In Tunesië legt de politie homoseksuelen ‘anaal onderzoek’ op: ‘Toen bracht hij zijn vingers bij me naar binnen’

Neela Ghoshal van Human Rights Watch vertelt voor Knack het verhaal van onder andere Ahmed*, een Tunesische jongeman die op zeventienjarige leeftijd onderworpen werd aan een gedwongen ‘anaal onderzoek’, ‘een vreselijke en uiterst onwetenschappelijke methode om te achterhalen of iemand homoseksuele handelingen heeft gesteld’.

Ahmed* was pas 17 toen hij in augustus 2017 de politie over de vloer kreeg. De agenten doorzochten zijn telefoon, onderwierpen hem aan een verhoor en pakten hem op. De volgende dag werd hij naar een ziekenhuis gebracht.

‘Ik snapte niet wat er gebeurde’, zei Ahmed. ‘De agenten vertelden me dat het om een verplicht onderzoek ging. De dokter liet me plaatsnemen op een onderzoekstafel en vroeg me voorover te buigen. Toen bracht hij zijn vingers bij me naar binnen.’

Het gedwongen anale onderzoek dat Ahmed onderging, is een vreselijke en uiterst onwetenschappelijke methode om aan de hand van de vorm van de anus en de rekbaarheid van de anale kringspier te achterhalen of iemand homoseksuele handelingen heeft gesteld. Ahmeds zus was diegene die de politie had getipt.

Na twee dagen werd Ahmed zonder aanklacht vrijgelaten, maar dit voorval zou pas het begin zijn van zijn lijdensweg. In mei pakte de politie hem op aandringen van zijn familie opnieuw op. Een rechter legde hem een verblijf van twee maanden in een justitiële jeugdinrichting op. Daar probeerde een psychiater via een ‘conversietherapie’ Ahmeds seksuele geaardheid te veranderen. In september ten slotte werd hij na een nieuwe klacht van zijn familie opnieuw acht dagen opgesloten.

Zolang homoseksuele handelingen strafbaar blijven, en zolang de politie mensen enkel op basis van een klacht blijft aanhouden, zal de angst voor een arrestatie Ahmed altijd blijven achtervolgen. En zolang de politie haar toevlucht neemt tot dergelijke invasieve methoden om magere aantijgingen te onderzoeken, zal niemand zijn recht op privacy gevrijwaard weten.

Op basis van artikel 230 van het Tunesische strafwetboek kan een rechter celstraffen van drie jaar uitspreken tegen mensen die homoseksuele betrekkingen onderhouden. Artikel 226 maakt ook ‘zedenschennis’, dat verder gemakshalve niet wordt gedefinieerd, strafbaar. Eerder deze maand bracht Human Rights Watch verslag uit van 11 arrestaties die op basis van deze wetsartikelen in 2017 en 2018 hebben plaatsgevonden. Schendingen van het recht op privacy bleken daarbij schering en inslag te zijn: de politie viel zonder huiszoekingsbevel binnen bij mensen en ging door chatgesprekken en foto’s op hun telefoon. Ondanks de belofte aan de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties dat er geen gedwongen anale onderzoeken meer zouden gebeuren, vonden die toch nog plaats. Er was verder ook sprake van mishandeling door de politie en van gedwongen bekentenissen, en de beschuldigden werd het recht op juridische bijstand ontzegd.

Verontrustend is ook het geval van twee mannen die beweerden verkracht te zijn. Khaled*, die in juni 2018 is verkracht, vertelde dat een van zijn belagers tegen hem zei: ‘Jullie, aanhangers van Lot [een denigrerende verwijzing naar het verhaal van Lot uit de Bijbel en de Koran], verdienen het om gedood te worden… We zullen jullie eens laten zien wat sodomie is.’ Twee van hen hielden Khaled bij z’n armen in een houdgreep, terwijl de derde een wapenstok in zijn anus inbracht.

Toen hij in het politiekantoor van Monastir aangifte ging doen van de verkrachting, werd hij echter niet als slachtoffer behandeld. In plaats daarvan liet de politie een arts een anaal onderzoek uitvoeren om zo te achterhalen of Khaled ‘wel vaker sodomie pleegde’. Daarna is Khaled zijn land ontvlucht en intussen heeft hij een asielaanvraag lopen in België. Een andere man, ‘Mustafa’, werd vervolgd wegens sodomie, hoewel de politie zijn belager ook van verkrachting beschuldigde.

Uit deze verslagen blijkt dat niemand zijn recht op privacy in Tunesië gevrijwaard zal weten zolang de wet toelaat dat de politie willekeurig mensen oppakt, hun privéberichten uitpluist, en hun intieme delen op een invasieve manier onderzoekt. Het gedrag van de politie – en alleen al het bestaan van artikel 230 – houden een schending in van de verplichtingen die Tunesië heeft onder de internationale mensenrechtenwetgeving.

De vervolging van seksuele handelingen tussen volwassenen, met wederzijdse toestemming en in de privésfeer, schendt het recht op privacy en non-discriminatie dat is vastgelegd in het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten dat Tunesië mee heeft ondertekend. De Werkgroep Willekeurige Opsluiting van de VN is tot het besluit gekomen dat de aanhouding op basis van homoseksuele betrekkingen tussen volwassen met wederzijdse toestemming per definitie willekeurig is.

Op basis van de Tunesische grondwet dient de overheid het recht op privacy en de onschendbaarheid van de woning te beschermen en alle burgers gelijk voor de wet te behandelen. Diezelfde grondwet verbiedt bovendien ‘mentale en fysieke foltering’.

In de nasleep van de opstand in Tunesië en andere Arabische landen in 2011 werden een aantal hervormingen doorgevoerd. Zo riep president Beji Caid Essebsi ook een commissie in het leven die zich moest buigen over de individuele vrijheden en de gelijkheid. In juni volgde de aanbeveling van de commissie dat Tunesië homoseksueel gedrag uit het strafrecht moet halen en een eind dient te maken aan de anale onderzoeken. Verschillende parlementsleden legden in oktober wetsontwerpen voor waarin een aantal voorstellen van de commissie waren opgenomen, zoals ook de schrapping van artikel 230. Het parlement dient deze wetsontwerpen vlug goed te keuren, artikel 230 af te schaffen, en een wet uit te vaardigen die de privacy van de burgers waarborgt.

Om het te zeggen met de woorden van Ahmed*, de jongen van zeventien die een gedwongen anaal onderzoek en conversietherapie onderging: ‘Ik heb tegen de rechter gezegd dat ik geen enkele wet heb overtreden. Ik heb niemand iets misdaan. Dit is mijn privéleven en niemand anders hoort zich daarmee te bemoeien.’ Als een tiener al het recht op privacy begrijpt en kan verwoorden, dan kan dat ook van de Tunesische overheid niet zo veel gevraagd zijn.

* Er is in dit stuk gekozen voor schuilnamen.