Amerikaanse sancties drijven president Nicolás Maduro in het nauw, maar vooralsnog behoudt hij de steun van het leger. Ook Cuba en Rusland blijven trouwe bondgenoten.
‘Dit is is het moment’, zo riep de Venezolaanse oppositieleider Juan Guaidó op dinsdag 30 april zijn aanhangers op: een definitieve opstand zou president Nicolás Maduro tot aftreden moeten dwingen. Omdat Guaidó in de video omringd was door leden van de Nationale Garde leken de laatste uren van Maduro inderdaad geteld.
Guaidó, en de Amerikaanse regering, hadden gehoopt dat het leger de revolte zou steunen. Maar bevelhebbers bleven Maduro trouw. De president verklaarde de ‘couppoging’ mislukt. Hoe het verder moet weet niemand. Chaos en gebrek zijn inmiddels routine in het noodlijdende Venezuela.
We waren recent in de Venezolaanse hoofdstad Caracas en spraken er met economen, activisten, opposanten, regeringsaanhangers en doorsnee Venezolanen uit alle lagen van de bevolking. Als ons iets is bijgebleven, dan wel dat de economische implosie van het land stilaan onhoudbaar wordt voor de armste Venezolanen. Maar hoelang kan Maduro nog aanblijven? De brede Amerikaanse sancties zijn dan wel op een regimewissel gericht, maar treffen ze niet vooral de noodlijdende bevolking? Of riskeert Maduro uiteindelijk door getrouwen afgezet te worden?
‘Maduro zal gewurgd worden’
Voor de regering van de Amerikaanse president Donald Trump is het duidelijk: ‘Maduro en zijn trawanten zullen financieel gewurgd worden als ze de macht niet uit handen geven’. De zwaarste van een hele waslijst sancties treft het staatsoliebedrijf Petróleos de Venezuela (PDVSA) dat zijn olie niet langer kan verkopen aan de VS, tot voor kort de belangrijkste afnemer. Dochterbedrijf Citgo in Texas is nu helemaal van PDVSA afgesneden.
Daarmee droogt de belangrijkste bron op van harde valuta om handel mee te drijven. Minder invoer betekent grotere schaarste, hogere prijzen en dus meer ellende voor de bevolking. Worden zodoende niet vooral arme Venezolanen getroffen door de strenge sancties tegen de naasten van president Maduro en de Venezolaanse instellingen?
Miljoenen Venezolanen zijn afhankelijk van bijstand, het resultaat van de vrijgevigheid van wijlen Hugo Chávez die daarmee talloze landgenoten uit de armoede hielp. ‘Maar de sancties zullen de regering binnenkort dwingen tot snoeien in bijstandsuitgaven’, denkt de Venezolaanse econoom Henkel García. Daarmee verdwijnt een controlemechanisme en dreigt de regering steun bij de bevolking te verliezen.
Ook recente grootschalige stroompannes hebben de economische implosie in het land alleen maar versneld. Het leger is een cruciale steunpilaar van Maduro: als ook bevelhebbers of soldaten straks getroffen worden door besparingen dan wordt het uitkijken of er niet meer van hen Maduro de rug toekeren.
Parlementsvoorzitter en oppositieleider Juan Guaidó kan al vier maanden gaan en staan waar hij wil. Zelfs na de revolte van vorige week heeft Maduro hem niet laten oppakken: sommige waarnemers zien er een teken van zwakte in. Andere opposanten belandden in het verleden immers wél achter de tralies. Toch tast Maduro af hoe ver hij kan gaan. Zo werd op woensdag de ondervoorzitter van het door de oppositie gecontroleerde parlement opgepakt voor zijn rol in de opstand. Zeven parlementsleden verloren hun onschendbaarheid en riskeren hetzelfde.
‘Sancties werken niet’
‘De recente opstand in Venezuela leek slecht gepland en werd dan ook makkelijk onderdrukt’, analyseert International Crisis Group, een denktank voor conflictpreventie. ‘De precieze details blijven in mysterie gehuld maar het gevolg is duidelijk: de politieke situatie is verder gepolariseerd en het risico op escalatie, intern of internationaal, is nu groter. Maduro en zijn bondgenoten zijn vandaag allicht minder geneigd om rond de tafel te zitten met een ongeorganiseerde en ondoeltreffende oppositie.’
In Venezuela is het overduidelijk dat de Amerikaanse interventiedrang de overblijvende regeringsaanhangers alleen maar vastberadener maakt. Zij zien de internationale coalitie die van Maduro af wil als een ‘bende imperialistische agressors’ die op de overvloedige grondstoffen van het land uit zijn. Omdat de lokale munt met de dag waardelozer wordt, gebeuren dagelijkse transacties steeds vaker in dollars. De chavistas die we spraken in Caracas, zeggen dat ze verstikken door die voortschrijdende dollarisering van hun economie. Een 59-jarige boer en turnleraar die voor een pro-regeringsbetoging naar de hoofdstad was afgezakt: ‘De dollar is het wapen van de imperialisten in de economische oorlog. We zijn net gevangenen. Maar we zijn ook tot alles bereid om de revolutie te verdedigen.’
Maduro heeft ook nog een aanzienlijk veiligheidsapparaat achter de hand dat zo nodig hard kan uithalen. Het leger, een cruciale steunpilaar van Maduro, blijft hem voorlopig trouw. Om dat te benadrukken gaat Maduro recent vaker op de foto met zijn strijdmacht. Tegelijk verschijnen barsten in die verdedigingsmuur. Zo nam de baas van inlichtingendienst Sebin de benen naar een onbekende locatie nadat duidelijk werd dat hij de recente opstand van Guaidó steunde en volgens sommige bronnen zelfs mee had gepland.
De Verenigde Staten hebben dan ook de sancties opgeheven die ze in februari tegen de man hadden uitgevaardigd. Bovendien circuleren ook geruchten als zou minister van Defensie Vladimir Padrino zijn steun hebben toegezegd aan Guaidó maar uiteindelijk bakzeil haalde. Waar of niet, het is hoogstwaarschijnlijk dat Maduro zich tijdens kabinetsvergaderingen moet afvragen wie hij nog kan vertrouwen.
Het is ten slotte niet zeker of de Amerikaanse sancties tegen het regime in Caracas wel het beoogde effect sorteren. ‘Sancties werken niet wanneer het doel regimewisseling is’, meent voormalig Amerikaans onderminister van Financiën David Cohen recent in Foreign Policy. ‘Want de prijs van aftreden is altijd aanzienlijker dan het gewicht van de sancties.’
Anders gezegd: sancties zijn wél nuttig wanneer ze er pakweg op gericht zijn Iran te dwingen tot het onderhandelen van een nucleair akkoord. Maar waarom zou Maduro zomaar de handdoek in de ring gooien? De president verscheept nu meer olie naar China en India. Ook Rusland en Cuba blijven Maduro steunen. Het lijkt onwaarschijnlijk dat hij zonder slag of stoot inbindt tegenover ‘de imperialistische Amerikaanse agressor.’ Ook de Cubaanse Castro’s overleefden een totaal Amerikaans handelsembargo tegen hun eilandstaat.
Scenario’s
In januari stegen de prijzen in Venezuela met 260 procent, een nieuw record in de hyperinflatie die het land wurgt. Begin april noteerde één dollar 3.200 bolivar. Vandaag is één dollar al 5.800 bolivar waard, bijna het dubbele. Omdat Venezuela veel meer dan andere landen van invoer leeft en daarvoor in dollars betaalt, stijgen de prijzen in luttele dagen.
Vooral de armen worden zwaar getroffen: ze moeten vaak kiezen tussen eten of medicijnen kopen. Ze werken een hele week om hun gezin één dag eten te kunnen geven. Volgens de Verenigde Naties hebben één op vier van de 29 miljoen Venezolanen humanitaire hulp nodig. Het Rode Kruis heeft daarom een grootschalige huloperatie op touw gezet.
Maar de regering van Nicolas Maduro lijkt niet in staat het economisch verval om te keren. Daarom is het mogelijk dat een machtige medestander uiteindelijk beslist dat hij toch afgezet moet worden. Ofwel vertrekt Maduro zonder dat een plan voor transitie is afgesproken. In beide gevallen zou een chavista of militaire leider de macht kunnen overnemen, met een vage belofte verkiezingen te organiseren, en wordt zodoende de ene dictator voor de andere ingewisseld, stelt een recent rapport van Inter-American Dialogue Venezuela Working Group. De ‘dictator swap’ heet dat scenario.
De VS blijven ondertussen dreigen met een ‘miltaire optie’ voor Venezuela. Wat dat precies zou inhouden is onduidelijk. In de coulissen zou Erik Prince, oprichter van het controversiële beveiligingsbedrijf Blackwater en broer van Trumps minister van Onderwijs Betsy De Vos, de ronde doen met een voorstel om in Venezuela een privémilitie in te zetten om Maduro te helpen verdrijven. Dat berichtte recent persagentschap Reuters. Het roept echo’s op van de Amerikaanse (geheime) interventies in Latijns-Amerika tijdens de Koude Oorlog, die vaak op een ramp uitdraaiden voor de lokale bevolking.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
