‘In het evangelie van Farage heeft het politieke establishment de brexit verraden’

‘In de peilingen scoort de nieuwe partij van Nigel Farage hoog genoeg om de Europese verkiezingen mee te kunnen winnen’, schrijft Lia Van Bekhoven vanuit Londen.

He’s back and he’s bad. De wederopstanding van Nigel Farage kwam, hoe kan het ook anders, in aanloop naar pasen. De man die meer dan wie dan ook de brexit op de agenda gezet heeft, heeft een gloednieuwe politieke partij. In een paar dagen scoorde de Brexit Party ruim 20% in de polls. Hoog genoeg om de Europese parlementsverkiezingen mee te kunnen winnen.

De Brexit-partij mag dan weinig grondregels, organisatie of structuur hebben, het heeft een van de meest herkenbare leiders en de duidelijkste boodschap. De Remainers, numeriek sterker en met de wind van het historische gelijk in de rug, zijn hopeloos verdeeld. Zij gaan het volgende maand glorieus afleggen tegen de Brexit Party van Farage.

In het evangelie van Farage heeft het politieke establishment de brexit verraden. Het democratische mandaat van de 52% die drie jaar geleden voor uittreding stemde, is genegeerd. De belofte op 29 maart de Europese deur voorgoed dicht te slaan, werd niet bewaarheid. Sterker, het Britse lidmaatschap van de EU is juist met ruim een half jaar verlengd. De hele uittreding staat op de tocht.

In het evangelie van Farage heeft het politieke establishment de brexit verraden.

Maar Europa is niet het hele verhaal. De peetvader van de brexit wil het giftige politieke moeras waarin de twee grote partijen sinds jaar en dag marineren, droogleggen. Farage wil politieke hervorming. De brexit heeft laten zien dat het parlement de wil van de kiezers niet uitvoert. Het uittredingsproces heeft Groot Brittannië vernederd. Iemand moet de nationale trots herstellen.

Farage heeft de bijzondere eigenschap de woede van de straat te kunnen verwoorden, zonder het imago te verliezen van de aimabele Brit die liever de plaatselijke toog stut met politieke roddels, dan het land van de EU te bevrijden. Als leider van de Brexit Partij heeft Farage zich gedistancieerd van de scherpste, onverdraagzame kanten van Ukip. Hij praat niet over migranten en vluchtelingen, maar des te meer over Brexit als breekijzer om de versleten, Britse democratie te vernieuwen.

Veel zien Farage als een strategisch genie. Hij zorgde voor een ‘politieke aardbeving’ toen hij met zijn toenmalige Ukippartij de laatste Europese verkiezingen won. Nooit eerder in de moderne politieke geschiedenis had een Britse partij zonder Conservatief of Labour in de titel, grote verkiezingen gewonnen. De opmars van Farage was de reden voor toenmalig premier David Cameron een referendum uit te schrijven over het Britse lidmaatschap van de EU. Het moest de Tories verenigen over Europa. Inmiddels weten we hoe dat uitpakte.

Maar zelfs als Farage er volgende maand niet met goud vandoor gaat, kan hij het Britse politieke landschap grondig omspitten.

Maar zelfs als Farage er volgende maand niet met goud vandoor gaat, kan hij het Britse politieke landschap grondig omspitten. Ook een tweede plaats voor de Brexit Partij zal de Tories van Theresa May, de succesvolste politieke partij van de vorige eeuw, verwonden. Mogelijk terminaal.

De existentiële crisis binnen de Britse regeringspartij sluimert al jaren. Hij werd acuut omdat premier May niet uitvoerde waar de meeste Tories voor stemden. Als gevolg overweegt 60% van de Conservatieve kiezers om bij de Europese verkiezingen hun stem aan Farage’s Brexitpartij te geven. Sterker, 40% van Conservatieve gemeenteraadsleden prefereren de Brexit Partij boven hun eigen partij. Het verklaart de wanhopige (en schier hopeloze) pogingen van Theresa May deze electorale ronde te vermijden. Zelden stonden de Conservatieven er beroerder voor. Van boven tot onder verdeeld en ook financieel nauwelijks in staat campagne te voeren. De kas is even leeg als de ledenlijst. De Tories halen meer geld op van dode leden in de vorm van testamentaire schenkingen dan van levende.

Voor één eurosceptische Conservatief is de comeback van Farage goed nieuws. De eurosceptische Boris Johnson, oud minister van buitenlandse zaken, loopt zich al een jaar warm om May op te volgen. De verkiezingen voor het Europees parlement zullen zijn kansen daarop verhogen. Hoe groter het verlies van de Conservatieven op 23 mei, des te groter de mogelijkheid dat de Tories kiezen voor een nieuwe, rechtse leider. Een leider die in zal zetten op een harde No Deal Brexit. Want alleen een onmiddellijke en onverbiddelijke terugtrekking uit de EU, kan leegloop tegengaan en de Conservatieve kiezers terug halen.

Europese verkiezingen zijn niet populair in Groot-Brittannië. Sterker nog, ze gaan aan de meeste Britten voorbij. De opkomst in 2014 was een dunne 35%. Of publieke onvrede en politieke verlamming dit keer meer of minder kiezers het stemhokje intrekt, is onzeker. Wat wel als een paal boven water staat is dat de naschokken voor het VK decennia lang gevoeld gaan worden.