‘Is dit het einde voor Trump?’

‘Zijn verleden als zakenman had zijn voordelen, maar zijn gebrekkige politieke ervaring heeft hem parten gespeeld’, schrijft professor Herman Matthijs over de Amerikaanse president Trump. ‘Ondertussen is Amerika zich al aan het opmaken voor de verkiezingen van 2022.’

De zesde januari na een presidentieel verkiezingsjaar is steeds een hoogdag voor het Amerikaanse Congres. Dan worden de 51 pv’s van de statelijke kiesmannen opgeteld en de persoon uitgeroepen, die op 20 januari de presidentiële eed mag komen afleggen. Dat is ook nu gebeurd, maar werd volledig overschaduwd door de gebeurtenissen van de Trump-supporters in en rond Capitol Hill.

Die gebeurtenissen zijn een probleem voor Donald Trump, de Republikeinse partij en ook voor de leiding van de ‘Capitol hill police‘. Op zijn minst is er een probleem met de veiligheid van het Amerikaans congresgebouw en daarvoor ligt de verantwoordelijk bij de speaker. Het is maar te hopen voor de Amerikaanse overheid dat er tussen die groep onverwachte bezoekers geen leden zaten van buitenlandse geheime diensten.

Men kan er vanuit gaan dat heel de wereld erop stond te kijken hoe het mogelijk was dat men ongestoord toegang kreeg tot het Amerikaanse Congres. Iets dergelijks is ondenkbaar in vele andere landen. In die landen zijn er nu velen die binnenpretjes hebben bij deze gebeurtenissen. Maar laat ons niet vergeten dat het in vele gevallen gaat om landen met amper democratische onderbouw. Hoe dan ook, de beurzen zijn niet geïnteresseerd in het ‘Capitol hill’-verhaal, want Wallstreet blijft maar stijgen.

Prestaties ?

Heeft Donald Trump iets verwezenlijkt als president? Jazeker, vóór de coronapandemie stond de Amerikaanse economie op ongekende bloeihoogten. Hij heeft het ook aangedurfd om China aan te pakken en ervoor gezorgd dat nogal wat Arabische landen relaties aangingen met Israël. Ook het economisch luik van de pandemie-aanpak is zijn verdienste, met name de massieve investeringen in het onderzoek naar een vaccin.

Heeft hij gefaald ? Jazeker. Voorbeelden zijn de afwezigheid van een preventieve aanpak ten aanzien van de pandemie, zoals mondmaskers enzoverder, en de gebrekkige aanpak van de problemen in het kader van de volksgezondheid.

Zijn verleden als zakenman had zijn voordelen, maar zijn gebrekkige politieke ervaring heeft hem parten gespeeld. Dat was al een probleem nadat de Democraten in januari 2019 de meerderheid veroverden in het Huis van Afgevaardigden. Na de overwinning in 2016 is er nooit een echte hechte band ontstaan tussen de republikeinen en de president. Ook had president Trump zijn nederlaag moeten toegeven bij de jongste verkiezingen en de transitie periode naar de Biden-Harris administratie vlot moeten laten verlopen.

Zijn relaties met nogal wat andere landen en onder ander met West-Europa liepen niet echt gesmeerd en daar heeft zijn presidentschap kansen laten liggen. Ook de al jaren durende problemen met de begrotingstekorten en schuld, werden nooit aangepakt. Maar op militair vlak was deze 45^ste president dan verrassender wijze erg passief. Hij heeft ook veel tijd verspeeld op twitter.

En nu?

Laat het duidelijk zijn, deze president heeft de verkiezingen verloren en gaat door de Republikeinse partij niet genomineerd worden in 2024. Bovendien is hij dan al 78 jaar oud en er zijn jongeren genoeg bij de Republikeinen die een politieke gooi willen doen naar het Witte Huis. Als Trump nog aan een politieke comeback wil werken, zal het met een andere partij moeten zijn. Dat is wel een probleem voor de Republikeinen. In november 1992 ging president Bush onderuit tegen Bill Clinton. De hoofdreden was de opkomst van Ross Perot, met een scheurlijst van Republikeinen die 19 procent van de stemmen behaalde.

Men mag niet vergeten dat er reeds in november 2022 opnieuw verkiezingen zijn voor het volledige Huis van Afgevaardigden en één derde van de senaatszetels. De huidige verhouding in de Senaat is 50-50 en dat zal snel, voor korte tijd, 50-49 worden in het voordeel van de Republikeinen omdat Kamala Harris, bij de eedaflegging als vicepresidente, haar zetel verliest in de senaat.

Die verhoudingen in de senaat zijn een probleem voor president Biden. Hij heeft maar twee mogelijkheden. Ofwel twee jaar ruzie maken met de Republikeinen. Of een akkoord zoeken met zijn vriend, de Republikein Mitch McConnell, fractieleider in de senaat. De Democraten behouden weliswaar de meerderheid in het Huis, maar met een veel kleiner verschil. Dus geen enkele van de twee partijen heeft veel speelruimte, want de marges qua meerderheden zijn te klein.

Bij de Republikeinen zal men Donald Trump nu wel aan de kant zetten. Maar daarmee is er nog niets beslist over de nieuwe leider. Mitch McConnel is geen wissel op de toekomst omwille van zijn leeftijd. In ieder geval deze partij moet snel schakelen om klaar te staan voor november 2022. Als de Republikeinen de meerderheden opnieuw kunnen veroveren, heeft de Biden-Harris-administratie een probleem met het oog op 2024.

Ook bij de Democraten stellen er zich problemen. Vooreerst is deze partij al even verdeeld als de Republikeinen. Gezien de kleine meerderheden zal men veel minder kunnen verwezenlijken dan aangekondigd en dat gaat intern tot spanningen leiden. Bovendien is er de vraag hoe men richting 2024 gaat werken. Blijft Joe Biden president en gaat men in 2024 proberen om Kamala Harris aan de nominatie te helpen? Een andere mogelijkheid is dat Joe Biden en cours de route aftreedt, en dat daardoor mevrouw Harris al presidente wordt. Dat zou een gemakkelijker scenario zijn voor haar om zeker te zijn van nominatie.

Conclusie

Amerika is zich al aan het opmaken voor de verkiezingen van 2022. De toestanden bij Capitol Hill zullen snel weggespoeld worden door de pandemie-problemen. Maar in Hollywood zal op zijn minst één regisseur zich afgevraagd hebben hoe het mogelijk is geweest dat hij niet dat idee heeft bedacht van de bestorming van het Congres.

Herman Matthijs is professor politieke en economische structuren in de VS aan de VUB en de UGent.