Het WK voetbal alleen zal Ruslands slechte reputatie niet herstellen, zegt de Russische ex-oligarch Michail Chodorkovski. ‘De instellingen moeten worden hervormd.’
De miljardair Michail Chodorkovski kwam in 2003 in conflict met de Russische president Vladimir Poetin. Na tien jaar gevangenis kreeg hij gratie. Nu probeert hij met zijn beweging Open Rusland vanuit zijn woonplaats Londen invloed uit te oefenen.
In Rusland loopt het WK voetbal op zijn einde. Mogen West-Europese politici een toernooi bezoeken in een land dat internationale kritiek krijgt voor schendingen van de mensenrechten en voor zijn optreden in Oekraïne en Syrië?
Michail Chodorkovski: Het wereldkampioenschap is belangrijk voor het Kremlin: Vladimir Poetin wil aan de Russen en aan de wereld laten zien dat Rusland gerespecteerd wordt en niet alleen staat. Maar het is ook belangrijk voor miljoenen Russen die het voetbal een warm hart toedragen. Daarom is het goed dat er geen boycot is gekomen. Alleen: gewone fans die het WK bezoeken zijn bij de Russen te gast, terwijl politici te gast zijn bij Poetin. En ik vind het immoreel en politiek gevaarlijk als westerse politici op die manier respect betonen voor de clique in het Kremlin.
Vladimir Poetin wil aan de Russen en aan de wereld laten zien dat Rusland gerespecteerd wordt en niet alleen staat
Veel Russische miljardairs die getroffen worden door de westerse sancties kent u persoonlijk. Hebben die sancties veel effect?
Chodorkovski: Als iemand zijn villa in Genève of zijn gigantische jacht op de Middellandse Zee moet opgeven, is dat uiteraard niet prettig. Maar als Poetin niet langer aan de macht is, verliezen ze alles. Niemand zal hem ten val brengen om naar de Beierse Alpen te kunnen blijven gaan.
Open Rusland verleent steun aan onafhankelijke politici die opkomen voor de parlementaire democratie. Bent u tevreden over de resultaten tot dusver?
Chodorkovski: Je kunt nooit helemaal tevreden zijn. Voor een democratisch Rusland is het belangrijk dat er niet één oppositionele structuur bestaat, maar dat je er minstens twee hebt. En als het er drie of vier kunnen worden, weet ik zeker dat we na een regimewissel niet op een nieuwe autoritaire staatsvorm zullen uitkomen.
Verwacht u dat er in Rusland nog iets verandert voor het einde van Poetins huidige ambtsperiode in 2024?
Chodorkovski: Realistisch gezien kan er weinig veranderen, maar ik denk wel dat Poetin zélf kan veranderen. Ook al is die kans gering.
Trump is niet de man die je met vrouwenaffaires ten val kunt brengen
Welke invloed heeft hij op Donald Trump? Denkt u dat het Kremlin echt compromitterend materiaal tegen de Amerikaanse president kan voorleggen?
Chodorkovski: Ik denk niet dat Moskou zwaarwichtig materiaal heeft. Trump is niet de man die je met vrouwenaffaires ten val kunt brengen. En wat zijn financiële connecties met Rusland betreft: dat zou zich op een zo hoog niveau moeten afspelen dat de Amerikaanse inlichtingendienst FBI er allang lucht van zou hebben gekregen.
Hoe zou u tegenover de sancties staan als u zelf president van Rusland zou zijn?
Chodorkovski: De sancties zouden mij niet kunnen schelen. Het Westen zal altijd olie en gas blijven kopen: die export blijft. Waar ik me vooral zorgen over zou maken, is het gebrek aan menselijk potentieel. De productiefste burgers verlaten het land, buitenlandse specialisten komen niet meer naar Rusland. En dat is ook een kwestie van reputatie.
Kan het WK daar verandering in brengen?
Chodorkovski: Het kan zeker een rol spelen, maar het volstaat niet. De instellingen moeten worden hervormd. De mensen die ik zou willen aantrekken, kunnen in Rusland niets doen zolang er geen onafhankelijke rechtbanken en geen functionerend parlement zijn.
