Tom Sauer

‘Is ons land voorbereid op het ergste?’

Tom Sauer Professor Internationale Politiek (UA) en auteur

‘Dat terroristische organisaties over een rudimentair atoomwapen beschikken is weinig waarschijnlijk. Anderzijds volstaat een tennisbal plutonium, waarvan nog honderden tonnen verspreid liggen over de hele wereld, om een rudimentair kernwapen in elkaar te knutselen’, schrijft docent internationale politiek Tom Sauer.

Is ons land op het ergste voorbereid? Kunnen maatschappijen zoals de onze überhaupt voorbereid zijn op worst-case scenario’s ? Spoedartsen in België waarschuwen alvast dat ons land niet klaar is voor een aanval zoals in Parijs. Ziekenhuizen zouden deze toevloed van honderden zwaargewonden en nog veel meer lichtgewonden niet aankunnen. Collega’s spoedartsen haastten zich nadien om deze beweringen te weerleggen en verwijzen naar rampenplannen die wekelijks in de praktijk worden uitgevoerd.

Is ons land voorbereid op het ergste?

Toch kan men zich afvragen of onze maatschappij voorbereid is op rampen die weinig waarschijnlijk, maar niet ondenkbaar zijn: overstromingen, een sabotage actie in Doel, een aanval zoals in Parijs, een 9/11, het gebruik van biologische, chemische, radiologische wapens door moslimextremisten; het gebruik van kernwapens door staats, – of niet-staatsactoren, een tsunami.

De volgorde van hogervermelde scenario’s is niet willekeurig. De eersten zijn waarschijnlijker dan de laatsten. Meer nog, overstromingen zijn schering en inslag en Doel 4 werd in de zomer 2014 (hoogstwaarschijnlijk) door een insider gesaboteerd waardoor de reactor uitviel en maanden heeft stil gelegen. Ongelooflijk dat meer dan een jaar later nog steeds onduidelijk is wie achter deze actie zat.

Chemische wapens

Een aanval zoals in Parijs is ook mogelijk in ons land. Daarom dat inderdaad op voorhand nagedacht wordt hoe de hulp,- en politiediensten op de meest efficiënte manier met de gevolgen van zo’n calamiteit omgaan. 9/11 heeft in de VS niet enkel geleid tot militaire interventies in Afghanistan en Irak, maar tevens tot het opzetten van een gigantisch bureaucratisch apparaat (Department of Homeland Security) om dergelijke aanslagen niet enkel te voorkomen, maar tevens om in dat geval veel beter voorbereid te zijn. Consequence management noemen ze het aldaar.

Een tennisbal plutonium volstaat om een rudimentair kernwapen in elkaar te knutselen

Chemische en biologische wapens zijn respectievelijk succesvol en minder succesvol ingezet geweest door terroristische organisaties, meer bepaald de Aum Shin Rikyo sekte in Japan in 1995. Ook IS zou reeds chemische wapens gebruikt hebben in Syrië. En bij de inname van Mosoel (Irak) werd aan de plaatselijke universiteit radiologisch materiaal ontvreemd. Het is enkel wachten totdat dergelijke massavernietigingswapens ook buiten het Midden-Oosten worden ingezet. De kans is groot dat de directe gevolgen beperkt blijven tot het uitbreken van paniek. Net zoals in de metro van Tokyo indertijd: een dozijn doden en enkele duizenden gewonden.

Dat terroristische organisaties over een rudimentair atoomwapen kunnen beschikken is weinig waarschijnlijk. Anderzijds volstaat een tennisbal plutonium, waarvan nog honderden tonnen verspreid liggen over de hele wereld, om een rudimentair kernwapen in elkaar te knutselen. Deze 70 jaar oude technologie heeft niet zoveel geheimen meer. Op initiatief van President Obama staat dit thema sinds 2010 wereldwijd terecht bovenaan de prioriteitenlijstjes.

Humanitaire gevolgen

De kernbommen die vandaag gestockeerd worden, zijn gemiddeld 10 tot 50 keer krachtiger dan de bom in Hiroshima

Zolang echter de VS, Rusland, China, Frankrijk, het VK, India, Pakistan, Israël en Noord-Korea vasthouden aan hun kernwapens, bestaat het reële risico van geautoriseerd, niet-geautoriseerd of accidenteel gebruik van kernwapens of zelfs van een heuse nucleaire oorlog. De meeste andere staten in de wereld vinden het hoog tijd om aan deze praktijk van dreigen met het inzetten van kernwapens een einde te maken. De gevolgen van het gebruik van kernwapens zullen immers niet beperkt blijven tot de kernwapenstaten. Ook onze veiligheid, zo argumenteren ze, is daardoor permanent in gevaar.

Zo’n 120-130 staten hebben sinds 2013 het initiatief genomen om concreet te onderzoeken wat de exacte humanitaire gevolgen zijn van het inzetten van kernwapens. Uit recente wetenschappelijke studies blijkt dat geen enkele maatschappij in staat is om op een adequate manier om te gaan met een aanval met kernwapens. Beeld u in: in één klap 70.000-100.000 doden en nog veel meer zwaargewonden, gevolgd door een gelijk aantal doden en gewonden, en dit alles veroorzaakt door één eerste generatie atoombom van 14 kiloton zoals in Hiroshima. De kernbommen die vandaag gestockeerd worden zijn gemiddeld 10 tot 50 keer krachtiger.

Voedseltekort

Vredesmuseum in Hiroshima
Vredesmuseum in Hiroshima © Reuters

Daar kan per definitie geen enkel rampenplan tegen op, laat staan dat er meerdere van deze 16.000 resterende bommen tegelijkertijd zouden worden gebruikt. Honderd atoomwapens, ingezet door bijvoorbeeld India en Pakistan, volstaan om de temperatuur op aarde substantieel te doen dalen waardoor voedseltekorten de dood van honderden miljoenen, en volgens bepaalde studies van 2 miljard, mensen zou betekenen.

Om dit scenario te vermijden bestaat slechts één oplossing: het voorkomen dat ze gebruikt worden door ze te elimineren. Een eerste stap, die er zit aan te komen, is een wereldwijd verbod op kernwapens, waardoor het taboe verder versterkt wordt en tegenstanders van kernwapens binnen de kernwapenstaten (zoals in het VK) meer ‘munitie’ krijgen om het maatschappelijk debat aldaar te winnen. De negen kernwapenstaten zijn vandaag radicaal gekant tegen een dergelijk verbod.

België schaart zich achter kernwapenstaten

Net zoals het bezit van kalasjnikovs door de Europese Commissie nu eindelijk aan banden zal worden gelegd, net zoals chemische en biologische wapens bij verdrag werden verboden, zo kunnen ook kernwapens verboden worden. Jammer dat ook ons land, tot nader orde een niet-kernwapenstaat, zich vooralsnog achter de positie van de negen kernwapenstaten schaart, tezamen met enkele andere NAVO-bondgenoten, en de rest van de wereld tegenhoudt om althans deze stap voorwaarts te zetten. We kunnen enkel hopen dat kernwapens, die tegen alle logica in ook nog in ons land worden gestockeerd, nooit worden gebruikt en dat de noodzakelijke rampenplannen klaar liggen.

Men kan zich echter afvragen of een beleid gebaseerd op hoop niet veel naïever is dan de zogenaamde naïeve vraag om via multilaterale onderhandelingen werk te maken van de eliminatie van deze resterende categorie massavernietigingswapens.

Tom Sauer doceert internationale politiek en diplomatie aan de Universiteit Antwerpen, en is auteur van Vechten voor Vrede (Lannoo).

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content