Het Latijns-Amerika na Fidel Castro: ‘De rode golf brokkelt af’

Portret van Fidel Castro, de voormalige president van Cuba. © Konstantinos Tsanakas

Alma De Walsche, expert Latijns-Amerika bij MO*, over het Latijns-Amerika dat Fidel Castro achterlaat: ‘Raúl Castro voerde langzaam maar zeker hervormingen door, maar de schim van zijn broer is altijd aanwezig gebleven.’

Alma De Walsche, die onder andere voor MO* het Zuid-Amerikaanse continent al decennialang volgt, is duidelijk: ‘Achter de schermen was Fidel nog steeds de morele autoriteit van Cuba, vooral op zaken zoals milieuproblematiek en gelijkheid, ook al had Raúl al even de formele leiding. Het morele dat Cuba uitstraalde ging verder dan de socialistische revolutie. Ook de ecologische problematiek ging Fidel Castro ter harte.’

‘Net in dat morele gezag zit ook de paradox tussen de socialist en de man die een bikkelhard bewind voerde. Fidel Castro stond voor toegang tot onderwijs voor iedereen, maar eens je opgeleid was, had je niet de vrijheid om initiatief te nemen, kon je nergens naartoe. Dat leidde tot heel wat frustratie bij jonge Cubanen.’

‘Raúl voerde langzaam maar zeker hervormingen door’, zegt De Walsche, ‘maar de schim van zijn broer is altijd aanwezig gebleven. Dat neemt niet weg dat hij inzag dat het systeem waar hij voor stond stilaan politiek, economisch en psychologisch onhoudbaar werd.’

Zapatistas

Castro speelde een cruciale rol in de Koude Oorlog. Die stortte de wereld bijna in een kernoorlog, tijdens de rakettencrisis van 1962. De Amerikanen ontdekten toen dat de Russen in het geheim raketbases bouwden op Cuba. Een kernoorlog werd op het nippertje afgewend omdat Moskou zijn met raketten geladen schepen op het laatste moment terugriep.

Toch is zijn invloed volgens De Walsche nog veel groter in Latijns-Amerika zelf. Fidel is volgens haar de referentiefiguur voor het alternatief sinds het begin van de Monroedoctrine.Die werd in 1823 ingevoerd door toenmalig Amerikaans president James Monroe, nadat de VS hun invloed hadden gevestigd op het inmiddels van Spanje onafhankelijk geworden Cuba. De doctrine stelt dat ‘Amerika hoort aan de Amerikanen’ en dat Europa er niets meer te zoeken.

‘Samen met Che Guevara was hij het voorbeeld voor Latijns-Amerika dat ze zich niet altijd hoefden neer te leggen bij het idee van de Verenigde Staten dat Zuid-Amerika hun achtertuin was. Ook de Zapatistas, de antikapitalistische revolutionaire beweging die een opstand opzette in 1994 tegen de Mexicaanse regering, en de rode golf van presidenten zoals Hugo Chávez en Evo Morales (respectievelijk van Venezuela en Bolivia, Chávez is niet meer in functie, nvdr), werden beiden geïnspireerd door Castro.

Die rode golf brokkelt nu af, zegt De Walsche. ‘Luiz Inácio Lula da Silva is sinds 2011 al geen president van Brazilië meer en zijn opvolgster Dilma Roussef is in augustus afgezet door een impeachment. Nicolas Maduro, de opvolger van Chávez in Venezuela, is nog steeds van extreemlinkse signatuur, maar heeft niet meer het aplomb en het natuurlijke leiderschap dat Chávez en Castro hadden’, legt De Walsche uit. Maduro zal het ook niet lang meer uitzingen. ‘Het parlement, waarin de oppositie nu de meerderheid heeft, vraagt om een referendum om de president te herbevestigen dan wel af te zetten. Er zijn genoeg handtekeningen om de volksraadpleging te vragen, maar het kiescollege weigert. De voorstanders van het referendum hebben nog tot eind dit jaar om het erdoor te krijgen.’

Hetzelfde verhaal in Bolivia, waar met Evo Morales nog een linkse president aan de macht is. ‘Daar is effectief een referendum gekomen, hij mag zich niet meer kandidaat stellen voor een volgende termijn’, licht De Walsche. In Ecuador werd bij referendum beslist dan weer beslist dat president Rafael Correa zich wél nog herverkiesbaar mag stellen na zijn huidige termijn, maar hij doet dat niet. ‘Een belangrijk signaal’, zegt De Walsche.

Hoe de verhoudingen tussen Cuba en de rest van de wereld gaan evolueren, is De Walsche nog niet duidelijk. Ze benadrukt dat die betrekkingen nog niet helemaal zijn genormaliseerd, getuige het handelsembargo dat de Verenigde Staten aan Cuba hebben opgelegd. ‘Mocht de ambtstermijn van president Obama langer hebben geduurd, had het embargo niet lang meer standgehouden. Met Trump aan het roer liggen de kaarten natuurlijk anders en is het niet te voorspellen wat er met het embargo gaat gebeuren.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content