Geweldloze burgeractivisten: een sleutel tot politieke oplossing in Syrië

Het kan vreemd klinken, maar in het door een burgeroorlog verscheurde Syrië zijn ook geweldloze burgeractivisten actief. Zij kunnen een sleutelrol spelen in een politieke oplossing voor het conflict, schrijft Willemjan Vandenplas van Broederlijk Delen.

Sinds drie jaar verzetten burgeractivisten zich tegen de terreur van het regime van Bashar al-Assad in Syrië. Vóór de revolutie onderdrukte het veiligheidsapparaat met brio de vrije meningsuiting. Maar sinds het losbarsten van de Arabische protesten laten veel Syriërs zich niet meer muilkorven. Bijgevolg is Syrië, zelfs in volle oorlog, een sociale fabriek van geweldloos verzet in al haar vormen geworden. In een aantal bevrijde provincies zoals Idlib kunnen burgers in de publieke ruimte hun mening vrijuit geven over het regime én de extremisten. Want na de seculiere tirannie, vrezen ze nu ook de dictatuur van de islamisten.

Burgergroepen en organisaties: een mozaïek

De menselijke natuur komt steeds in opstand tegen tirannie en reageert creatief. Dit is waar het burgeractivisme om draait, omdat creativiteit elke vorm van tirannie kan omverwerpen. Zelfs in de slagvelden van Syrië. Het burgerprotest is uniek in elke stad en bewijst zo zijn rijkheid en diversiteit.

Omar en Ibrahim Assil, twee broers van de Syrische Geweldloze Beweging, brachten het burgerprotest in kaart op de #Syrian_NonViolence_Map, waarop u de middenveldorganisaties vindt die in juli 2013 actief waren in Syrië. Ondertussen zijn er al lokale raden bijgekomen en afgevallen, maar het beeld blijft hetzelfde.

Initiatieven zoals Radio Alwan, dat op 5 april zijn eenjarig bestaan vierde, promoot vrije meningsuiting en debat. In Darraya bokst Enab Balady op tegen de officiële kranten van het regime met een onafhankelijk weekblad. In de provincie Idlib is een herbebossingscampagne op poten gezet. Dat was nodig nadat mensen de bomen omhakten om op te branden tijdens de winter en regeringsbombardementen de bossen vernielden. Vrouwen eisen hun rechten op tijdens de internationale dag van de vrouw. Omdat zij vinden dat zij ondanks grote opofferingen weinig hebben kunnen bereiken en niet vertegenwoordigd zijn in de oppositie.

Die projecten krijgen in Saraqeb en Kafranbel ondersteuning van IN GREEN, dat in alle bevrijde gebieden miljoenen euro’s aan humanitaire hulp uitgeeft. De meeste initiatieven zijn ondergronds actief, uit schrik voor vergeldingsacties van het regime en de extremisten. Op dit moment is IN GREEN bezig met het beheer van water en vuilnis, infrastructuuropbouw en civiele bescherming. Het project wil de economische cyclus weer op gang brengen. Syrië heeft zoveel averij opgelopen dat het land zeker 30 jaar nodig zal hebben om terug op de ontwikkelingsgraad van 2010 te geraken.

Het middenveld: belangrijke speler in conflictresolutie

Het Centrum voor het Middenveld en Democratie in Syrië onderstreept het belang van het middenveld door zich bezig te houden met het integreren van het middenveld in het vredesproces. Rajaa Altalli, co-oprichter en co-directeur, vertelt: ‘De situatie van het middenveld in Syrië is complex. Het zijn lokale groepen of lokale organisaties die, met verschillende missies, samenkwamen in een gefragmenteerde samenleving. Sommige van deze groepen sensibiliseren, andere verlenen psychosociale zorg of werken aan verzoening. Velen doen aan humanitaire hulp. De burgeractivisten verrichten belangrijk werk voor hun gemeenschap; zonder dit werk zou Syrië er nog slechter aan toe zijn. Ze zullen echter pas echt iets kunnen doen met een beter communicatie tussen de verschillende groepen en nationale en internationale organisaties. Omdat ze op die manier samen het regime onder druk kunnen zetten. Omdat er geen andere oplossing is voor het conflict dan een politieke oplossing.’ Ook volgens ngo Madani is het lokale middenveld de uitgelezen gesprekspartner om met alle spelers binnen en buiten Syrië te dialogeren om een duurzame vrede via een politieke weg te bewerkstelligen.

Samenwerken met lokale burgeractivisten

Voor de revolutie waren grote delen van het middenveld gelieerd aan het regime. De burgeractivisten van tegenwoordig zijn activisten die niet naar de wapens hebben gegrepen. Natuurlijk zijn er plaatsen zoals in Lattakia en Tartous waar de activisten zich in het begin van de revolutie genoodzaakt zagen om naar de wapens te grijpen. Toch is dit geen zwart-wit verhaal: veel burgeractivisten hebben grote opofferingen gemaakt om de revolutie geweldloos te houden. Raed Fares, de bekende mensenrechtenactivist uit Kafranbel, kreeg bijvoorbeeld doodsbedreigingen en overleefde een aanslag. Verschillende activisten, zoals Yehya Cherbaji en Rami Al Razzouk, zijn respectievelijk gekidnapt in Raqqa of verblijven in gevangenschap in Damascus. Er zijn burgeractivisten die nauwe banden onderhouden met het Vrije Syrische Leger, maar bijvoorbeeld in Darraya en Kafranbel hebben de lokale volksraden de rebellen onder controle.

Razan Ghazzawi, een bekende blogster, kaartte op 6 april 2014 nog op Facebook aan dat veel activisten van in het begin van de revolutie gevlucht zijn en nu in het buitenland zitten, waar ze een ander leven zijn begonnen. Ze probeert de diaspora te activeren door te zeggen dat al deze activisten nu een kostuum hebben aangetrokken en alles doen om hun rekeningen te betalen, terwijl ze geen geduld meer hebben voor het protest in Syrië. ‘Ik dacht dat jullie een beetje langer zouden wachten’.

Ngo Madani vindt dat er meer gewerkt moet worden met burgeractivisten in Syrië omdat deze beter in staat zijn om de situatie te begrijpen. Ook Altalli pleit voor meer samenwerking met hen. Zij ziet echter enkele obstakels. ‘Het feit dat hun energie schaars is, zorgt ervoor dat ze weinig tijd steken in het naar buiten brengen van hun verhalen. De activisten hebben ook weinig ervaring met marketing. Maar het belangrijkste probleem is dat de internationale journalisten weinig interesse hebben voor het middenveld dat weerstand biedt.’

Sleutelrol

Deze burgeractivisten zijn de sleutel voor vrede en verzoening in Syrië. Zij zijn diegene die in een post-conflict situatie geen drastische koerswijzigingen moeten doen en hun wapens niet moeten neerleggen. In de heropbouw zal het ontwikkelingsparadigma centraal staan; deze burgeractivisten zijn getraind in verzoening tussen strijdende partijen en zullen hier dan ook een centrale rol in spelen.

Dr. Rim Turkmani, oprichtster en voorzitster van Madani: ‘Er zal geen duurzame vrede komen in Syrië zonder steun te geven aan lokale leiders en nog belangrijker: aan vrouwen van het middenveld. Zo kan het opkomende middenveld, dat werkt in een moeilijke situatie, door internationale steun openbloeien en de motor zijn voor een politieke oplossing van het conflict.’

Willemjan Vandenplas, werkt voor Broederlijkdelen rond het geweldloos burgeractivisme in Syrië. Hij spreekt Arabisch en reisde al verschillende keren naar de regio, waar hij o.a. het Za’atari vluchtelingenkamp bezocht.