‘Engelsen blijken zo trots op hun Magna Carta dat ze de beroemde tekst als een geboorteakte van onze parlementaire democratie beschouwen. Die analyse is ronduit fout’, zegt historicus Wim Blockmans.
“De Magna Carta heeft feodale rechten verruimd maar vormt allerminst het startpunt van onze parlementaire democratie”, stelt Vlaming Wim Blockmans, emeritus hoogleraar middeleeuwse geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Blockmans hekelt in een interview met Tertio de propagandistische vieringen en wijst er tevens op hoe inlichtingendiensten de voorbije jaren onze fundamentele persoonlijke vrijheden hebben uitgehold waarvan net de Magna Carta mee aan de basis ligt.
Blockmans is als lid van de British Academy een vooraanstaand observator van uiteenlopende herdenkingsinitiatieven in dit jubileumjaar. Hij distantieert zich expliciet van de “propaganda” waaraan sommigen zich volgens hem bezondigen.
Wim Blockmans (WB): “Engelsen blijken zo trots op hun Magna Carta dat ze de beroemde tekst als een geboorteakte van onze parlementaire democratie beschouwen. Die analyse is ronduit fout. Over een parlement is in 1215 met geen woord gerept. Wel vormen baronnen, graven en bisschoppen samen de Great Council die een voorafspiegeling vormt van het Britse Hogerhuis. Een assemblee met historische verdiensten waarvan evenwel bezwaarlijk te beweren valt dat ze democratisch is samengesteld. Evenmin speelde Engeland binnen het toenmalige Europa een echte voortrekkersrol in het gevecht voor de uitbreiding van feodale rechten. Edellieden, geestelijken en vooral burgers uit de steden van het Graafschap Vlaanderen ageerden veel eerder tegen gelijkaardige willekeur, toen ze in 1128 Willem Clito ter verantwoording riepen. Hij was aangeduid als graaf van Vlaanderen namens de soevereine koning van Frankrijk maar hield zich niet aan meerdere afspraken met die drie standen, wat zijn val inluidde.”
Welke blijvende impact had de oorkonde?
WB: “Zij omschreef meerdere beginselen van deugdelijk bestuur, waaronder no taxation without consent. De koning diende voortaan edellieden en geestelijken toestemming te vragen vooraleer hij belastingen invoerde. Een principe waarop de Amerikaanse kolonisten in 1776 een beroep deden tijdens hun Onafhankelijkheidsoorlog. Ook waren joodse financiers na Magna Carta beter beschermd tegen willekeurige inbeslagnames door de kroon die in permanente geldnood verkeerde.”
De huidige herdenkingsinspanningen grijpt u aan om kritiek te uiten op de werkwijze van de Britse inlichtingendienst GCHQ en zijn Amerikaanse evenknie NSA
WB: “Artikel 39 van de Magna Carta bevat een vroege omschrijving van habeas corpus. Dankzij dat rechtsbeginsel zijn verdachten op de hoogte van onderzoeken die tegen hen lopen en vereisen onderzoeksdaden een officieel bevel. Deze fundamentele persoonlijke vrijheden staan momenteel onder druk. De voorbije acht jaar hebben inlichtingendiensten ze ronduit genegeerd. En net nu vieren vele Britten met een uitgestreken gezicht een document dat een verre voorloper van dergelijke rechten vormt. Zoiets vind ik op zijn zachtst gezegd merkwaardig.”
Het volledige interview met Wim Blockmans verscheen woensdag 10 juni in Tertio.
