Grensoverschrijdende gezondheidszorg in Europa? ‘Gedaan met het bureaucratische moeras’

Het Europese parlement keurde dinsdag bijna unaniem een rapport van Ivo Belet (CD&V – EVP) goed als instrument voor een heldere en grensoverschreidende gezondheidszorg in de Unie. ‘We moeten uit het bureaucratisch moeras’, zegt Belet.

Je zal maar een zeldzame ziekte hebben, of in een Europese lidstaat leven die abortus verbiedt. Dan ben je zo goed als gedwongen om de expertise en de behandeling elders te zoeken. Maar hoe kom je te weten waar je terechtkunt, hoeveel dat zal kosten, of je (tijdig) terugbetaling krijgt van het ziekenfonds ? Er bestaat wel een Europese wetgeving uit 2004 en uit 2011, toen de voorwaarden in een richtlijn werden vastgelegd voor de behandeling van een patiënt in het buitenland.

‘Maar de invulling van die richtlijn heeft in heel wat lidstaten vertraging opgelopen’, zegt Bart Staes (Groen). ‘Niet eens 20 % van de Europese burgers zijn voldoende op de hoogte van hun rechten en van waar ze informatie kunnen halen. Elke lidstaat heeft al ten minste één infopunt, de samenwerking en bereikbaarheid en begrijpelijkheid, die laten te wensen over. Daarom is het goed dat het rapport van Ivo Belet (EVP) nu een praktisch sluitstuk aanreikt om werk te maken van een heldere, grensoverschrijdende ziekenzorg’.

Belet erkent zelf dat de wetgeving te ingewikkeld is gebleven. ‘Wat is er geregeld ? Krijg ik mijn kosten terugbetaald ? En wanneer ? De patiënt botst op twee hoge hindernissen: hij krijgt onvoldoende voorlichting. En hij kampt met een administratieve diarree. En dat is nu echt het laatste waar een patiënt aan denken moet.’

Het is inderdaad een ernstig probleem, want liefst 5.800 aandoeningen zijn erkend als zeldzame ziekte, en tussen de 6 tot 8 procent van de Europese burgers kampt ermee. ‘De Europese Commissie moet zonder verwijl een actieplan opzetten en wij dienen een promotiecampagne uit te werken om de informatiecentra beter bekend te maken en aan elkaar te linken. Er dient ook werk gemaakt van de erkenning van geneesmiddelen voor de hele Unie, zonder uitzonderingen, en van de erkenning van digitale voorschriften over de nationale grenzen heen.’

Val iedereen erover lastig: nationale regeringen, de nieuwe Europese Commissie die in november aantreedt en de regionale regeringen.

‘Ik vind ook het luik over bijkomende investeringen essentieel’, voegt Hilde Vautmans (ALDE) eraan toe. Als er al gespecialiseerde onderzoekscentra of ziekenhuizen bestaan, dan moeten we daar Europees geld aan geven om de bijzondere kennis en ervaring uit te diepen.’De Europese Commissie is er voor gewonnen. Commissaris Vitenys Andriukaitis van gezondheid en voedselveiligheid dringt zelf aan op een onverkorte toepassing van de wet. ‘Val iedereen lastig, regeringen, de nieuwe Europese Commissie die in november aantreedt en de regionale regeringen’, zegt hij.

Toch zijn de problemen nog lang niet van de baan. Taalgebruik, ziekenhuistoerisme, esthetische operaties, de ziekenfondswerking, de hospitaalverzekering, en dies meer. Belet kijkt bedenkelijk en knikt. ‘Tja, eigenlijk heeft elke burger recht op zijn eigen taal, dat wordt geen gemakkelijke klus. Ik denk in de eerste plaats dan ook aan de grensgebieden, Limburg bijvoorbeeld, of de Elzas met zijn Rijnbekken, waar mensen al makkelijker de grens oversteken omdat ze betere of goedkopere zorg aan de andere kant kunnen krijgen’. Maar het merendeel van de patiënten zijn toch toeristen, of het nu in skigebieden of op zuiderse stranden acuut wordt ?

‘Je kunt nu al met je Europese verzekeringskaart voor onverwachte ingrepen, een appendixontsteking, een gebroken been, in de hele Unie terecht. Meestal is ook de terugbetaling voorzien. Maar inderdaad, de ziekenzorg is niet overal even efficiënt of degelijk, in pakweg het Verenigd Koninkrijk, Roemenië of Bulgarije – als je er ten minste geen fortuin voor privéverpleging tegenaan gooit. En voor specialistische ingrepen heb je de toestemming van het ziekenfonds nodig. Vooral op dat punt loopt het nogal stroef. Daar moeten we uit het bureaucratisch moeras. Vandaar een sterkere uitbouw van de informatiecentra. En hun samenwerking aanzwengelen binnen de nu al Europabrede netwerken van specialisten, de zogenaamde ERNs – de European Reference Networks‘.

Privacy

‘Maar wat doe je met esthetische ingrepen ? Mijn poetsvrouw kreeg de toestemming vanwege aanhoudende rugklachten om een borstverkleining te ondergaan. De esthetisch chirurg weigert een factuur op te maken. Handje contantje, of geen operatie. En dat wéét ook het ziekenfonds’.

‘Met klachten – en die zijn terecht als specialisten zich misdragen en de regelgeving misbruiken – kun je terecht bij de Europese parlementsleden en bij een klachtenpunt, dat voorzien we. Een aanspreekpunt is onontbeerlijk, want het gaat om de rechten van de patiënt. Sommige lidstaten halen alles uit de kast om die niet te respecteren, vanwege subsidiariteit of nationale bevoegdheden en zo. Kan niet. Mag niet’.

België heeft nog maar pas het elektronisch voorschrift voor raadpleging, geneesmiddelen en de remgeldbetalingen ingevoerd. Die digitalisering wil Belet snel veralgemenen, Andriukaitis niet minder. Finland en Estland gelden als voorbeeld. Alle voorschriften worden er automatisch opgesteld, doorgestuurd, uitgewisseld. Maar dreigt dat de privacy niet in het gedrang te brengen?

‘Het risico bestaat, maar de patiënt is absoluut de eigenaar van zijn eigen geneeskundig dossier. Hij of zij bepaalt uitdrukkelijk of informatie mag gedeeld worden, dat staat in onze tekst’. Gegevensuitwisseling kan zelfs anoniem gebeuren. Er zijn grote voordelen: de historiek van iemands gezondheid is in één oogopslag te raadplegen, en wordt digitaal bijgehouden. ‘Een goeie zaak’, zegt ook Bart Staes. ‘De kennisoverdracht tussen deskundigen raakt sneller verspreid en leidt tot betere inzichten die de genezing bevorderen. Alleen moet je bij die digitalisering wel verhinderen dat zwakkere groepen uitgesloten raken’.

Belet ziet veel meer problemen met administratieve afspraken. Er bestaan geen vaste regels voor specifieke terugbetaling van een ingreep, en vaak eisen specialisten voorafbetaling. Een regeling dringt zich op. ‘Misschien met een verplichte hospitaalverzekering voor iedereen ?’ ‘Bilateraal bestaan er al akkoorden, maar niet alle werkgevers gaan zo’n verzekering voor hun werknemers aan’, stelt Belet vast. ‘Een aanvullende verzekering is inderdaad ideaal voor een automatische afwikkeling zonder extra betalingen’.

Op enkele Eurosceptici heeft het Europees Parlement heeft het rapport Belet met bijna unanimiteit onderschreven. De wet bestaat al, de invulling kan dus vrij snel ingaan. Normaal doen de lidstaten er anderhalf tot twee jaar over om een Europese richtlijn om te zetten in nationale wetten. ‘Maar hier kunnen we sneller gaan, al zullen de verkiezingen van mei en de Commissiewissel allicht wat vertraging opleveren.

Anderzijds zijn nu al procedures opgestart tegen lidstaten die blijven slepen met de invulling’. Het risico op ziekenhuistoerisme achten de parlementsleden verwaarloosbaar. ‘Eigenlijk bestaat dat nu al’, zegt Hilde Vautmans. ‘En dat is niet slecht, ik juich de grotere mobiliteit van Europese burgers nadrukkelijk toe. En wat noodzakelijke vluchtingrepen zoals abortus betreft: we kunnen dat recht niet snel genoeg legaliseren in de hele Unie’.