‘Kan Trump nog verliezen in november?’

Na de telproblemen tijdens de caucus in Iowa, het verscheuren van de speech van Trump door parlementsvoorzitter Pelosi en de vrijspraak op het impeachment-proces lijkt het wel alsof de president op rozen zit om in november herverkozen te geraken. Toch is het kalf nog niet verdronken voor de Democraten, meent Thomas Vanwing. Hij was afgelopen week in Iowa om alle kandidaten te wegen.

Wat liep er mis in Iowa?

De voorverkiezingen in de staat Iowa gelden als een belangrijke graadmeter voor de vele presidentskandidaten. Wie hier wint, heeft ’the big momentum’, kan rekenen op gratis persaandacht, vers geld voor de campagne en zit dus in een goede uitgangspositie om ook in andere staten te scoren. Toch weten we vandaag nog altijd niet met zekerheid wie de winnaar is. Daar zijn meerdere redenen voor. In 2016 was de race zo nipt tussen Sanders en Clinton, dat het kamp van Sanders de uitslag in twijfel trok. De Democratische partij trok daar lessen uit, en paste de caucusprocedure aan. Er wordt in Iowa immers niet gewoon geheim op papier gestemd, maar in een publieke vergadering steun uitgesproken voor kandidaten. Een systeem dat dus betwistbaar is. Daarom kwam er voor het eerst ook een controle met stembiljetten.

‘Kan Trump nog verliezen in november?’

Kiezers moesten dus niet alleen fysiek hun keuze kenbaar maken, maar ze ook noteren. Na de eerste stemronde blijven enkel kandidaten met meer dan 15% steun over. De kiezers van de kandidaten die deze drempel niet halen, mogen vervolgens hun steun uitdrukken voor een kandidaat die wel nog in aanmerking komt. Na die tweede ronde worden dan het aantal te verdelen ‘delegates‘ toegekend aan de kandidaten.

Het probleem was niet alleen een resultatenapp die niet werkte. Ook het nieuwe systeem met de stempapiertjes zorgde voor chaos. Dat kon ik op een caucussite in Des Moines zelf vaststellen. Sommige kiezers verlieten bijvoorbeeld na de eerste ronde de zaal, zonder dat dit werd opgetekend door de organisatie. Uiteraard kloppen dan aan het eind van de avond de cijfers niet meer met het oorspronkelijk aantal bedeelde biljetten. Resultaat: een afgang voor de Democratische partij. Ook de winnaar van de caucus in Iowa was de dupe: er was immers geen uitgebreid gloriemoment. Daags erna volgde al de State of the Union van Trump, en nog een dag later de uitspraak in het impeachment-proces.

Was het impeachment-proces een misrekening van de Democraten?

Veel waarnemers zijn de mening toegedaan dat de Democraten zelf hun nederlaag hebben georganiseerd door de impeachment-procedure op te starten. Sinds 2018 hebben de Democraten immers het Huis wel weer in handen, maar in de Senaat zwaaien de Republikeinen nog de plak. De uitkomst lag dus eigenlijk al vast nog voor het proces begon. Waarom dan Trump dit cadeau doen? Voor de Democraten was alles beter dan niets doen. Volgens hen heeft president Trump wel degelijk een belangrijke rode lijn overschreden. Hij heeft 391 miljoen dollar steun aan Oekraïne voorwaardelijk gemaakt aan informatie over de zoon van Biden. Een duidelijke quid pro quo dus, waarbij volgens de meerderheid van de Democraten staatszaken vermengd werden met persoonlijk voordeel. Kan je hier de ogen voor sluiten? De partij bevond zich dus in een duidelijke Catch 22. Ofwel doe je niks, toon je geen enkele ruggengraat, laat je de democratische rechtsstaat uithollen. Ofwel start je een impeachment-procedure waarvan je weet dat je die uiteindelijk zal verliezen.

In tijden van oprukkend populisme in de VS maar ook in het VK en de EU, is dit een dilemma waarmee veel democratische partijen worden geconfronteerd. Ook hier in België. Moeten we echt altijd zwijgen over de almaar verschuivende grenzen van het democratische fatsoen, gewoon om de populisten niet nog meer aandacht te geven? Of rechten we onze rug en maken we duidelijk waar we voor staan en waar de grenzen liggen? Ik kies voor dat tweede, ook al sta je dan vol in de wind. Maar omgaan met populisme is niet eenvoudig. Hoe krijg je vat op figuren als Trump en de mini-Trumpjes in West-Europa? Zij lijken wel op een ander voetbalveld te spelen, met totaal andere spelregels, ver weg van elk fatsoen. Een stelregel lijkt alvast: when they go low, we go high. De voorzitter van het Amerikaans Huis van Afgevaardigden Nancy Pelosi was dat motto even vergeten toen ze de speech van Trump verscheurde. Geen slimme zet. Ranzigheid, sluiks racisme, misogynie en verwerpelijke ideeën bekamp je nog altijd het best met een eigen tegenverhaal. Mensen staan heus nog wel open voor redelijke argumenten.

Welke Democraat kan Trump verslaan?

Afgelopen week ging ik op pad in Iowa om verkiezingsmeetings van alle Democratische topkandidaten bij te wonen. Ze hebben één actiepunt en claim gemeen: Trump moet in november worden verslaan en zij zijn allemaal de enige kandidaat die daartoe in staat is. Na de verkiezingsbijeenkomsten bij te wonen, blijft mij vooral een indruk van zwakte over. Elke kandidaat heeft een aantal sterktes, maar vooral ook zwaktes. Op amper negen maanden van de grote dag is dat een probleem. De Democraten hebben er alle belang bij dat er snel één kandidaat duidelijk naar voren komt als genomineerde. De strijd duurt best niet tot de finale conventie in juli. Op die manier zouden er vijf kostbare maanden verloren gaan voor de uiteindelijke kandidaat. Daarnaast zie je ook een zekere radicalisering als reactie op Trump. De Democraten die met veel aandacht gaan lopen, lijken fors naar links te zijn opgeschoven. Nochtans moet je de verkiezingen in de swing states winnen. Wie van de kandidaten kan de nominatie binnenhalen?

Voormalig vicepresident Joe Biden leek bij aanvang de beste kaarten te hebben. Ook vandaag nog staat hij bovenaan in de peilingen. Hij is gematigd, teert op de Obama-erfenis, cultiveert zijn middle class Joe-imago en zou het goed doen bij boomers en zwarte kiezers. Maar zijn campagne in Iowa wist niet de enthousiasmeren. Hij lijkt als enige gerontocratische kandidaat echt last te krijgen van zijn leeftijd en maakte op een rally dan ook een zwakke indruk op me. Biden kon de zaal vol met aanhangers nooit echt in vuur en vlam zetten. Zijn speech focuste vooral op het verslaan van Trump en niet op de eigen agenda. Het resultaat in Iowa was dan ook navenant. Als Biden niet scoort in New Hampshire en daarna in South Carolina waar veel zwarte Obama-kiezers deelnemen die hem nog zouden steunen, dan kan het wel eens over and out zijn.

Bernie Sanders doet het net zoals in 2016 enorm goed. Volgens de bookmakers maakt hij het meeste kans op de nominatie na de slechte score van Biden in Iowa. Hij heeft een bijzonder sterke campagne-operatie op het terrein met een gemotiveerde jonge achterban en een grassroots financieringsmodel zonder grote donoren. Hij is bijzonder consequent in zijn boodschap, en dat al decennia lang: belast de miljardairs en geef dat geld aan een gratis gezondheidszorg en onderwijs voor iedereen. Dit is een eenvoudige boodschap die aanslaat. En eenvoud is belangrijk. Kijk naar de boodschappen van Trump. Of die plannen zoals het kwijtschelden van alle studieschulden realistisch zijn, doet er blijkbaar minder toe. Maar de boodschap van Sanders is wel zeer links voor Amerika, zelfs voor gematigde Democratische kiezers. Hij kan door Trump eenvoudig worden weggezet als socialist of communist. Sanders blijft ook een buitenbeentje bij de Democraten. Tot vorig jaar was hij volledig onafhankelijk. Vandaag is hij wel lid van de Democratische partij om zijn kansen op de nominatie te vergroten, maar hij en zijn team blijven zich ambigu en kritisch opstellen ten opzichte van de partij. Als Sanders de nominatie in de wacht sleept, zal hij dan de partij én alle kiezers wel kunnen verenigen?

Mayor Pete met de onuitspreekbare achternaam Buttigieg (zeg: Boot-Edge-Edge) dan maar? Hij was dé verrassing van de Iowa-caucus. Op het terrein voelde je afgelopen week wel dat er iets broeide. Zijn bijeenkomsten werden druk bijgewoond en net zoals op de campagnebureaus van Sanders bruiste het van activiteit bij Buttigieg. Buttigieg kan enthousiasmeren, dat is duidelijk. Hij mikt net zoals Biden met een gematigde boodschap op een breed publiek. Daardoor lijkt het bij hem vooral om retoriek te draaien. Hij mankeert dus een echt strak inhoudelijk verhaal. Dat compenseert hij met een vlot imago dat hij zorgvuldig heeft opgebouwd. Hij ging bijvoorbeeld vrijwillig in legerdienst en pakt daar nu graag mee uit. Slim in een land als de VS. Sommigen schilderen hem -niet onterecht- af als een proefbuispoliticus die al jaren bezig is met zijn kandidatuur. Er zijn echter twee grote bedreigingen. Ten eerste peilt hij zeer slecht bij zwarte kiezers en minderheden in het algemeen. Als burgemeester heeft hij zijn zwarte politiechef aan de kant geschoven, een twijfelachtige beslissing waar hij zelf spijt van kreeg. Ten tweede: hij is getrouwd met een man. Triest dat we dit anno 2020 als een negatief punt moeten aanhalen, maar dit zal nu eenmaal een factor van belang zijn in de VS. Buttigieg zal dus zeker charmeren in de blauwe kuststaten, maar kan hij ook mobiliseren in het conservatieve hartland? Al een geluk dat hij zelf uit het Midwesten komt… Nu is het afwachten of hij het overwinningsmomentum uit Iowa kan aanhouden de komende weken en maanden. Op Super Tuesday weet Pete hoelaat het is. De peilingen en bookmakers dichten hem geen al te grote kansen toe.

Elizabeth Warren kreeg al veel aandacht voor de primaries van start gingen. Ook zij heeft een strakke campagneorganisatie. Warren focust zeer sterk op de inhoud. Zij heeft voor alles uitgebreide plannen. Linkse plannen. Dat is net zoals bij Sanders ook meteen haar zwakte: kan ze de gematigden aan haar kant krijgen? Op mij maakte ze ook als persoonlijkheid niet de beste indruk. Kaaiman omschreef haar onlangs in De Tijd nogal treffend: ‘Het is zo’n tante Jo die tot grote wanhoop van haar dochters hip en vlot probeert te doen als hun schoolvriendinnen op bezoek komen.’

Senator Amy Klobuchar is een gematigde kandidaat die zich beroept op haar imago als bruggenbouwer tussen Democraten en Republikeinen. Zij gold een tijdje als dark horse, maar kon in Iowa niet overtuigen. Benieuwd of zij dit nog te boven komt. Een van mijn persoonlijke doch kansloze favorieten in de race is Andrew Yang, een ondernemer met een heldere visie op de economie die tegen een razendsnel tempo digitaliseert, met alle gevolgen van dien voor de arbeiders in de maakindustrie. Hij vertrekt vanuit hun problemen -waar Trump op kon kapitaliseren- om oplossingen te formuleren. Zijn slogan: Make America Think Harder. Yang is een bijzonder goeie spreker, een man met een plan en humor. Al geloof ik persoonlijk absoluut niet in zijn freedom dividend, een basisinkomen van 1000 dollar per maand voor elke Amerikaan.

De verrassing zou wel eens Michael Bloomberg kunnen worden. Hij was ooit Republikein, maar werd als Democraat burgemeester van New York. Op die manier kan hij zich dus als ultieme verkiesbare kandidaat presenteren. Vaak wordt er gezegd dat je in Amerika het presidentschap kan kopen. Bloomberg kan hiervoor het bewijs leveren. Hij moeit zich vandaag niet in de eerste primaries, maar heeft wel al honderden miljoenen uitgegeven in de Super Tuesday-staten. Bloomberg maakt een kans op de nominatie wanneer de Democratische partij tot aan de conventie in juli hopeloos verdeeld blijft en er geen duidelijke winnaar met een meerderheid afgevaardigden achter zich uit de primaries komt. Een duel Bloomberg-Trump kan ook interessant worden, gezien hij voor vele Republikeinen misschien een aanvaardbare kandidaat is. Op beleidsvlak zijn er dan wel geen grote veranderingen te verwachten. Krijgt de miljardair -naar eigen zeggen van bescheiden komaf- de Democratische achterban wel gemotiveerd?

Met welke inhoud is Trump te verslaan?

Dit is geen onbelangrijke vraag. Trump won in 2016 de verkiezingen met de slogan Make America Great Again. Hij capteerde het brede ongenoegen bij de vele verliezers van de globalisering over de transformatie van de economie, het verlies aan fabrieksjobs door vrijhandel en e-commerce, de migratieproblematiek… Hij speelde de kloof tussen landelijk en stedelijk Amerika uit. Hij slaagde er met die thema’s in om democratisch gewaande staten zoals Michigan, Wisconsin en Pennsylvania voor zich te winnen. Dat was doorslaggevend. Vier jaar lang heeft hij op een onconventionele manier aan politiek gedaan met ongeziene aanvallen op het ‘establishment’, de media enzovoort. Dat hij intussen zélf tot aan zijn nek in de modder van het moeras staat dat hij ging droogleggen, deert zijn aanhangers niet. Zijn retoriek gaat er bij de overtuigde aanhang nog altijd in als zoete koek. Een gesprek met een oudere taxichauffeur en ex-militair toonde dat aan. “Obama is a worthless bum who sold us out to the world. On the contrary, Trump defends the Americans. Yeah, he is a bully, but so what? Now they try to impeach him, while he did nothing wrong. This is a witchhunt.” Einde citaat. De kiezers kunnen moeiteloos hun president napraten. Als je een boodschap maar genoeg herhaalt via sociale media en partijdige nieuwszenders… We zien het ook hier in Europa.

De Democraten zullen meer moeten doen dan zich afzetten tegen Trump.

Het leert dat de Democraten meer zullen moeten doen dan zich afzetten tegen Trump. Ja, het is een belangrijk campagnethema om het fatsoen en het respect te laten terugkeren in een meer dan ooit verdeeld Amerika. Er zijn zeker Republikeinse kiezers die hun buik vol hebben van Trump en daarom voor een gematigde Democraat zouden kunnen stemmen. We zijn er zo tegengekomen afgelopen week in Iowa. Maar er is ook sterke inhoud nodig. Inhoud die niet enkel de overtuigde Democraten aanspreekt in de kuststaten, maar die ook ruraal Amerika beroert. De kansen liggen voor het grijpen. Een eerste voorbeeld is het lot van de blue collar workers, de arbeiders wiens jobs ook na vier jaar Trump blijven verdwijnen. Ja, de Wall Street economy doet het beter dan ooit met recordkoersen. Dat moet ook niet verbazen na de tax cuts van Trump. Maar de gewone man op Main Street voelt daar minder de voordelen van. Een aantal van deze kiezers in de rust belt swing states kunnen de Democraten zeker terugwinnen als ze kunnen aantonen dat Trump voor hen geen ommekeer betekende. Ook vele boeren zitten in datzelfde schuitje. Iowa leeft van mais en soja. Maar deze boeren zien enorm af van de handelsoorlog met China. Ook hier ligt dus een opportuniteit.

Daarnaast zijn er nog twee thema’s die de harten beroeren: gezondheidszorg en onderwijs. Beiden blijven ze ontiegelijk duur voor de gewone Amerikaan. De toegang is niet universeel en niet gegarandeerd. En de totale kostprijs van gezondheidszorg ligt een pak hoger dan elders in de geïndustrialiseerde wereld. Ook Trump-stemmers voelen dat ze verstoken blijven van levensnoodzakelijke basiszorg en medicatie zoals insuline die tot tienmaal duurder is dan in Canada. Ook Trump-kiezers willen dat hun kinderen naar een goede school en hopelijk zelfs universiteit kunnen gaan om op de sociale ladder te kunnen klimmen. Alle Democratische kandidaten voelen feilloos aan dat deze drie thema’s cruciaal worden. Ook migratie en klimaat zullen een rol spelen in de campagne. Ik geloof persoonlijk dat een gematigde in plaats van radicalere aanpak de beste zal blijken om Trump te kunnen verslaan in november. Al zullen aanhangers van Bernie zeker het tegendeel beweren.

Slotsom

Er zijn peilingen die wanneer het tot een tweestrijd zou komen, zowel Biden, Sanders, Warren als Bloomberg zien winnen van Trump. In Buttigieg hebben ze iets minder vertrouwen. Maar wat zijn peilingen waard? Feit is dat Trump vandaag nog altijd sterke kaarten heeft voor een herverkiezing. Zijn thema’s spreken nog altijd aan. Toch is het kalf zeker nog niet verdronken voor de Democraten. Het is cruciaal dat er spoedig een kandidaat als winnaar uit de voorverkiezingen komt. Een kandidaat die kan enthousiasmeren, die uitstraling heeft, die hoop geeft op verandering en een betere toekomst. Allemaal kwaliteiten die Clinton in 2016 ontbrak. Zeker na acht jaar met een president van dezelfde partij. Het moet een Democratische kandidaat zijn die de partij kan verenigen.

In november 2016 bleven veel aanhangers van Sanders gewoon thuis uit afkeer voor de partij. Dat is niet voor herhaling vatbaar. De kandidaat moet ook breed genoeg rekruteren. Niet enkel bij de Democratische elite van de West- en Oostkust, maar ook en vooral in small town USA waar het leven hard en moeilijk is. Iedereen weet dat je de Amerikaanse verkiezingen alleen kan winnen door een hoge opkomst te realiseren. Niet enkel met een goede kandidaat, maar ook met een verhaal. De inzet van de verkiezing moet dus hoog genoeg zijn en alle kiezers in hun hart en portemonnee raken: jobs, gezondheidszorg, onderwijs… De afkeer voor Trump zal niet volstaan. Zeker niet in de swing states waar ook dit jaar weer de strijd om het Witte Huis zal worden beslecht.

De kandidaten kunnen dus maar best nu al massaal investeren in de traditionele battlegrounds zoals Florida en Ohio, maar zeker ook Pennsylvania, Michigan, Wisconsin die de democraten in 2016 plots verloren… Het is alvast geen toeval dat de Democratische conventie in juli plaatsvindt in Milwaukee, Wisconsin. Het afschaffen van het electoral college-systeem staat niet toevallig hoog op de agenda voor sommige Democratische kandidaten. Zeker omdat de demografische evoluties in de blauwe kuststaten in het voordeel van hun partij spelen. In 2016 haalde Clinton maar liefst 3 miljoen meer stemmen dan Trump. En toch verloor ze de verkiezing met amper 227 tegen 304 kiesmannen. Zoals wel vaker het geval is, geldt ook hier: it ain’t over till the fat lady sings.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content