In memoriam voor de mountie die pot wou roken

Hij was een man van weinig woorden. Hij was bijna 22 jaar mountie geweest, agent van de nationale Canadese politie. Maandagnamiddag maakte hij een eind aan zijn leven – voor zover bekend zonder boodschap na te laten. Zijn teergeliefde werk, en de reacties op zijn als excentriek beoordeeld gedrag, hadden hem door het lint gejaagd.

Korporaal Ron Francis (43) was ooit, daar was men het ook bij leven al over eens, een voorbeeldige, ja zelfs een inspirerende flik.

In Canada is de politieagent, de mountie, nog wat meer dan iemand die de orde handhaaft of het verkeer regelt. De mounties vormen een nationale instelling, ze zijn het gezicht van de natie als buitenlandse dignitarissen op bezoek komen, ze zijn prominent aanwezig bij nationale plechtigheden.

Het korps is in 1920 ontstaan als de politie te paard van Canada (vandaar hun naam, die een afleiding is van Mounted Police). Ze kregen gaandeweg enorme bevoegdheden en werden een nationaal symbool, een zaak van nationale trots zelfs, van eenheid in regionale diversiteit, gedisciplineerd, niet zo schietgraag als de Amerikaanse buren, degelijk en, in weerwil van enkele schandalen, betrouwbaar. Het ceremonieel rood uniform, red serge genoemd (serge is een oude naam voor de tweed waaruit de jas wordt vervaardigd), werd ook via boeken en films gepromoot. Agenten hebben thuis vaak foto’s hangen van de uniformceremonie. Ze trouwen in dat uniform. Sommigen slapen erin. Kortom, het is niet niks een mountie te zijn.

Francis was daarenboven First Nation. Hij was in Ottawa geboren maar opgegroeid in Kingsclear First Nation, een reservaat met 600 bewoners in de provincie New Brunswick. Het was niet evident voor iemand met zijn achtergrond, in een omgeving met nogal wat problemen, om voor een carrière bij de politie te kiezen. Maar hij had het met hart en ziel gedaan, en de baan, het uniform, zijn red serge, hadden hem geholpen zijn problemen te overwinnen. Omgekeerd was hij binnen zijn First Nation een rolmodel geworden, iemand die erin geslaagd was vanuit het reservaat de achterstelling en isolatie te breken en succesrijk mee te draaien in de Canadese mallemolen.

Hersenen

Hij werd ingezet aan “de frontlinie” – hij moest eerste vaststellingen doen bij moordzaken en ongevallen. Later werd hij van New Brunswick overgeplaatst naar een moeilijke zone in het noordelijke Labrador: daar zag hij heel jonge inuït-kinderen benzine snuiven. Hij probeerde op te treden , maar moest ten minste een keer de vaststellingen doen nadat zo’n jongetje stierf aan de gevolgen.

Rond 2012 begon hij ook doodsbedreigingen te ontvangen. Het is nooit bekend gemaakt van wie of waarvoor, maar het had met zijn werk te maken.

En ineens lukte het niet meer. Hij sloeg tilt met Post-Traumatisch Stress Syndroom. Hij sprak niet veel maar in een kort tv-interview legde hij uit dat donkere matten voor hem traumatisch geworden waren. Hij had ooit bij een zaak waar hij als eerste verscheen een stukje uiteengespatte hersenen aan zijn schoenzool gehad. Dat associeerde hij met de mat, en telkens als hij een gelijkaardige mat zag, en die matten bleken alomtegenwoordig, dan flipte Francis.

Hij achtte de opvang die de mounties hem voor zijn stress-aandoening gaven onvoldoende. Zijn huisarts schreef hem 3 gram marihuana per dag voor. Dat hielp meer, zei hij. Hij kon zich beter concentreren. De paniek verdween. De associaties in zijn kop werden minder bedreigend.

Roken op het werk

Zijn marihuanagebruik leidde tot spanningen op zijn werk.

Tot vandaag is marihuanagebruik in Canada enkel om medische redenen en op doktersvoorschrift toegestaan. Recreatief gebruik is heel verspreid (volgens tv-zender CBC heeft de helft van de Canadezen wel eens een joint gerookt, daaronder voormalige eerste ministers) maar is officieel strafbaar, ook al denkt men eraan de wet te wijzigen en het spul in staatswinkels te koop aan te bieden.

Francis, die van het buitenwerk was weggehaald en op administratieve taken was gezet, kreeg na lange discussie van zijn korpsoverste toestemming om tijdens zijn diensturen pot te roken, maar op voorwaarde dat het niet in uniform zou gebeuren, niet in het gewone uniform en al zeker niet in het ceremoniële rode uniform.

Headlines like “Pot/weed smoking RCMP Corporal..”re the late Ron Francis. His job involved danger. Geez, he had #PTSD. Time for respect.

— Shelagh Rogers (@RogersShelagh) October 7, 2014

Pot roken in een uniform zou het imago van de mounties schaden, oordeelden de bazen, al was het maar omdat het korps soms optrad tegen marihuanagebruik.

Vorig jaar werd een amateuropname wereldkundig gemaakt waarin Francis, telefoon in de hand, in zijn rode uniform, nerveus aan een joint trekt.

Het beeld werd in nieuwsprogramma’s getoond. Er werd de draak mee gestoken in laatavondshows. De reacties liepen uit elkaar. Politici van de regerende Conservatieve Partij veroordeelden zijn gedrag. Anderen vonden het wel oké en moedig, een typisch Canadese vorm van excentriciteit.

Ceremoniële veer

Francis werd op non-actief geplaatst. Hij tekende verzet aan en verdedigde zijn druggebruik voor de rechtbank, argumenteerde dat die marihuana te allen tijde nodig had en dat er geen reglement was waarop dat verbod om in uniform te roken gebaseerd was. Hij verloor de zaak. Zijn korps eiste zijn uniformen terug. Francis weende als een kind toen zijn uniformen werden weggehaald. Ik heb er alles aan gedaan om ze te verwerven, zei hij, ik heb er alles aan gedaan om mijn korps zo goed mogelijk te dienen.

In november 2013 ging hij zijn laatste uniform, dat lag bij een vriendin, zelf terugbrengen. Hij had een ceremoniële veer bij zich, ongebroken.

Sindsdien is het alleen maar slechter gegaan.

In december vertoonde hij verward gedrag in de stad Fredericton, waar hij laatst geposteerd was. Agenten probeerden hem aan te houden. Francis porde een van de agenten, en sloeg een andere in het gezicht, met een bloedneus tot gevolg.

In afwachting van zijn rechtszaak hieromtrent werd hem een alcoholverbod opgelegd. Weer een maand later belde hij zijn korpschef met de mededeling dat de zaken niet goed gingen voor hem. Agenten die erop afgingen troffen hem dronken aan. Ze arresteerden hem, wegens overtreding van het alcoholverbod, waarbij Francis opnieuw duwde en trok.

Hij werd door zijn overheid naar een behandelingscentrum gestuurd. Hij vertrok na een paar dagen.

Vorige maand pleitte hij schuldig voor geweld tegen vier agenten. Zijn strafmaat zou in november bepaald worden.

Zondag nog had hij contact met zijn korpschef. Een dag later pleegde hij zelfmoord.

In de herinnering wordt Francis geassocieerd met twee filmpjes, het ene waarin hij in uniform rookt, het andere waarin hij huilend zijn uniformen ziet verdwijnen.

Stoer

Zijn politiechef, Roger Brown, zei na zijn overlijden, dat het altijd zijn bedoeling was geweest om Ron Francis opnieuw in het korps op te nemen, en dat men uiteraard een andere uitkomst had verhoopt.

Dit was, zei hij, “geen kwestie van pot, geen kwestie van de red serge, dit was een roep om hulp”.

Die duidelijk niet afdoende was gehoord. “Het is ongelukkig dat zijn aandoening het overnam en hem verteerde”.

Today we honour the life of Cpl. Ron Francis and his service to Canada pic.twitter.com/mCc369U7EZ

— PTSD RCMP Families (@BehindRedSerge) October 10, 2014

En ook de vakbond voor mounties wees daarop. Er moest nu onderzocht worden hoe anders, beter, op soortgelijke situaties gereageerd kon worden.

Francis had op zijn eigen wijze de problemen van mensen met Post-Traumatisch Stress Syndroom op de politieke agenda geplaatst en ook zuurstof gegeven aan een breed maatschappelijk debat: wat verwacht de maatschappij eigenlijk van eerstelijnshulp? Medische spoedhulp, politie, brandweer? Moeten mensen in deze sectoren maar stoerweg de ellende verbijten die ze meemaken, of moet er meer zorg worden voorzien?

Francis was stoerder dan de meesten en dat zo iemand openlijk toegaf dat het hem te veel werd, was niet alleen moedig, het was onuitgegeven.

Volgens een telling van tv-zender CBC was hij, sinds 29 april, het 23^ste geval van zelfdoding bij een eerstelijnshulpverlener. Enkele dagen voor hem had een prominent lid van de politie in hoofdstad Ottawa zelfmoord gepleegd. Dat was de 22^ste in geen half jaar.

Vrijdag werd Francis ten grave gedragen. Hij laat vier kinderen na.