‘De kans dat Oekraïne daadwerkelijk lid wordt van de NAVO is zo goed als onbestaand, zegt Alexander Mattelaer adjunct-directeur van het Institute for European Studies (VUB). ‘Landen die zich daarover positief uitlaten, doen dat puur uit strategische overweging.’
De leiders van de 28 landen van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) verzamelen vandaag en morgen in Wales. Vooral het conflict tussen Oekraïne en Rusland zal de agenda domineren. “Tijdens de top zullen de lidstaten beslissen over een mogelijke toetreding van Oekraïne“, liet secretaris-generaal Anders Fogh Rasmussen vooraf weten.
“De kans dat Oekraïne daadwerkelijk lid wordt van de NAVO is zo goed als onbestaand”, zegt Alexander Mattelaer adjunct-directeur van het Institute for European Studies (VUB). “Als landen zich al positief uitlaten over de toetreding van Oekraïne, is dat eerder uit tactische overweging”, aldus Mattelaer.
Een uitbreiding van de NAVO kan dan ook moeilijk onderschat worden. Artikel vijf uit het handvest luidt: “De partijen komen overeen dat een gewapende aanval tegen één of meer van hen in Europa of Noord-Amerika als een aanval tegen hen allen zal worden beschouwd. Indien een gewapende aanval plaatsvindt, zal ieder van hen de aangevallen partij of partijen bijstaan.” Met andere woorden de Europese landen zouden rechtstreeks in conflict geraken met Rusland.
Baltische Staten
Wat volgens Mattelaer wel realistisch is en waarschijnlijk staat te gebeuren, is een verdere intensifiëring van de relatie tussen de NAVO en Oekraïne, of wat er nog overblijft van het land, voegt hij eraan toe. “Zo kan de Oekraïense inlichtingendienst versterkt worden en kunnen NAVO-adviseurs naar Kiev gestuurd worden om het regeringsleger helpen.”
Het geopolitieke tijdskader van de post-Koude Oorlogsperiode loopt op zijn einde. De verschillende bondgenoten stellen vast dat Rusland niet langer een partner is
Om Rusland af te schrikken, wordt tegemoet gekomen aan de vraag van de oost-Europese landen om de NAVO aanwezigheid uit te breiden. “Zij willen absoluut niet hetzelfde lot ondergaan als Oekraïne. Daarom wordt de nodige infrastructuur op de been gebracht”, aldus Mattelaer. Ook het bezoek van de Amerikaanse president Barack Obama aan de Baltische staten moet de landen het gevoel geven dat ze er niet alleen voor staan. Al hoeven deze landen niet te vrezen, stelt Idesbald Goddeeris (KU Leuven). “Poetin is niet uit op Estland, Letland en Litouwen. Die landen zijn pas na de Tweede Wereldoorlog bij de Sovjet-Unie gevoegd en hebben, in tegenstelling tot Oekraïne, geen historische symboliek voor Poetin. Bovendien kent de Russische president zijn grenzen en gaat hij niet provoceren met een aanval op leden van de EU of de NAVO.”
Trendbreuk
In aanloop naar de top werden woorden als ‘cruciaal’ en ‘historisch’, niet geschuwd. Mattelaer nuanceert deze omschrijvingen. “Ook andere toppen werden in het verleden reeds met zulke zwaarwichtige woorden aangeduid. Je mag daarbij niet vergeten dat NAVO-toppen niet zo frequent plaatsvinden, zeker in vergelijking met EU-toppen die meermaals per jaar georganiseerd worden.”
Al geeft de professor toe dat de agenda op dit moment misschien toch wel historisch te noemen is. De zomer van 2014 kende onnoemelijk veel conflicten, waardoor het onderwerp Defensie weer hoog op de agenda kwam in de meeste NAVO-lidstaten. In 2012 was het nochtans flink anders. Toen kwam de top bijeen in Chicago en discussieerden de leden voornamelijk over financiële zaken.
“Op dit moment is er sprake van een trendbreuk”, aldus de adjunct-directeur van het Institute for European Studies. “Het geopolitieke tijdskader van de post-Koude Oorlogsperiode loopt op zijn einde. De verschillende bondgenoten stellen vast dat Rusland geen partner meer is, er is opnieuw een rivaliteit ontstaan tussen de verschillende machtsblokken. Aangezien Rusland zijn territoriale macht brutaal gebruikt, denk maar aan de Krim, beseffen de bondgenoten dat een andere aanpak nodig is.”
Mattelaer voegt daaraan toe dat de landen in Oost-Europa, Rusland eigenlijk nooit vertrouwd hebben en de Russische beer zijn blijven beschouwen als een bedreiging. “Maar kleinere landen hebben nu eenmaal weinig invloed binnen de NAVO. De huidige omwenteling is sterk ingegeven door Duitsland. De sterke taal van Angela Merkel na de inname van de Krim is daar een duidelijk voorbeeld van.”
Cyberaanvallen
Maar een trendbreuk, hoe gaat dat dan praktisch in zijn werk. De NAVO is een groot orgaan, kunnen de 28 landen ineens een andere koers varen? “De kerntaken die omvat staan in het strategische concept van de NAVO zijn op te splitsen in drie onderdelen”, legt Mattealaer uit. Enerzijds de collectieve verdediging, daarnaast het crisismanagement en tot slot de veiligheidssamenwerking. Deze aspecten zijn nauw met elkaar verweven. Zo wordt bijvoorbeeld ingezet op crisismanagement om verdediging te voorkomen. Sinds het einde van de Koude Oorlog stond de NAVO niet zo veel meer stil bij de collectieve verdediging. De afgelopen twintig jaar hield de Vredesorganisatie zich vooral bezig met het blussen van brandhaarden buiten het NAVO-gebied. Er zal een nieuw evenwicht gezocht worden tussen deze drie taken. Een herwaardering van de verdediging, wordt de uitkomst.”
“Al groeit het besef onder militaire analisten dat een collectieve verdediging in de 21e eeuw, niet meer hetzelfde kan zijn als pakweg 25 jaar geleden. Een grote uitdaging waarvoor de NAVO staat, luidt: ‘Hoe ziet een conflict er in de huidige eeuw uit en hoe kunnen we onszelf verdedigen?’ Daarbij zijn propaganda en cyberaanvallen essentiële onderdelen.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier