Gezinsplanning als mensenrecht staat onder druk

Vijftig jaar geleden legde de internationale gemeenschap het recht op gezinsplanning vast, maar dat recht staat wereldwijd onder druk. Vrouwen kunnen er vaak geen gebruik van maken, constateert Natalia Kanem, directeur van het VN-Bevolkingsfonds (UNFPA).

Op Wereldbevolkingsdag (vandaag 11 juli) richt het UNFPA de aandacht op gezinsplanning als mensenrecht. Het is dit jaar de vijftigste verjaardag van de Internationale Mensenrechtenconferentie waar gezinsplanning voor het eerst als mensenrecht erkend werd.

‘Ouders hebben het recht om vrij en op een verantwoorde manier te bepalen hoeveel kinderen ze willen en op welk moment”, staat in de Proclamatie van Teheran, die in die in 1968 werd opgesteld, twintig jaar na de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. De historische bijeenkomst legde ook een verband tussen het recht op gezinsplanning en de “waardigheid van de mens.’

Armoede

‘Gezinsplanning gaat niet alleen over mensenrechten. Het staat ook centraal als het gaat om het verbeteren van de positie van vrouwen, het verminderen van armoede en het bereiken van duurzame ontwikkeling’, zegt Kanem.

In ontwikkelingslanden moeten meer dan 200 miljoen vrouwen het echter nog steeds stellen zonder effectieve en veilige gezinsplanningsmethoden. Dat is grotendeels een gevolg van een gebrek aan informatie of diensten.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) constateerde onlangs dat klinische richtlijnen in arme landen slechts gevolgd worden in minder dan 50 procent van de gevallen, waardoor gezinsplanning ‘achterblijft.’

Oorlog

In dergelijke omstandigheden, waar geen anticonceptie voorhanden is, gebruiken vrouwen en meisjes soms gevaarlijke methoden zoals het innemen of inbrengen van azijn, wat schade aan het lichaam kan veroorzaken.

Het UNFPA ontdekte in één land dat zelfs de stugge plastic verpakking van een ijslolly werd gebruikt als alternatief voor een condoom. Hoewel dergelijke praktijken in het algemeen zijn afgenomen, worden in landen als Jemen, waar een oorlog woedt, vaker onveilige anticonceptiemethoden gebruikt.

Verenigde Staten

In andere landen, zoals de Verenigde Staten, ligt gezinsplanning om andere redenen onder vuur. Een jaar geleden besloot de regering financiering hulporganisaties in het buitenland in te trekken, als ze voorstander zijn – of alleen informatie geven – over abortus. De regering van president Donald Trump richt zich nu echter ook op eigen land.

Een overheidsprogramma, Title X, gericht op het bereiken van 4 miljoen vrouwen uit lage inkomensgroepen met gezinsplanning, staat onder druk. De regering wil onder meer dat artsen in het geval ongewenste zwangerschappen abortus ontmoedigen bij vrouwen en geen informatie verstrekken over mogelijkheden om de zwangerschap te beëindigen.

Slechte zorg

‘Het is duidelijk dat de Amerikaanse regering klappen uitdeelt aan het recht op gezondheid, het recht op informatie’, zegt Amanda Klasing, onderzoeker bij mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW). ‘Vrouwen informatie onthouden is een directe aanval op hun toegang tot gezondheidszorg en het recht om goed geïnformeerd, autonome beslissingen te nemen over hun leven en lichaam.’

Het achterhouden van informatie verhoogt volgens Klasing ook het risico op een slechte gezondheid en zelfs het overlijden van pasgeborenen.

Het Gutmacher Institute stelt dat vrouwen die ongewenst zwanger zijn, wat vaker voorkomt onder armen, vaak slechte prenatale zorg krijgen en kinderen baren met een slechtere gezondheid. Als vrouwen in staat zijn zelf te bepalen wanneer ze kinderen krijgen, is de kans kleiner dat een baby te vroeg geboren wordt of een laag gewicht heeft bij de geboorte.

SDG’s

Nu Trump de conservatieve rechter Brett Kavanaugh op het oog heeft voor een benoeming aan het Hooggerechtshof, kan de positie van vrouwen nog verder worden uitgehold. Kavanaugh staat erom bekend weinig te moeten hebben van seksuele vrijheid.

Kanem wijst erop dat universele toegang tot seksuele en reproductieve gezondheidszorg essentieel is voor het bereiken van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s). ‘Investeringen in gezinsplanning die we vandaag doen, zijn investeringen in de gezondheid en het welzijn van vrouwen in de komende generaties.’