‘Geen goed idee om het Open Skies-verdrag op te zeggen zolang er geen ander in de pijplijn zit’

De Verenigde Staten zeggen opnieuw een verdrag op dat voor wapencontrole tussen grootmachten moest zorgen.

De Amerikaanse regering zal het Open Skies-verdrag uit 1992 niet verlengen wanneer dat over zes maanden afloopt. Een echte verrassing is dat niet. Van de akkoorden over wapencontrole die in de jaren 1980 en 1990 tussen het Westen en de Sovjet-Unie werden afgesloten, rest dan alleen nog het New Start-verdrag over de beperking van strategische kernwapens. Washington liet al weten dat het daar in februari van volgend jaar ook een punt achter zet. Tenzij er tegen die tijd natuurlijk een nieuwe president is die daar anders over denkt. Maar dit Witte Huis is, zoals bekend, niet erg gesteld op internationale samenwerking.

Open Skies is nochtans een belangrijk verdrag. Het geldt als een soort sluitstuk, boven op andere akkoorden uit die tijd. Als partijen dat drie dagen van tevoren melden, kunnen ze in elkaars luchtruim vliegen om er – zonder wapens, maar met camera’s aan boord – naar militaire activiteit te speuren. Die wederzijdse luchtverkenning moest voor meer transparantie en vertrouwen in elkaars bedoelingen zorgen. Maar volgens de Amerikanen spelen de Russen het spel niet meer eerlijk. Ze verwijzen daarvoor naar een Russisch verbod om over de enclave Kaliningrad te vliegen, een incident waaraan door de Europese bondgenoten van Amerika snel een mouw werd gepast.

Eigenlijk willen de Amerikanen de bestaande verdragen al een tijd door nieuwe, trilaterale akkoorden vervangen, waarbij behalve Rusland ook China wordt betrokken. De Chinezen hebben daar voorlopig weinig zin in. Ze vinden dat hun nucleaire arsenaal in vergelijking met dat van de Russen en de Amerikanen te weinig voorstelt. Om meer druk uit te oefenen op Peking zou Washington onlangs hebben overwogen om voor het eerst in bijna dertig jaar weer kernproeven uit te voeren. De Amerikaanse nucleaire capaciteit heeft dat niet nodig en op het moment dat er alom voor een nieuwe wapenwedloop wordt gewaarschuwd, was en is het ook geen goed idee.

Het is wellicht ook geen goed idee om een nuttig verdrag, zoals Open Skies, op te zeggen zolang er geen ander in de pijplijn zit. Dankzij Open Skies zijn landen niet meer blind voor wat andere landen doen. Het maakt ook dat er met elkaar wordt gepraat. Tegelijk is het natuurlijk zo dat de bestaande verdragen werden afgesloten in een andere geopolitieke wereld. Satellieten zien nu ook meer dan vroeger. Wat ons moet verontrusten, is dat er ook in dit verhaal nauwelijks nog sprake is van Europa. Het wekt op zijn minst opnieuw de indruk dat Amerika zijn bondgenoten loslaat.