij vond dat Trump dat moest overwegen. De vraag is of het kan. Experts zijn het er niet over eens.

In 1974, net voordat Nixon aftrad, kwam het ministerie van justitie met een memorandum dat een president zichzelf geen gratie kan verlenen, geredeneerd vanuit het juridische principe dat niemand een rechter kan zijn in z’n eigen rechtszaak. In datzelfde memorandum wordt wel melding gemaakt van de mogelijkheid afstand te doen van het presidentschap (voorzien in het 25e amendement op de grondwet). De vice-president zou dan president worden en de voormalige president gratie kunnen verlenen. In sommige Amerikaanse media wordt nu gespeculeerd dat Trump zoiets van plan zou zijn, maar daarvoor wordt geen bewijs geleverd.

Maar zo’n memo is niet alleszeggend. In dit soort gevallen wordt er gekeken naar jurisprudentie van het Hooggerechtshof. Maar omdat nog nooit een president geprobeerd heeft zichzelf gratie te verlenen, is er ook nooit een rechtszaak over gevoerd en dus nooit een uitspraak over gekomen.

Het blijft dus een theoretische exercitie om te bepalen of Trump zichzelf gratie kan verlenen. Voorstanders zeggen dat de tekst in de grondwet er ruimte voor laat: er wordt geen expliciete beperking opgelegd die voorkomt dat de president zichzelf gratie verleent, zoals die beperking er wel staat voor gratie in het geval van impeachment.

Tegenstanders wijzen dan weer op het woord grant in de grondwettelijke tekst. Dat betekent ‘verlenen’ en de implicatie is volgens sommigen dat je iets verleent aan een ander, niet aan jezelf.

Hoe dan ook is het nog maar de vraag of het ertoe doet: Trump wordt mede onderzocht door de openbaar aanklager in het zuidelijke district van New York. Dat is een statelijke autoriteit, voor wiens veroordelingen de president uberhaupt geen gratie kan verlenen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content