Hongkongse activist Nathan Law: ‘Ik zal de laatste stem zijn die tot zwijgen wordt gebracht’

Nathan Law, een van de leiders van de protestbeweging in Hongkong, over de gecontesteerde Chinese veiligheidswet, zijn nieuwe leven in Londen en zijn hoop op een Europees front. ‘Een boycot van de Winterspelen in 2022 en de internationale erkenning van Taiwan zouden sterke signalen zijn.’

Nathan Law (27) vecht al zeven jaar tegen de sluipende inkapseling van Hongkong door China. Nadat duizenden inwoners van Hongkong zich in 2017 hadden aangesloten bij de paraplubeweging en opriepen tot vrije verkiezingen, werden hij en heel wat andere activisten tot gevangenisstraffen veroordeeld. Zijn verkiezing voor het parlement van Hongkong in 2016 werd om dubieuze redenen ongeldig verklaard. Toen Peking op 30 juni 2020 de omstreden wet op de staatsveiligheid voor Hongkong had aangenomen, vluchtte hij naar Londen. De wet verbiedt activiteiten die, vanuit Chinees perspectief, subversief, separatistisch of terroristisch zijn en geeft de veiligheidstroepen alle macht om in te grijpen.

Was het een persoonlijke of politieke beslissing om Hongkong te verlaten?

Nathan Law: Persoonlijk en politiek tegelijk. Natuurlijk is iedereen die zich op internationaal niveau inzet voor Hongkong kwetsbaar sinds China de nieuwe wet op de staatsveiligheid heeft aangenomen.

Aan wie denkt u?

Law: Joshua Wong natuurlijk, maar ook Jimmy Lai en Martin Lee. Het is voor ons allemaal heel moeilijk geworden om ons werk voort te zetten en bijvoorbeeld te eisen dat er een einde komt aan de appeasementpolitiek ten aanzien van China. Ik ben in overleg met Joshua naar Londen gegaan, omdat ik hier vrij kan spreken.

Hoe is de situatie in Hongkong sinds de nieuwe wet op de staatsveiligheid in werking is getreden?

Law: Er heerst angst en terreur. Niemand weet precies wat er zal gebeuren, omdat de wet bewust vaag werd gehouden en ruimte laat voor speculatie. Ik denk niet dat de Chinese veiligheidsdiensten nu al helemaal inzetbaar zijn, de wet is nog maar enkele weken oud. Maar er zijn al mensen gearresteerd, soms alleen omdat ze stickers hadden met de slogan ‘Liberate Hong Kong, revolution of our time’. Veel van mijn vrienden hebben al Facebookposts verwijderd, ze maken zich vooral zorgen om hun familie. De wet heeft nu dus al geleid tot politieke angst en zelfcensuur, de vrijheid van meningsuiting en het recht op vergadering wordt uitgehold.

De regering wil de voor september geplande verkiezingen uitstellen. Waarom?

Law: Ze is bang om de verkiezingen te verliezen, wil tijd kopen en heeft daarom de datum verplaatst. Ze hoopt meer kiezers voor zich te winnen, maar de mensen tolereren niet dat ze zo hard optreedt tegen burgers. Het parlement in Hongkong is een marionet van Peking.

Luidt de nieuwe veiligheidswet het einde van de democratiseringsbeweging in?

Law: Dat denk ik niet. We zullen voortaan eerder subtielere vormen van protest gebruiken en willen van de lacunes in de wetgeving gebruikmaken. Het lijkt momenteel rustig in Hongkong, maar onder de oppervlakte kolkt er heel wat.

Bent u bang voor uw familie?

Law: Natuurlijk. Wat hebben de vroegere veiligheidswetten in China niet al aangericht? Niet alleen vermeende aanvoerders van de opstand in Hongkong, maar ook familie, vrienden en collega’s zijn getroffen.

U vergelijkt dit soms met de periode van de Culturele Revolutie. Is dat niet overdreven? Toen stierven er 1,8 miljoen mensen.

Law: Wat nu in Hongkong gebeurt, kun je volgens mij een culturele revolutie noemen, omdat het de samenleving volledig transformeert. De wet op de staatsveiligheid bevat bijvoorbeeld al een clausule waarin strafvermindering verzekerd wordt als je iemand verklikt. Dat was ook zo tijdens de Culturele Revolutie. Mensen observeren elkaar en geven elkaar aan. Het bestaande vertrouwen tussen mensen moet wijken voor totalitaire machtssystemen.

Waartoe zal dat leiden?

Law: In het slechtste geval zal niemand van de democratiebeweging zich kandidaat kunnen stellen bij de verkiezingen. En misschien worden op een bepaald moment sommigen opgepakt zonder dat iemand weet waar ze heen worden gebracht. Misschien eindigen ze in kampen en worden gefolterd, zoals dat vroeger de Chinese dissidenten verging. Ik beschouw het als mijn taak daar op internationaal vlak tegen te strijden.

U kunt de eerstkomende jaren wellicht niet meer terug naar Hongkong.

Law: Dat valt me heel zwaar. Voor mijn vertrek kon ik aan niemand iets laten blijken, ik moest mijn plannen geheimhouden om geen mensen in gevaar te brengen.

Waarom bent u naar Londen gekomen?

Law: Het Verenigd Koninkrijk heeft een historische band met Hongkong en speelt een belangrijke rol in alles wat met de stad te maken heeft. Bovendien is Londen een mediacentrum, en dus een goede plek om duidelijk te maken dat wat nu gebeurt veel meer is dan een akkefietje tussen China en Amerika. Er staat veel meer op het spel. Europa moet als een gesloten front optreden tegen het autoritarisme in China.

Voelt u zich hier veilig?

Law: Wij zijn nergens veilig. Onlangs zijn in Nieuw-Zeeland twee Chinese activisten bij een ongeval om het leven gekomen en er is twijfel of het wel echt een ongeluk was. We moeten overal bijzonder voorzichtig zijn.

Al met al bent u hier in Londen overal door China omgeven. Als u op Heathrow landt, daar bij Pizza-Express eet en kijkt naar een wedstrijd van de Wolverhampton Wanderers in de Premier League: er zit overal Chinees geld in.

Law: Het Westen heeft inderdaad veel te lang onderschat wat het gevolg is van die investeringen. In China bestaat niet zoiets als onafhankelijk ondernemerschap. Bedrijven moeten buigen voor de richtlijnen van de Communistische Partij. Daarom moet de internationale gemeenschap verenigd optreden als ze zaken doet met China, om het land ter verantwoording te roepen en erop te staan dat de mensenrechten gerespecteerd worden.

De Britse regering heeft onlangs een duidelijk standpunt tegen Peking ingenomen.

Law: Het gaat inderdaad snel de goede kant op. Begin dit jaar had de Britse regering nog besloten om de uitbouw van het 5G-netwerk aan Huawei uit te besteden. Enkele maanden later, na de pandemie en de nieuwe veiligheidswet, is de wind compleet gedraaid. Maar er is veel meer nodig om de schending van mensenrechten in China en het hardhandige optreden in Hongkong en Xinjiang te stoppen.

Zoals?

Law: Een boycot van de Olympische Winterspelen in 2022 zou een sterk signaal zijn. En internationale erkenning van Taiwan. Men moet samenwerking weigeren met bedrijven die Oeigoerse dwangarbeiders tewerkstellen.

Wat bent u de komende maanden precies van plan?

Law: Ik kan alleen maar afwachten. Onze beweging verandert voortdurend. We weten niet welke kant het uitgaat, hoe de regering, de wereld erop zal reageren.

Plant u een regering in ballingschap?

Law: Nee. Zolang in Hongkong activisten in het parlement kunnen zitten, zal ik het steunen. Als zij tot zwijgen worden gebracht, zal ik de laatste Hongkongse stem zijn. Dat is mijn taak.

In 2016 werd u als leider van de democratiebeweging verkozen voor het parlement. Bij uw eedaflegging citeerde u Gandhi: ‘Al sla je me in de boeien, folter je me en vernietig je dit lichaam, mijn geest kun je niet kooien.’ Heeft uw verzet een kans?

Law: Je kunt veel leren van Gandhi, Martin Luther King en Nelson Mandela: vooral doorzettingsvermogen, kalme vastberadenheid, zelfs al ben je jarenlang in de gevangenis opgesloten. Hun mentale kracht is een voorbeeld.

Bent u bang?

Law: Ik ben bezorgd. Angst zou mijn oordeelsvermogen vertroebelen. Ik ben in ieder geval nog veel meer bezorgd om Joshua Wong en de anderen. Daarom probeer ik er alles aan te doen om de ogen van de wereld op Hongkong gericht te houden. Dat is de beste manier om hen te beschermen.