Voor het eerst zetelt de pro-Koerdische partij HDP in het Turkse parlement. ‘Maar uit welke hoek komen de stemmen die partij van Demirtas boven de kiesdrempel heeft geduwd?’, vraagt Mete Öztürk, hoofdredacteur van Zaman Vandaag België, zich af.
Voor het eerst zetelt de pro-Koerdische partij HDP in het Turkse parlement met 80 volksvertegenwoordigers. Met 13 procent van de stemmen slaagde de charismatische leider van de HDP Selahattin Demirtas er ruimschoots in om de verkiezingsdrempel van 10 procent te overstijgen. Afgelopen zomer nog behaalde Demirtas als presidentskandidaat net geen 10 procent. Vele Turken vragen zich af uit welke hoek de stemmen zijn gekomen die de HDP boven de drempel heeft geduwd.
Terugval AKP in Istanbul
Gülenbeweging verantwoordelijk voor succes van Turkse HDP?
Wie de verkiezingsresultaten analyseert merkt duidelijk dat een groot deel van de Koerdische AKP-stemmers zijn overgelopen naar de HDP. In bijna alle zuidoostelijke provincies verliest de AKP van president Recep Tayyip Erdo?an gemiddeld 17 procentpunten, wat neerkomt op meer dan 500.000 stemmen. Niet onbelangrijk is ook de terugval van de AKP in Istanbul, de stad met het grootste aantal Koerdische inwoners. Ook hier verliest de AKP meer dan een half miljoen stemmen.
Deze neergang in de zuidoostelijke provincies en Istanbul alleen kost de AKP iets meer dan 30 zetels in het parlement. Die zetels op zich waren al verantwoordelijk voor het feit dat de HDP over de kiesdrempel is geraakt en een grondwetswijziging onmogelijk werd gemaakt. De verklaring achter deze verschuiving is grotendeels terug te vinden in de houding ten aanzien van het Koerdische volk. Erdo?an die ooit als de enige hoop voor het Koerdische probleem werd gezien heeft door zijn rol door onder meer door drie gebeurtenissen (Uludere, Kobani en vredesproces PKK) verzwakt.
Stokken in wielen van Erdogan
In Uludere kwamen 34 Koerdische smokkelaars om het leven door Turkse straaljagers. Drie jaar na de feiten zijn de verantwoordelijken nog niet gevonden.
Ook de passieve houding van Erdogan tijdens de belegering van Kobani door IS leidde tot hevige protesten over heel het land die het leven kostten aan bijna dertig mensen.
Tot slot maakte Erdogan net voor de verkiezingen duidelijk dat er opeens geen Koerdisch probleem meer was in Turkije. Deze ambigue houding in het vredesproces opende de kloof met de Koerden.
Demirtas dankt zijn overwinning dus niet alleen aan de Koerdische stemmen. Veel Turken zagen in HDP de laatste kans om stokken in de wielen van Erdogan te steken. Die wilde zijn macht consolideren via een presidentieel systeem. Bovendien wist Demirtas met een frisse wind en een duidelijke boodschap de twijfels bij de strategische kiezers weg te nemen. De toevertrouwde stemmen aan de HDP zouden wel eens kunnen omslaan naar vaste stemmen.
Gülenbeweging als bron van alle kwaad
Voor de meeste AKP`ers ligt de verantwoordelijkheid van het succes niet (alleen) bij het gefaalde beleid van de AKP maar wel bij de sympathisanten van de Gülenbeweging. Die beweging heeft in de beginjaren van Erdogans bewind het democratiseringsproces van de AKP en de toenadering tot de EU gesteund. De Gülen-beweging is verspreid over meer dan 160 landen over de hele wereld en heeft een breed netwerk van scholen, liefdadigheidsorganisaties, gezondheidsinstituten en centra voor culturele dialoog.
De beweging wordt sinds de verkiezingen aangeduid als de `hoofdschuldige` die de `terroristen` en `heidenen` in het parlement heeft geholpen. Het is ondertussen in Turkije de gewoonte geworden na 17/25 (Corruptieonderzoeken van 17 en 25 december 2013) om de Gülenbeweging te portretteren als de bron van alle kwaad.
Öcalan, de visionair?
Nochtans heeft de HDP haar legitimiteit deels te danken aan de AKP. Het was onder het bewind van de AKP dat de gesprekken met Abdullah Öcalan, leider van de terroristische organisatie PKK, zijn gestart. Nog niet zo heel lang geleden onderhandelde de AKP met de HDP over het Koerdisch vredesproces. Öcalan was volgens sommige AKP-adviseurs een visionair en de PKK was plots geen terreurgroep meer. Waarmee voor alle duidelijkheid niet gezegd is dat het vredesproces en de gesprekken met AKP fout waren, integendeel.
In de aanloop naar de verkiezingen veranderde de toon drastisch. AKP parlementslid Selçuk Özdag zei letterlijk: `Ik betwijfel het geloof van moslims die voor de HDP stemmen`. De pro-regeringskrant Star Günes en Yeni Akit kopten een dag voor de verkiezingen: `Nieuwe Kruisvaarders Alliantie.` Deze alliantie telt bijna alle Westerse media, de oppositiepartijen in Turkije, De Gülenbeweging en nog vele anderen die te lang zijn om hier op te sommen.
AKP verplicht Turken om te kiezen tussen goed en kwaad
Turkije kan pas een volwassen democratie zijn als de emoties waarmee politiek vaak gepaard gaat, getemperd worden
Je merkt hier opnieuw de instrumentalisering van het geloof door AKP en haar aanhangers. Dezelfde retoriek werd ook gebruikt afgelopen jaar voor de gemeenteraadsverkiezingen. AKP wordt geprofileerd als de enige partij waar je als vrome en goede moslim op moet stemmen. AKP verplicht de Turken om te kiezen tussen goed en kwaad, tussen stabiliteit en chaos tussen geloof en ongeloof. Wel , voor zover ik het weet is Turkije geen kalifaat en gaan de verkiezingen niet om de khalief. We kiezen evenmin het hoofd van de Directoraat voor Religieuze Aangelegenheden (Diyanet) of de imam van een moskee.
Turkije kan pas een volwassen democratie zijn als de emoties waarmee politiek vaak gepaard gaat, getemperd worden. Mensen op basis van hun politieke keuzes in deze of gene religieuze hoek duwen, is het weghalen van de eerste blok aan het fundament van die democratie.
Met de verkiezingen van 2015 is net gebleken dat de kiezer zich niet blind heeft laten leiden door ideologie of levensbeschouwelijke achtergrond, maar ook zonder heilige huisjes kan nadenken over de beste toekomst voor zijn land. Daarin schuilt niet zozeer het succes van HDP, maar wel het succes van de politieke gezondheid in Turkije.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier