Is Ai Weiwei een artistiek fotograaf? Neen. Is hij een interessant fotograaf? Ja. ‘Er zijn er weinigen die zoals hij fotografie gebruiken als een statement, afwijkend van het voorgeschreven patroon van een politiek systeem.’ Ludo Bekkers ging kijken naar de fototentoonstelling in het FOMU.
Er zijn weinig Chinese kunstenaars die internationaal een reputatie hebben opgebouwd. En Ai Weiwei (Peking, 1957) is voorlopig de enige die over de hele kunstwereld beroemd en berucht is geworden Zijn dissidente houding in zijn vaderland is daar niet vreemd aan geweest.
Weiwei is een kunstenaar die zich gemanifesteerd heeft in vele disciplines alhoewel hij in het kunstonderwijs weinig inspiratie vond. Hij is dan wel geen selfmade man maar op de kunstscholen die hij bezocht boekte hij niet de beste resultaten en verliet de ene na de andere. Hij experimenteerde in vele disciplines, schilder- en beeldhouwkunst, video, film, performances, installaties kortom in alles wat zich leende om zich plastisch uit te drukken. Ondertussen kwam hij permanent in verzet tegen het dictatoriale regime, het machtstmisbruik en de mensenrechtenschending in zijn land dat toen nog leefde onder opperheerschappij van de grote roerganger Mao.
En omdat het er daarna niet beter aan toe ging, bleef hij, als een tweede natuur, de dissident van dienst. Het kostte hem vele gevangenisjaren maar telkens werd hij na langere of kortere tijd weer vrijgelaten. Vrij was een eufemisme want feitelijk stond hij permanent onder controle van de geheime diensten. Toch lukte het hem om tijdelijk (van 1981 tot 1993) naar de Verenigde Staten te emigreren. Hij leerde er kunstenaars kennen en the way of life die hij toen in zijn stadsfotoreeksen verwerkte.
Zijn dissidentschap bezorgde hem in de internationale kunstwereld een soort aureool waardoor hij uitgenodigd werd op alle grote kunstmanifestaties zoals in Venetië, Kassel en andere soortgelijke evenementen. Hij is nu een naam wiens werken in veel belangrijke musea te zien zijn. Ze zijn inventief, ge- en beladen, soms verwijzend naar de recente kunstgeschiedenis maar altijd boeiend. En bovendien is zijn kunst meestal gebaseerd op verzet tegen een artistieke, sociale, politieke of filosofische doctrine, ze is er uiteraard aan gelieerd op een of andere wijze, maar staat evenwel toch op zichzelf en dat is haar kracht.
Zijn fotografie is evenmin vrijblijvend en heeft te maken met zijn persoonlijk leven, I am a camera, ze is een verlengstuk van zichzelf. In 2015 krijgt hij, vreemd genoeg, zijn paspoort en bewegingsvrijheid terug en vestigt zich in Berlijn van waaruit hij zijn eigenzinnige projecten verder zet. Weiwei is geen fotograaf in de traditionele betekenis. Zijn foto’s hebben geen artistieke pretenties en zijn eerder getuigenissen van zijn sociale en politieke bekommernissen.
Opgestoken middenvinger
De tentoonstelling in het FoMu is daar een goed voorbeeld van. Op de etage die hij ter beschikking kreeg zijn de muren haast oververzadigd van beelden die hij tussen 2010 en 2015 maakte in diverse Chinese steden. Het grootste deel ervan zijn opnamen die hij maakte op verscheidene plaatsen en waar hij bespied werd door undercoveragenten. Hij aarzelde nooit om foto’s van hen te nemen terwijl ze met schijnbaar onschuldige spionageacties bezig waren. Ieder normaal mens zou er slapeloze nachten aan over houden maar Weiwei keert de rollen om. Het is hij die de spionnen controleert en het zijn zij die er ongemakkelijk van worden. Dit kat-en-muisspel levert geen mooie artistieke foto’s op, en dat was ook niet de bedoeling maar het zijn wel schrijnende beelden van hoe men in China, in zijn geval, poogt te intimideren en angstig te maken.
Er zijn nog andere aspecten van zijn fotografisch oeuvre, zo is er een hele muur met portretten van vluchtelingen, niet gedramatiseerd maar haast koel geobserveerd. Het is hun aantal en de manier waarop de beelden naast elkaar werden geplaatst die tot een indrukwekkende aanklacht leiden. Hij stelde onlangs in een interview in NRC Handelsblad dat ‘als mensen egoïstisch zijn en blijven zeggen dat ze met de problemen van die vluchtelingen niets te maken hebben politici daar ook naar handelen’. En in de reeks “Study of Perspective” , selfies op bekende plaatsen in Europa, is zijn opgestoken middenvinger het ijkpunt voor zijn kritiek.
Is Weiwei een artistiek fotograaf? Neen. Is hij een interessant fotograaf? Ja. Er zijn er weinigen die, zoals hij het doet, fotografie gebruiken als een statement, een aanklacht tegen een eigen mening, afwijkend van het voorgeschreven patroon van een politiek systeem. Hij doet dat op een ironische manier die niets aan de verbeelding overlaat maar die wel degelijk onderhuidse zaken blootlegt. Dat het hem niet in dank werd afgenomen wordt bewezen door het feit dat hij jarenlang het kenmerk van dissident opgeplakt kreeg en er als dusdanig moest voor boeten. Zijn kunstenaarschap heeft er niet onder geleden, integendeel, het heeft hem geïnspireerd.
Tentoonstelling “Ai Weuwei, Mirror“, Antwerpen FoMu, nog tot 18 februari 2018.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
