‘Is freelancen de toekomst van de tewerkstelling?’

Vandaag zijn 16,1 procent van de werkende mensen in de Europese Unie freelancers. In de Verenigde Staten is dat zelfs 35 procent. Wereldwijd zit freelancen in de lift. En dat geldt ook voor de analyses van journalisten, sociologen en arbeidsspecialisten over het fenomeen freelancen, soms ook de ‘baantjes economie’ genoemd.

Freelancen wordt vaak voorgesteld als een bevrijdende, versterkende en zelfs glamoureuze bezigheid, maar de realiteit is vaak complexer.

Voor de landen van de OESO tonen studies aan dat freelancers hoofdzakelijk in de dienstensector werken (50 procent mannen en 70 procent vrouwen). De overige freelancers zijn online assistenten tot architecten, ontwerpers of fotografen.

De creatieve klasse

Een recente studie bevestigt dat een meerderheid van de freelancers in de OESO-landen ‘slashers’ zijn, mensen die freelance werk combineren met een deeltijdse of voltijdse vaste baan.

Voor hen staat het freelance werk gelijk aan extra inkomsten bovenop een vast inkomen. Een paar uur per maand van thuis uit handleidingen opstellen of redigeren verdient al snel een paar honderd euro per maand. Ook therapeuten verdienen op deze manier vaak een aardig centje bij.

De meest glamoureuze freelancers zijn de zogeheten creatieve klasse: flexibele, betrokken, hoogopgeleide en open werknemers die vaak gespecialiseerd zijn in communicatie, media, design, kunst of technologie.

Het zijn architecten, web designers, bloggers of consultants, banen die vandaag heel trendy zijn. Enkele van hen slagen erin om het tot ‘social influencer’ te schoppen. In Londen is dit een aanzienlijke groep mensen die door econoom Douglas McWilliams werd omschreven als de ‘flat-white economy’, een bloeiende, met koffie aangedreven markt die steunt op creativiteit en een innovatieve benadering van zakendoen en lifestyle.

Deze hipsters zijn succesvol gebleken in het vinden van uiteenlopende opdrachten en hebben indrukwekkende klanten. Volgens McWilliams zijn ze mogelijkerwijze de toekomst van de Britse welvaart.

Repetitieve taken

Daarnaast is er de, eveneens hard werkende groep freelancers, die gedurende lange dagen repetitieve taken uitvoert, vaak voor één enkele werkgever. De meeste van hun baantjes vereisen geen hoge opleidingsgraad, noch ervaring of creativiteit. Ze zijn ook veel sneller vervangbaar.

Van werkzekerheid is voor deze laatste groep amper sprake, en hoewel ze voor een enkele werkgever werken, net zoals werknemers, zijn de bijhorende voordelen voor deze freelancers onbestaande.

Tussen de creatieve klasse en de groep die moet worstelen om voldoende opdrachten bij elkaar te krijgen om te kunnen overleven, zitten nog heel veel anderen: bloggers die gepassioneerd schrijven over hun lievelingsonderwerp maar moeite hebben om er een fatsoenlijk loon aan over te houden, online assistenten die blij zijn met hun baantje omdat ze anders werkloos zouden zijn, en studenten die op deze manier een extra zakcent verdienen.

Freelancers zijn dus, op zijn minst te zeggen, een diverse populatie.

De zoektocht naar vrijheid

Freelancen is in toenemende mate een keuze die mensen maken als ze op zoek zijn naar een uitweg uit een ‘negen-tot-vijf-werkweek’.

De belofte van meer vrijheid en zelfbeschikking over je daginvulling, is voor de meeste mensen de hoofdreden om over te schakelen op het freelance bestaan.

In de VS doet ongeveer een derde het uit noodzaak en dat is minder dan in 2014 toen dat cijfer nog op 47 procent stond .

Wellicht betekent dit niet dat het einde van het salariaat in zicht is. Voltijds werken, in dienst voor een baas is nog steeds de norm in de meeste westerse landen en in Rusland.

Maar, met de opkomst van de telecommunicatie, de automatisering van veel werkprocessen en het ongelimiteerde potentieel van crowdsourcing, is het onvermijdelijk dat steeds meer bedrijven hun productie zullen afhandelen met aanzienlijk minder werknemers.

Dit zal niet noodzakelijk resulteren in minder werkgelegenheid. Het zal wel meer kansen geven aan freelancers die bedreven zijn in het zichzelf uitvinden en het vorm geven aan diverse projecten in voortdurend evoluerende netwerken.

Nieuwe managers

Daarom kan de opkomst van freelancen een belangrijke zichtbare indicator zijn van de toekomst van werk en samenwerken. Freelancers zijn al bedreven in co-managementprojecten. Binnenkort zullen zij ook produceren, communiceren en samenwerken met bedrijven, klanten en met de samenleving als geheel.

Omdat ze geen homogene klasse werknemers zijn, is het niet eenvoudig om deze nieuwe managers te beheren. Momenteel is er geen enkel sociaal beschermingssysteem dat past voor alle freelancers, van de schoonmakers en taxichauffeurs tot de architecten en de redacteurs.

Hoe kunnen deze personen zich verenigen en samenwerken om hun uiteenlopende werkbelangen te bevorderen en te verdedigen? Wellicht is er ergens al een ambitieuze freelancer die zich daar over buigt.