Japan kijkt aan tegen een almaar stijgend aantal mensen die sterven door ’te hard te werken’. Vooral jonge en vrouwelijke werknemers zouden vaker het slachtoffer zijn.
Deze week raakte bekend dat een Japanse vrouw zo veel overuren geklopt had dat ze er letterlijk dood bij neerviel. Het dramatische voorval dateert al van 2013, maar raakte nu pas bekend nadat de Japanse omroep NHK, die de vrouw tewerkstelde, zich vrijdag bij de familie van de overleden vrouw verontschuldigde.
De 31-jarige Miwa Sado presteerde op een maand tijd maar liefst 159 overuren en nam in die periode slechts twee dagen vrij. Ze stierf op 24 juli en haar dood werd beschouwd als een geval van dood door overwerk.
Sterven door overwerk is niet zo opzienbarend in Japan. Ze hebben daar zelfs een eigen woord voor zo’n overlijden: karoshi. Het ministerie van Werk erkent bij karoshi, of overlijden door overwerk, maar twee types. In een eerste geval gaat het om hartfalen door de vele overuren: als een werknemer 100 overuren had in de maand voor het overlijden of 80 overuren in twee opeenvolgende maanden. In het tweede geval gaat het om zelfmoord door werkstress. Dan moet het gaan om 160 overuren in een maand of 100 overuren van drie opeenvolgende maanden.
In het weekend doorwerken
Data tonen aan dat zelfmoorden door overwerk in de voorbije jaren met 45 procent gestegen zijn bij mensen jonger dan 29. Bij vrouwen is het aantal met 39 procent gestegen.
Het probleem wordt ook ernstiger omdat het Japans arbeidssysteem ingedeeld is in twee categorieën: reguliere werknemers en werknemers met tijdelijke contracten. Die laatste, groter wordende, categorie behelst vooral vrouwen en jongere mensen. Advocaten en academici zeggen dat werkgevers mensen vaak eerst een regulier contract aanbieden, om het dan later te veranderen in een irregulier contract met langere werkuren. Vaak moet men dan ook ’s nachts of in het weekend werken zonder dat overuren betaald worden.
Onbetaalde overuren zijn dan wel illegaal en werknemers kunnen zo’n contract natuurlijk ook weigeren, maar dan belooft de werkgever binnen afzienbare tijd weer een regulier contract aan te bieden. Jonge mensen zijn door een gebrek aan ervaring meer geneigd zo’n contract toch te aanvaarden. Vrouwen zien het als een kans om opnieuw werk te hebben na een bevalling. ‘Sommige mensen verdienen zelfs minder dan het minimumloon onder dat systeem’, zegt Emiko Teranshi, de directeur van een organisatie die families met karoshi steunt, aan Reuters.
Zwarte bedrijven
Bedrijven die hun werknemers op die manier misbruiken, zijn de laatste tien jaar zo gangbaar geworden in Japan dat de media ze als ‘zwarte bedrijven’ bestempelen. Nochtans is de beroepsbevolking aan het dalen sinds de jaren 90, wat bedrijven ertoe zou moeten aanzetten om de werkomstandigheden te verbeteren, zodat ze gemakkelijker werknemers kunnen aantrekken. Hirokazu Ouchi, een professor aan de Chukyo Universiteit, schreef een boek over zulke bedrijven. ‘Bedrijven gaan hier toch mee door omdat ze er nu eenmaal mee wegkomen’, zegt Ouchi. ‘Het is voor hen een manier om de werkkosten laag te houden, maar het leidt ook tot meer overlijdens door overwerk.’
In Japan bestaan er geen wettelijke limieten op het aantal werkuren. Ook de regering wordt met de vinger gewezen. ‘Het komt erop aan om het aantal werkuren te verlagen, maar de regering houdt zich daar te weinig mee bezig’, zegt Hiroshi Kawahito van de Nationale Raad voor Slachtoffers van Karoshi. (RDC)
