‘Het pleidooi voor een sterkere Europese defensie klonk nog nooit zo dringend in de oren’

Terwijl Emmanuel Macron zich opmaakt voor het Frans voorzitterschap van de EU en voor nieuwe presidentsverkiezingen, staan Europa en de NAVO voor een periode met potentieel conflicten met Rusland en China. ‘Het zou voor Macron de perfecte storm kunnen worden’, schrijft Europarlementslid Tom Vandenkendelaere (CD&V).

De opbouw van Russische troepen aan de grens met Oekraïne zorgt voor nervositeit aan beide kanten van de Atlantische Oceaan. Bidens dreigement met sancties zal, wie weet, Poetin even doen twijfelen, maar hem alleszins niet van de wijs brengen: koste wat kost wil hij zijn nabuurschap in zijn invloedssfeer behouden. Zijn lijn is al langer duidelijk.

We verliezen het wat meer uit het oog, maar daarom is het niet minder relevant: Beijing aast, na Hongkong, al langer op Taiwan om het definitief in het gelid van de Communistische Partij te brengen. Ook die lijn is al langer duidelijk. De manoeuvers rondom Taiwan nemen gestaag toe. Is het toeval dat Rusland en China gelijktijdig hun druk opvoeren?

Het zou in elk geval voor President Macron de perfecte storm kunnen worden. Het EU-voorzitterschap van de Fransen, dat start op 1 januari, is één lange aanloop naar ‘zijn’ presidentsverkiezingen later in het voorjaar. De hele Europese machine draait al warm, de Fransen beloven op alle mogelijke vlakken extra het gaspedaal in te drukken. De weg naar zijn tweede termijn ligt open. Zou dat alles dan overschaduwd kunnen worden door dé ultieme stresstest voor de EU en de NAVO, met name een aanval op twee fronten, Oekraïne en Taiwan?

Dat de Duitse bondskanselier Scholz als het ware nog op de nieuwe meubelen voor zijn kantoor aan het wachten is, helpt Macron hoegenaamd niet. Hoe ver het Westen bereid is te gaan om Rusland af te schrikken van een invasie in Oekraïne, hangt voor een groot deel af van de sanctiebereidheid van de nieuwe Duitse regering. Zal de regering-Scholz afwijken van de geduldige diplomatie van Angela Merkel? Na het debacle in Afghanistan stelt de vraag zich opnieuw; hoe slagkrachtig is de EU? De posities van Rusland en van China zijn al langer duidelijk, maar wat is nu eigenlijk de Europese positie? Hoe hard willen we het spelen?

NAVO en EU

Het Strategisch Kompas dat dit voorjaar dient beslist te worden, zou die lijnen moeten uitzetten: waar zal de focus van de EU in de komende jaren op vlak van defensie komen te liggen? Dat we daarvoor trans-Atlantisch moeten samenwerken, binnen het NAVO-kader, staat voor ons Belgen buiten kijf. Echter wordt in de wandelgangen, nota bene door de Fransen zelf, fors met de spierballen gerold om als Europeanen alsnog een veel meer eigenzinnige Europese koers te varen – niet in het minst omdat de Franse defensie-industrie daar een vette kluif kan aan hebben.

Het gebakkelei over hoe een eigen Europese defensie zich al dan niet inschrijft in een breder NAVO-verhaal, dat bovendien ook wordt herschreven in de komende maanden (Strategisch Concept), maakt de positionering van de EU troebeler dan ooit. Nochtans is het duidelijk volgens mij: een eigen Europese defensie kan maar een rol van betekenis spelen als ze zich volledig en complementair inschrijft in de NAVO-agenda, in brede samenwerking met de VS. We moeten onze eigen veerkracht versterken en onze afhankelijkheid op strategische gebieden verminderen. Dat zou de eerste zorg moeten zijn van Europese beleidsmakers.

Dat window of opportunity is er, maar de tijd dringt. Een inval in Oekraïne zou meteen het fundamenteel verschil tussen de NAVO en de EU duidelijk maken op gebied van defensie: de NAVO zou effectief kunnen optreden op korte termijn, terwijl Europa daar niet toe in staat zou zijn. Verandert Macrons gouden voorjaar in een horrorscenario? Laten we hopen van niet. Invallen in Oekraïne en Taiwan zouden zonder meer een stresstest zijn voor onze Europese defensie. Het pleidooi voor een sterkere Europese defensie klonk mij nog nooit zo dringend in de oren.