De ministers van Buitenlandse Zaken van de Europese Unie hebben maandag de lijst met criteria uitgebreid op basis waarvan sancties getroffen kunnen worden tegen het regime van de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko. Concreet zullen nu ook personen en organisaties die actief meewerken aan de illegale overschrijding van de Europese buitengrens door migranten gesanctioneerd kunnen worden.
De technische beslissing zet de deur open voor sancties tegen bijvoorbeeld de Wit-Russische luchtvaartmaatschappij Belavia. Die brengt migranten naar Wit-Rusland, van waaruit ze naar de grens met Polen, Litouwen of Letland gebracht worden om te proberen de EU binnen te komen. Volgens de Unie maakt Minsk zich zo schuldig aan een ‘hybride aanval’ in een poging de EU te destabiliseren en zet het mensenlevens op het spel.
‘De beslissing van vandaag’, zegt Josep Borrell, de hoge vertegenwoordiger van het Europees buitenlandbeleid, ’toont de vastberadenheid van de Europese Unie om op te komen tegen de instrumentalisering van migranten voor politieke doeleinden. We geven tegengas aan deze inhumane en illegale praktijk.’
De EU zet diplomatiek alle zeilen bij om de crisis te ontmijnen. Zo is Europees commissaris Margaritis Schinas een rondreis langs de belangrijkste oorsprongs- en transitlanden van de migranten gestart. Na een bezoek aan Dubai en Beiroet vorige week is hij maandag in de Iraakse hoofdstad Bagdad. Daar kondigden de autoriteiten al aan dat er donderdag een eerste repatriëringsvlucht wordt ingelegd voor landgenoten die vastzitten aan de grens tussen Wit-Rusland en Polen. Vanuit de Verenigde Arabische Emiraten, Libanon en Turkije kwamen vorige week al signalen dat mensen met specifieke nationaliteiten (zoals Syriërs, Irakezen, Afghanen en Jemenieten) niet langer welkom zijn op vluchten naar Minsk. De Syrische maatschappij Cham Wings Airlines schrapt haar vluchten naar Minsk helemaal.
Volgens Borrell wil de Unie Loekasjenko en zijn medestanders ook blijven bestraffen voor de repressieve aanpak van hun eigen bevolking. Na de vervalste presidentsverkiezingen in Wit-Rusland in de zomer van 2020 en het gewelddadige neerslaan van opposanten begon de EU sancties te treffen tegen Minsk. Op de Europese sanctielijst staan nu al 166 personen en 15 organisaties (‘entiteiten’). Wit-Russische maatschappijen als Belavia mogen het Europese luchtruim niet meer betreden en er werden ook doelgerichte economische sancties getroffen.
Nu zouden daar dus ook sancties vanwege de situatie aan de Europese buitengrens moeten bijkomen. “De Europese Commissie is bewijsmateriaal aan het verzamelen om te bekijken of behalve Belavia nog andere maatschappijen gesanctioneerd moeten worden”, zei woordvoerder Eric Mamer maandagmiddag. De Commissie werkt tegelijk aan een wetsvoorstel om maatregelen te treffen tegen maatschappijen die betrokken zijn bij mensenhandel.
Het is nog niet duidelijk wanneer er nieuwe maatregelen op basis van de uitgebreide criteria zullen worden getroffen, maar dat zou snel moeten gaan. Maandagochtend, voor de start van de vergadering met de buitenlandministers, zei Borrell wel dat het afstoppen van de instroom van migranten via Wit-Rusland ‘bijna rond’ is. ‘Wat de instroom betreft, raken de zaken onder controle. Maar we moeten deze mensen (die vastzitten aan de Europese buitengrens, red.) humanitaire hulp bieden en elke vorm van hybride aanval tegen de EU-grens vermijden.’
