‘Historische’ ontmoeting in Israël, maar elders nemen de spanningen toe

Zondag en maandag vond een historische ontmoeting plaats tussen Israël, de Verenigde Staten en enkele Arabische landen met wie Jeruzalem de relaties genormaliseerd heeft. De communicatie rond de top is optimistisch, maar de situatie in de regio blijft gespannen

Zondag en maandag werd er in de Negev-woestijn in Israël een ‘historische diplomatische top’ gehouden door Israël en enkele Arabische landen met wie het de relaties genormaliseerd heeft. Het was de eerste keer in de geschiedenis dat vertegenwoordigers van de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), Bahrein en Marokko afzakten naar Israël voor een diplomatische top. Ook Amerikaans Minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken en enkele Egyptische vertegenwoordigers waren van de partij.

De betrekkingen tussen Israël en de Arabische wereld zijn sinds het ontstaan van het land in 1948 notoir slecht. Lange tijd erkende geen enkel Arabisch land formeel het bestaan van Israël vanwege de behandeling van Palestijnen in het gebied. Dit leidde vorige eeuw verschillende malen tot grote conflicten zoals de Suezcrisis (1956), de Zesdaagse oorlog (1967) en de Jom-Kipoeroorlog (1973). Een belangrijk kantelpunt kwam er toen Egypte, een voortrekker in Arabische strijd tegen Israël, in 1979 het land officieel erkende. 15 jaar later, in 1994, deed ook Jordanië dat. Maar ondanks deze diplomatieke successen blijft de relatie van Israël met de Arabische wereld pover, en is het land grotendeels geïsoleerd in de regio. En daar probeert het iets aan te doen.

Kernprogramma

De top is het gevolg van een al langer durende normaliseringstrategie die Israël hanteert met de betrokken landen. Zo werden er in 2020 de ‘Abraham-vredesakkoorden’ afgesloten met de VAE, waardoor de Emiraten het bestaan van Israël officieel erkennen. Nog geen maand later deed Bahrein hetzelfde. De VAE en Bahrein waren respectievelijk de derde en vierde Arabische landen in het Midden-Oosten die Israël erkenden. Eind 2020 kwam Marokko er nog bij. Nu trekken vertegenwoordigers van de drie landen dus voor het eerst naar Israëlische bodem.

Op de top werd samen met de Verenigde Staten onder andere gesproken worden over een nieuwe nucleaire deal tussen de VS en Iran. De VS wil dat Iran zijn nucleaire programma ontmantelt in ruil voor opgave van enkele economische sancties tegen het land. Dat is een vergelijkbare deal als degene die Trump in 2015 opblies; sindsdien heeft Iran zijn kernprogramma kunnen uitbreiden. Israël vreest echter dat een eventueel nieuw akkoord niet zo strikt zal zijn als het vorige, en dat Iran er sterker zal uitkomen. Ook over de situatie in Oekraïne, waar Israël zich als bemiddelaar wil positioneren, werd gesproken. Tot slot passeerde ook de Palestijnse kwestie de revue.

Israël noemt de zeldzame ontmoeting ‘historisch’. ‘Wat we hier doen is geschiedenis schrijven, we bouwen aan een nieuwe regionale architectuur gebaseerd op vooruitgang, technologie, religieuze verdraagzaamheid, veiligheid en inlichtingensamenwerking’, zegt Israëlisch minister van Buitenlandse Zaken Yair Lapid. Volgens hem zorgt de samenwerking voor ‘intimidatie en afschrikking van onze gezamenlijke vijanden, eerst en vooral Iran en zijn bondgenoten.’ Blinken merkte op dat de zogeheten Abrahamakkoorden, waardoor Arabische staten banden met Israël aangingen, ‘geen vervanging’ zijn voor voortgang bij pogingen het conflict tussen Israël en de Palestijnen op te lossen. Hij bevestigde opnieuw de steun van de Verenigde Staten voor een tweestatenoplossing.

Spanningen in Palestina

Andere gebeurtenissen in de regio wijzen er daarentegen op dat een echte duurzame ontspanning van de relaties tussen Israël en de Arabische wereld nog niet aan de orde is. Zo bezocht de Jordaanse koning Abdallah II maandag Ramallah, de administratieve hoofdstad van de Palestijnse Autoriteiten in de Westelijke Jordaanoever. Hij gaat daar Palestijns president Mahmoud Abbas ontmoeten. Doel van de ontmoeting is het kalmeren van de spanningen die recent weer de kop opsteken in de Westelijke Jordaanoever.

De Palestijnse autoriteiten hebben al meerdere keren gewaarschuwd dat de situatie op de Westelijke Jordaanoever op “ontploffen” staat. Ongeveer 475.000 Israëlieten wonen er in kolonies, die volgens internationaal recht illegaal zijn. Daarnaast wonen ook zo’n 2,9 miljoen Palestijnen in de regio. Het is het eerste bezoek van Abdallah II aan Palestina sinds 2017. Dat enkele kilometers daarvandaan Arabische landen een diplomatieke organiseren in Israël is niet zonder controverse.

De normalisering van relaties tussen Israël en die landen wordt gezien als een breuk met de afspraak tussen Arabische landen om relaties met Israël te laten afhangen van een oplossing in het Israël-Palestina conflict. De Palestijnse organisatie Hamas, aan de macht in de Gazastrook, zei dat de top diende om ‘de misdaden van Israël te legitimeren’ en Israël te ‘Integreren in de regio’, wat volgens Hamas ‘gevaarlijk’ is.

Aanslagen

Daarbovenop vond in het noorden van Israël een aanslag plaats waarbij twee mensen om het leven kwamen en verscheidene anderen gewond raakten, zo zegt de Israëlische politie maandag. De aanslag werd opgeëist door de jihadistische organisatie Islamitische Staat (IS). Een van de twee slachtoffers had zowel de Franse als de Israëlische nationaliteit, aldus de Franse ambassade in Tel Aviv.

De Israëlische politie kondigde aan dat ze in samenwerking met de Israëlische veiligheidsdienst huiszoekingen had verricht in de Arabische stad Umm el-Fahm, ongeveer 20 kilometer van Hadera, waar zondagavond de aanslag plaatsvond. ‘Naar aanleiding van de huiszoekingen heeft de politie drie bewoners gearresteerd die ervan worden verdacht lid te zijn van een terroristische organisatie. Twee andere verdachten werden elders gearresteerd,’ zei de politie in een verklaring.

In Beersheba vond vijf dagen eerder ook een aanslag plaats door een IS-sympathisant waarbij 4 mensen sneuvelden. De aanslagen werden op Twitter veroordeeld door Blinken. Nu twee IS-gerelateerde aanslagen elkaar zo kort opvolgen vreest Israël voor meer geweld.