‘Iran staat nu veel dichter bij de ontwikkeling van een kernbom dan vier jaar geleden’

De Iranpolitiek van Donald Trump is mislukt. De vrees bestaat dat hij voor zijn vertrek alsnog met Teheran wil afrekenen.

De ‘geheime’ bijeenkomst maakte snel nieuws. Een dag of tien geleden vlogen de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo en de Israëlische premier Benjamin Netanyahu discreet naar Saudi-Arabië voor een gesprek onder zes ogen met kroonprins en sterke man Mohammed bin Salman. De ontmoeting lekte vervolgens toch uit, en dat was geen toeval. Zowel Iran als de Amerikaanse president elect Joe Biden moest duidelijk worden gemaakt dat het front tegen de ayatollahs in Teheran leeft. Israël en Saudi-Arabië onderhouden officieel geen relaties, maar ze zijn al langer objectieve bondgenoten: ze hebben met Iran dezelfde aartsvijand. Geen week na de bijeenkomst kwam het hoofd van het Iraanse atoomprogramma bij een aanslag om het leven.

Biden wil, zoals bekend, opnieuw aansluiten bij de politiek die Barack Obama tegenover Teheran voerde. Die sloot een deal met Iran, waarbij dat land zich ertoe verbond om zijn atoomprogramma te beperken. Donald Trump stapte uit dat akkoord en probeerde om het regime in Teheran met een politiek van maximale economische druk op de knieën te krijgen. Dat is niet gelukt. Iran zucht onder de sancties, maar politiek geven de ayatollahs geen krimp. Iran staat nu veel dichter bij de ontwikkeling van een kernbom dan vier jaar geleden.

Er liep al meteen na de verkiezingen in Amerika een gerucht dat Trump alsnog zou proberen om Iran een ferme tik te geven. Teheran beschuldigt Israël van de aanslag op zijn atoomexpert. Als het regime vergelding zoekt, biedt dat zowel de Amerikanen als Israël een gelegenheid om de Iraanse nucleaire installaties helemaal plat te gooien. Dat kan in het Midden-Oosten, met zijn bijna ondoorgrondelijke puzzel van belangen en invloeden, een nieuwe keten van geweld op gang trekken die ook in Israël en Saudi-Arabië slachtoffers zal maken.

Het is het soort diplomatie waarvan Joe Biden op dit moment niet gediend is. Hij noemde Saudi-Arabië niet zolang geleden een ‘paria’, en Netanyahu was geen vriend van Obama. Biden bereidt niet alleen een andere Iranpolitiek voor, hij wil ook opnieuw meer rekening houden met de belangen van de Palestijnen. Het was al een provocatie aan zijn adres dat Pompeo meteen na de verkiezingen van 3 november in Israël onder meer een omstreden Joodse nederzetting op de bezette Westelijke Jordaanoever bezocht. Biden moet zo wel de indruk krijgen dat Trump hem, met de hulp van Netanyahu en Bin Salman, voor voldongen feiten plaatst. Wat zijn plannen in het Midden-Oosten ook zijn, dat is geen comfortabele positie om aan het karwei te beginnen.