Nu de Britten een soepel uitstel voor de brexit hebben gekregen, zullen ze naar alle waarschijnlijkheid deelnemen aan de Europese verkiezingen. Bij SP.A en N-VA hopen ze haasje over te doen met CD&V en Open VLD.
Zonder al te veel weerwerk van de Europese lidstaten kreeg Brits premier Theresa May woensdagnacht een flexibel uitstel tot maximaal 31 oktober. De Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk vermijden een harde brexit en kopen tijd om de malaise in Londen op te lossen. De afspraak bepaalt dat de Britten de Unie onmiddellijk kunnen verlaten wanneer zowel het Brits als het Europees Parlement het terugtrekkingsakkoord hebben goedgekeurd.
Hamvraag is voorlopig wanneer dat precies zal gebeuren. Kunnen de Britten de komende weken zoals verwacht geen consensus smeden, dan moeten ze verplicht deelnemen aan de Europese verkiezingen tussen 23 en 26 mei. Die stembusgang zal voor de Britten veel weg hebben van een informeel referendum over de manier waarop de verscheidene partijen zich de afgelopen jaren met het brexitdossier en de Europese Unie hebben beziggehouden.
Maar een Britse verkiezingsdeelname schudt de machtsverhoudingen in het Europese halfrond grondig door elkaar. Eerst en vooral zullen er tussen 23 en 26 mei opnieuw 751 zitjes te verdelen zijn. De landen die een of meer zetels extra kregen door het vertrek van het Verenigd Koninkrijk moeten die terug afstaan. Wanneer het Verenigd Koninkrijk de Unie vervolgens toch vaarwel zegt, zullen de Britse parlementsleden het halfrond moeten verlaten.
De pro-Europese ALDE is best bereid om zich als betrouwbare partner op te stellen, al wil het daar vanzelfsprekend een toppositie of twee voor in de plaats
Net als Italië heeft Verenigd Koninkrijk recht op 73 zetels in het Europees Parlement. Dat is op Duitsland (96) en Frankrijk (74) na het meeste van alle 28 lidstaten en goed voor bijna een tiende van het halfrond. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat de deelname van de Britten aan de Europese verkiezingen de machtsverhoudingen grondig zal hertekenen. Hoewel het politieke gewicht van tijdelijke parlementsleden voorlopig niet helemaal duidelijk is, weerklonk er bij SP.A en de N-VA deze ochtend ongetwijfeld een zucht van opluchting. Bij Open VLD en CD&V zijn ze daarentegen iets minder gelukkig.
Topposities
De Europese Sociaaldemocraten (S&D – SP.A, PS) keken namelijk tegen een verlies van 53 zetels aan, temeer omdat ze door de brexit niet langer konden rekenen op de twintig parlementsleden van de Britse Labourpartij. Door het uitstel loopt de S&D opnieuw in op de Europese Volkspartij (EPP – CD&V, CdH, CSP) die geen vertegenwoordigers heeft uit het Verenigd Koninkrijk. Volgens de meest recente peilingen zal dat verschil tussen de twee grootste groepen ruim vijftien zetels bedragen.
Maar in de Europese Volkspartij loopt momenteel een uitzettingsonderzoek naar de Fideszpartij van Hongaars premier Viktor Orban. Wanneer men oordeelt dat de Hongaren moeten opkrassen, of Orban zelf het ruime sop kiest, speelt de Europese Volkspartij twaalf zetels extra kwijt. In dat geval geraken de S&D en de EVP in een ware nek-aan-nekrace verwikkeld. Die zal bepalend zijn voor de figuren die de komende vijf jaar het Europese nieuws zullen kleuren.
De grootste partij in het Europese halfrond levert namelijk traditioneel de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie. Bovendien zijn er nog tal van andere belangrijke posities te verdelen. Denk maar aan de voorzitter van het Europees Parlement, voorzitter van de Europese Raad en de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken. Nu wordt de concrete invulling van die twee laatste posities vooral bepaald machtsverhoudingen in de Europese Raad, maar toch gebeurt dat met het oog op de uitslag van de Parlementsverkiezingen.
Door het relatieve verlies zal de partij misschien wel een toppositie aan hun sociaaldemocratische concullega’s moeten afstaan.
In die zin is de deelname van het Verenigd Koninkrijk slecht nieuws voor de Europese liberalen (ALDE) van fractievoorzitter Guy Verhofstadt. Hoewel die onder impuls van Emmanuel Macron aanzienlijk winst zullen boeken, zien ze net als de EVP hun relatieve macht ten opzichte van de S&D slinken. De verkiezingen moest nochtans het moment de gloire worden van de Europese liberalen. Nu de S&D en de EVP voor het eerst onvoldoende zetels zullen halen voor een meerderheid, hebben Verhofstadt en co. de macht om voorstellen goed te keuren of te kelderen.
De pro-Europese ALDE is best bereid om zich als betrouwbare partner op te stellen, al wil het daar vanzelfsprekend een toppositie of twee voor in de plaats. Zo is het bijvoorbeeld een publiek geheim dat Nederlands premier Mark Rutte graag de nieuwe voorzitter van de Europese Raad wil worden. Van Verhofstadt, die zijn hele carrière net naast de absolute Europese topposities heeft gegrepen, wordt dan weer gefluisterd dat hij het voorzitterschap van het Europees Parlement ambieert. Maar door het relatieve verlies zal de partij misschien wel een toppositie aan hun sociaaldemocratische concullega’s moeten afstaan. Het is niet ondenkbaar dat het uitstel van de brexit de laatste kans van Verhofstadt een pak kleiner maakt.
Steekt Bourgeois Verhofstadt voorbij?
Ook de N-VA kan door het uitstel ietwat geruster het hart ophalen. De partij wil pas na de Europese Parlementsverkiezingen communiceren over welke Europese fractie het zal vervoegen. Toch is de kans woensdagnacht groter geworden dat N-VA bij de Europese Conservatieven en Hervormers zal blijven. Door de brexit en het vertrek van de Finse Partij en de Deense Volkspartij dreigde de ECR gehavend en betekenisloos achter te blijven, met als grootste partij de Poolse PiS, die aankijkt tegen verschillende Europese sanctieprocedures.
Maar de nieuwe wending zorgt voor een Britse injectie van een zeventiental zetels. Bovendien zou ook het Forum voor Democratie en de Spaanse Voxpartij – de meest fervente tegenstanders van de Catalaanse onafhankelijkheid – overwegen om de fractie te vervoegen. Op die manier zou de fractie en 85-tal zetels kunnen verzilveren, een vijftiental meer dan in 2016. Daarmee zou ze de vierde grootste groep in het Europees Parlement worden. Maar zoals hierboven beschreven is ook de Hongaarse Fideszpartij eventueel een welgekomen klant om de fractie te versterken. In dat geval zou de fractie van de N-VA zelfs die van de Open VLD kunnen voorbijsteken.
Kortom, vindt Theresa May de komende weken geen oplossingen in Londen en wordt de brexit niet geannuleerd, dan moet het Verenigd Koninkrijk binnen een dikke maand naar de stembus. Dat zal de machtsverhoudingen, en bijgevolg ook de invulling van de Europese topposities, grondig door elkaar schudden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
