‘Juncker moet lidstaten dwingen belastingontwijking te stoppen om zijn eigen vel te redden’

De groene fractie wil nu meteen een onderzoekscommissie in het Europees Parlement die een volledig beeld geeft van de verschillende manieren waarop EU-landen belastingontwijking faciliteren, zeggen Bart Staes en Philippe Lamberts.

De onthullingen door de International Consortium of Investigative Journalists over de rol van Luxemburg in het faciliteren van grootschalige belastingontwijking door multinationals bewijs is een keerpunt. Hoewel we al lang op de hoogte waren van het bestaan van Europese fiscale paradijzen, werpt ‘Luxleaks’ een verhelderend licht op de duistere realiteit van de fiscale oorlog tussen Europese lidstaten. Winnaars van deze oorlog zijn de allerrijksten, particulieren en bedrijven. De verliezers zijn de gewone Europeanen en KMO’s, die wél belastingen betalen.

We wisten weliswaar dat er geheime tax rulings werden goedgekeurd in Luxemburg, maar nog nooit was er zoveel concreet bewijs voor het vermoeden dat veel multinationals en rijke familie’s vrijwel geen belasting betaalden. Samen met Nederland, Ierland en anderen, met behulp van de grote accountantskantoren, is Luxemburg een radertje in de machine die bedrijven in staat stelt fiscale verantwoordelijkheid te ontlopen.

De architect van het Luxemburgse model voor belastingontwijking is net begonnen aan zijn ambt als voorzitter van de Europese Commissie. De pavlov-reactie van sommige linkse collegae om het aftreden van Jean-Claude Juncker te eisen is verleidelijk, maar leidt de aandacht af van wat nu écht nodig is: een heuse Europese paradigmaverschuiving op het terrein van belastingen. Deze verschuiving bestaat uit drie fundamentele veranderingen.

Ten eerste moet de Europese Commissie zijn macht gaan gebruiken om oneerlijke belastingconcurrentie te stoppen. De Europese Commissie heeft al een onderzoek lopen naar de tax rulings in Ierland, Luxemburg, Nederland en Gibraltar, omdat het vermoeden bestaat dat de belastingvoordelen voor multinationals in strijd zijn met staatssteunregels. Dit onderzoek moet worden uitgebreid tot alle lidstaten van de EU met soortgelijke praktijken. En het moet worden verdiept met alle soorten ontwijking die LuxLeaks aan het licht heeft gebracht. De nieuwe Eurocommissaris voor mededinging, Margarethe Vestager, moet hiervan een topprioriteit maken.

Als deze tax rulings inderdaad onrechtmatige staatssteun blijken te zijn, moet er een naheffing komen voor de betreffende multinationals. Aangezien de schade van belastingontwijking in veel landen gevoeld wordt via soms draconische besparingen, zou het niet meer dan logisch zijn als de inkomsten van deze naheffing niet naar de betreffende landen gaan, maar worden gebruikt voor Juncker’s aangekondigde investeringsplan van 300 miljard. Als er aanwijzingen zijn dat deze belastingdeals een impact hebben op de afdracht van de lidstaten aan de EU-begroting, ligt er wellicht ook een taak voor het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF).

Ten tweede moet er meer transparantie komen over de belastingafdrachten van multinationals. Een cruciale concrete maatregel is om verplichte financiële verslaggeving land per land uit te breiden naar alle internationaal opererende bedrijven, en niet alleen banken. Deze rapportage kan het verschil blootleggen tussen de omzet en de werkelijk betaalde belastingen. Ook een openbaar register van uiteindelijke belanghebbenden is nodig om zicht te krijgen op complexe brievenbusconstructies. Tot slot moeten alle tax rulings van overheden in de EU openbaar worden, zodat er eindelijk politieke verantwoordelijkheid genomen wordt voor deze bizarre fiscale constructies. Deze veranderingen kunnen met voldoende politieke wil snel in EU-wetgeving worden afgesproken.

Het derde deel van de paradigmaverschuiving is de belangrijkste maar ook moeilijkste: een verschuiving van concurrentie naar samenwerking op fiscaal gebied. Een eerste stap zou zijn om eindelijk een verplichte gemeenschappelijke grondslag voor de vennootschapsbelasting (CCCTB) in te voeren. Die voorziet in een uniforme definitie van de winst in de hele EU en voor de registratie van de winst op een objectieve basis te nemen. Nederland en andere regeringen moeten hun verzet tegen dit voorstel opgeven. Vervolgens kan er op basis van deze uniforme winstberekening een Europees minimumtarief voor vennootschapsbelasting worden vastgesteld. De overgebleven achterpoortjes moeten worden gesloten in andere relevante EU-wetgeving, zoals de richtlijn voor rente en royalty’s en de fusierichtlijn en vooral de moeder-dochterrichtlijn, waartegen België, Nederland en Groot-Brittannië zich op de laatste Ecofin-vergadering nog verzetten.

‘Business as usual’ heeft te lang gezegevierd bij de EU-regeringen vanwege de vereiste unanimiteit bij het nemen van besluiten op belastinggebied. Dit is niet langer acceptabel. Als we willen dat de Europese Unie de volgende Europese verkiezingen haalt, tenminste. Een coalitie van landen die belastingontwijking willen aanpakken, moet richting een harmonisatie van de vennootschapsbelasting zonder dat individuele landen dit frustreren met hun vetorecht.

De groene fractie wil nu meteen een onderzoekscommissie in het Europees Parlement die een volledig beeld geeft van de verschillende manieren waarop EU-landen belastingontwijking faciliteren. Ook de honderden tax rulings die Nederland jaarlijks goedkeurt zullen dan uit het duister moeten worden gehaald. Uit cijfers van de OESO blijkt dat Luxemburg in 2012 meer “investeringen” had dan Duitsland en Japan samen. En Nederland méér dan Japan, Duitsland en UK samen! Deze hallucinante cijfers hebben dus veel meer te maken met het aantrekken van kapitaal omdat de beheerders van dat kapitaal weten dat ze amper belastingen hoeven betalen, dan met met reële economische activiteiten. (Bron: http://www.oecd.org/daf/inv/FDI%20in%20figures.pdf)

Niet alleen de geloofwaardigheid van Jean-Claude Juncker maar de geloofwaardigheid van de Europese Unie om in het belang van Europeanen te handelen staat op het spel. Als voorzitter van de Europese Commissie moet Juncker bewijzen dat hij bereid is om de noodzakelijke paradigmawisseling in gang te zetten, anders wordt zijn vertrek alsnog onvermijdelijk. Junkcer zei eind oktober zelf bij zijn aanstelling in het Europees Parlement dat de komende vijf jaar voor de Europese Unie de legislatuur van de laatste kans is. Nu reeds heeft hij de kans te bewijzen dat hij het ook meent.