De brand die zondag 90 procent van de 20 miljoen stukken van het Nationaal Museum van Brazilië tot as herleidde, werd aangekondigd als een tragedie. Maar door besparingen van de regering van president Temer had het museum de laatste jaren heel wat minder geld ontvangen.
Door de overheidsbesparingen in wetenschap en technologie daalde de dotatie van het museum van de Federale Universiteit van Rio de Janeiro van 110.000 euro in 2013 naar 20.000 euro dit jaar.
In een verklaring van de Braziliaanse Academie voor Wetenschappen en de Braziliaanse Vereniging voor de Vooruitgang van de Wetenschap (SBPC), die ook door andere wetenschappelijke organisaties was ondertekend, werd gisteren (dinsdag) gewezen op de symbolische betekenis van de brand.
De brand kadert in de onderwaardering van universiteiten en andere wetenschappelijke en technologische instellingen, en het huidige economische beleid, dat de rol van wetenschap, cultuur, onderwijs en innovatie voor ontwikkeling negeert.
De ondertekenaars zien een verband met de de-industrialisering van het land, de achteruitgang van het wetenschappelijk onderwijs, de onderwaardering van universiteiten en andere wetenschappelijke en technologische instellingen, en het huidige economische beleid, dat de rol van wetenschap, cultuur, onderwijs en innovatie voor ontwikkeling negeert.
WK voetbal
‘Als we de helft van de investering in een van de stadions voor het WK 2014 in Brazilië hadden ontvangen, dan was onze instelling beschermd geweest en had ze gefunctioneerd als elk natuurhistorisch museum in de wereld’, zegt Luiz Fernando Dias Duarte, adjunct-directeur van het museum.
‘Het is verschrikkelijk te bedenken dat waardevolle collecties en laboratoria en apparatuur die gedurende generaties verworven zijn, vernietigd zijn.’
De federale politie onderzoekt nog steeds de oorzaken van de brand, maar tot nu toe zijn er geen aanwijzingen.
‘De federale overheid is zich niet bewust van de betekenis van de herinnering en het behoud van ons erfgoed voor de identiteit van het land’, zegt Dias Duarte.
Bijdrage kwam te laat
In juni keurde de Nationale Bank voor Economische en Sociale Ontwikkeling (BNDES) nog een donatie van 21 miljoen real (4,3 miljoen euro) voor het museum goed, gespreid over vier jaar. Een eerste uitbetaling van 3 miljoen (600.000 euro) was voor oktober gepland.
De BNDES-fondsen waren bestemd voor de restauratie van het gebouw en de collectie, maar ook voor de modernisering van de brandpreventiesystemen. Ironisch genoeg kwam die bijdrage te laat.
Na de tragedie maakte het ministerie van Onderwijs meteen omgerekend 2,5 miljoen euro vrij voor de schadebepaling en de stutting van de ruïnes.
Neerkijken op musea
‘Wij hadden meer druk moeten uitoefenen om musea en historisch erfgoed te beschermen.’
‘In Brazilië wordt neergekeken op musea’, zegt natuurkundige Ildeu Moreira, voorzitter van de SBPC. ‘In de Verenigde Staten bijvoorbeeld komt een derde van de middelen van het museum van schenkingen en samenwerkingsverbanden. Maar Braziliaanse particuliere bedrijven investeren niet in musea, en er is geen overheidsbeleid voor cultureel en wetenschappelijk erfgoed.”
In het slotdocument van de vierde Nationale Conferentie over Wetenschap en Technologie van 2010 staan de strategieën voor museumbehoud opgesomd. ‘De voorstellen waren bedoeld voor bestuurders, beheerders en parlementsleden, maar ze zijn niet gehoord of geïmplementeerd’, zegt Moreira. ‘Wij hadden meer druk moeten uitoefenen om musea en historisch erfgoed te beschermen. Het gebrek aan overheidsbeleid vertaalt zich in tragedies als deze.’
Containers
Een van de andere maatregelen die de regering na de brand nam, was de verwerving van een aangrenzend terrein voor de bouw van een nieuw gebouw of de plaatsing van containers, zodat de onderwijs- en administratieve activiteiten kunnen worden voortgezet. Maar een termijn is daarvoor nog niet vastgelegd.
Met de BNDES zullen nieuwe onderhandelingen worden opgestart over het bedrag van de eerder geplande donatie.
Verspreid over de hele wereld
Ildeu Moreira pleit voor een internationale hulpactie voor de wederopbouw van het Nationaal Museum. ‘We kunnen niet herstellen wat verloren is gegaan, maar we kunnen reconstrueren, het gebied uitbreiden en nadenken over het bouwen van een natuurhistorisch museum.
‘Er zitten Braziliaanse collecties verspreid over de hele wereld. Veel musea hebben Braziliaanse collecties en stukken die door Brazilië werden afgestaan. Die zouden kunnen worden gedeeld. Het zal onvoldoende zijn in vergelijking met wat het museum was, maar het is belangrijk om deze inspanning te doen.’
De lijst van wat in vlammen opging, is eindeloos.
Dinosaurus
De lijst van wat in vlammen opging, is eindeloos: volledige collecties van uitgeroeide inheemse volkeren; etnologische en archeologische referenties van de etnische groepen in Brazilië sinds de zestiende eeuw; voorwerpen en meubels van de keizerlijke periode; een geopaleontologische verzameling, met de schedel van Luzia, het oudste menselijke fossiel van Amerika (ongeveer 12.000 jaar oud), die in 1974 was gevonden.
Nog ouder waren de gereconstrueerde skeletten van de Maxakalisaurus topai, een plantenetende dinosaurus die 80 miljoen jaar geleden leefde in Zuid-Amerika, en de Tropeognathus, een pterosauriër van 8,5 meter lang die in 2013 is gevonden.
Vondsten uit Pompeï
Gingen ook verloren: archeologische vondsten uit Pompeï en Herculaneum; de grootste oud-Egyptische verzameling van Latijns-Amerika; een verzameling olieverfportretten van negentiende-eeuwse schilders; stukken die de Afrikaanse koning Adandozan in 1811 aan de Portugese koning João VI heeft geschonken, en de mantel met zeldzame vogelveren die koning Kamehameha II van Hawaï in 1824 aan keizer Pedro I cadeau deed.
‘Het valt onmogelijk te herstellen. Het verlies is niet te schatten.’
Ook de archieven van het museum en alle laboratoria zijn vernietigd. De onderzoeken zijn voor onbepaalde tijd opgeschort omdat de geologische en mineralogische collecties verloren gingen.
‘Het valt onmogelijk te herstellen. Het verlies is niet te schatten’, zegt Dias Duarte.
Belangrijkste instelling
Het museum, dat in 1818 werd ingehuldigd door de koning van Portugal, João VI, was de belangrijkste wetenschappelijke instelling van het land. Het huisvestte 90 onderzoekers, 200 studenten, 250 medewerkers en vijf postgraduaatprogramma’s: sociale antropologie, archeologie, plantkunde, inheemse taalkunde, zoölogie en geowetenschappen.
Het staat nog niet vast hoeveel onderzoeken zullen worden onderbroken of niet zullen worden afgerond.
In 2017 ontving het museum 192.000 bezoekers. Een toegangskaartje kostte omgerekend 1,70 euro.
De pedagogische kant van de tragedie valt nog te redden, zegt Dias Duarte: ‘Toekomstige generaties kunnen leren van de ramp, we hopen dat ze zich bewust zijn van wat de bescherming van erfgoed en wetenschap voor een land betekent.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier