Naar aanloop van de Europese parlementsverkiezingen namen heel wat politieke families maatregelen om weerspannige politici voor hun gedrag te bestraffen. Een half jaar later blijft er van de morele zelfopschoning nog maar weinig over.
‘Laat me formeel zijn: corruptie, zelfverrijking, de afbouw van de rechtstaat, het verhinderen van ngo’s … zullen wij dulden noch toedekken’, zei voormalig fractieleider van de Europese liberalen Guy Verhofstadt (Open VLD) vorig jaar in een interview met Knack. ‘De democratische waarden van de Europese Unie zijn nu eenmaal niet onderhandelbaar’, aldus europarlementslid Kathleen Van Brempt enkele maanden later. ‘Wie de integriteit van de Unie aanvalt, moet zwaar aangepakt worden’, zei Kris Peeters enkele dagen voor de Europese stembusgang. Met het oog op de Europese parlementsverkiezingen stelden de drie traditionele Europese fracties alles in het werk om aan te tonen dat ze het dissidente gedrag van sommige nationale partijen in hun midden niet door de vingers zouden zien. Het partijbelang kwam naar eigen zeggen op de tweede plaats, de Europese waarden en normen op de eerste.
De overkoepelende partijstructuur van de Europese sociaaldemocraten (PES) besloot om de relaties met Roemeense PSD te bevriezen. Enkele toplui van de PSD zijn verwikkeld in een resem corruptiezaken en willen het systeem naar hun hand zetten om strafrechtelijke vervolging te vermijden. De christendemocraten (EVP) schorsten op hun beurt de Fideszpartij van Hongaars premier Viktor Orban omdat die de rechtstaat ondermijnt en kritische media monddood maakt. De Europese liberalen (toen ALDE, intussen Renew) kondigden een onderzoek aan naar de gelijknamige liberale Roemeense regeringspartij ALDE. Daarnaast beloofden ze om de Tsjechische ANO van de omstreden premier Andrej Babis nauwlettend in de gaten te houden.
Het blijft de vraag waarom Van Rompuy en co. een kleine negen maanden nodig hebben om het onderzoek naar Orban af te ronden.
Ruim een half jaar later is er van die sterke taal nog nauwelijks iets te horen. De initiatieven die de Europese partijen en fracties namen om de eigen rangen brandschoon te houden, blijven veelal dode letter of zijn intussen teruggedraaid. Een overzicht.
Europese Volkspartij
Het Hongaarse Fidesz van premier Viktor Orban blijft tot op heden geschorst binnen de Europese Volkspartij. De partij mag noch deelnemen aan interne stemmingen, noch kandidaten voordragen voor vrijgekomen partijposities. Wel blijven de Hongaren actief in het Europees parlement en in de studiedienst. Negen maanden buigen de zogenaamde drie wijzen, onder leiding van voormalig premier Herman Van Rompuy (CD&V), zich intussen over de eventuele uitzetting van Fidesz uit de EVP. ‘Ik rapporteer regelmatig aan partijvoorzitter Joseph Daul’, liet van Rompuy midden september aan Knack weten. Wat dat precies inhoudt, is onduidelijk. Er zijn enkele ontmoetingen geweest met onder andere Viktor Orban zelf, maar die zouden erg onaangenaam verlopen zijn.
Hoewel er geen tijdslimiet op de schorsing staat, blijft het de vraag waarom Van Rompuy en co. een kleine negen maanden nodig hebben om het onderzoek af te ronden. Beterschap lijkt niet ieder geval niet in zicht. Wie er de gedragscode van de Europese Volkspartij op naleest, vindt in quasi elke paragraaf een passage waar de Fideszpartij zich in eigen land aan bezondigt. Hetzelfde geldt voor de noodresolutie die de EVP vorig jaar op haar partijcongres in Helsinki aannam over de Europese waarden en normen.
Vorige week formuleerde de procureur-generaal van het Europees Hof van Justitie een opinie dat Hongarije de Europese wetgeving heeft geschonden toen het in 2015 weigerde om deel te nemen aan het spreidingsplan voor vluchtelingen uit Italië en Griekenland. Daarnaast berichtte de New York Times vrijdag dat Orban zijn familie en vrienden landbouwgebied schenkt zodat die Europese landbouwsubsidies – uw belastinggeld – toegestopt krijgen. Orban hertekent bovendien de Hongaarse provincies zodat hij meer middelen ontvangt van het Europese cohesiefonds – ook uw belastinggeld.
Wat de rechtsstaat en de media betreffen, blijft het bilan eveneens negatief. De Centrale Europese Universiteit, die onder druk van de Fidesz-regering een deel van haar activiteiten naar Oostenrijk moest verhuizen, is niet opnieuw welkom in de hoofdstad Boedapest. Nochtans overtrad Orban daarmee een van de drie rode lijnen die voormalig kandidaat-commissievoorzitter en huidig fractieleider Manfred Weber vorig jaar formuleerde. Verdere maatregelen neemt de EVP niet. Wel integendeel, Europees parlementslid en Fidesz-afgevaardigde Andrea Bocksor kreeg van haar fractie het vicevoorzitterschap van het comité Onderwijs en Cultuur toebedeeld.
De Europese Commissie oordeelde twee weken geleden dat de Roemense regering niets heeft ondernomen om de scheve situatie recht te trekken.
De Europese christendemocraten gebruiken vaak het argument dat ze Orban in eigen rangen gemakkelijker kunnen beteugelen. Maar er is nauwelijks bewijs dat de Hongaarse premier zich effectief aanpast. Strategische overwegingen geven de doorslag. Ursula von der Leyen had in het Europees Parlement slechts zes stemmen op overschot bij haar benoeming tot Commissievoorzitter. Binnenkort moet de voltallige Commissie goedkeuring krijgen van het halfrond. De Europese Volkspartij wil vermijden dat de dertien Hongaarse parlementsleden zich tegen Von der Leyen keren. De beslissing over de uitzetting is alleszins over de partijtop getild die binnen enkele weken in Zagreb plaatsvindt. Naar alle waarschijnlijkheid zal toekomstig EVP-voorzitter Donald Tusk de knoop doorhakken.
Europese sociaaldemocraten
Ook bij de sociaaldemocraten wordt er een oogje dichtgeknepen. Naar aanloop van de Europese parlementsverkiezingen mocht de Roemeense PSD niet deelnemen aan partijtoppen en werden campagnebijeenkomsten apart georganiseerd. Twee weken na de Europese verkiezingen hervatte PES-voorzitter de gesprekken met toenmalig premier Viorica Dancila omdat die blijk gaf van inschikkelijkheid. Intussen is de partij in alle stilte via de achterdeur opnieuw tot de PES toegelaten. Navraag leert dat de PES de jongere generatie in de partij een kans wil geven en dat er sinds juni verbetering te bespeuren valt.
Een optimistische lezing van de feiten. ‘De Roemeense regering heeft de vooruitgang van de afgelopen tien jaar teruggedraaid’, zei de Nederlandse eurocommissaris voor de Rechtsstaat Frans Timmermans vorig jaar bij de voorstelling van het achtpuntenplan over Roemenië. De Europese Commissie publiceerde twee weken geleden een rapport waarin staat dat de Roemeense regering geen inspanningen heeft geleverd om iets aan die situatie te veranderen.
Daarnaast weigerden de Roemeense socialisten de aanstelling van Europees hoofdaanklager Laura Kovesi te ondersteunen. Kovesi werkte voordien aan het hoofd van de Roemeense corruptiebestrijdingsdienst, maar kreeg de bons omdat ze de affaires van de PSD onder het vergrootglas hield. Rovana Plumb, de kandidaat-eurocommissaris die door voormalig premier Viorica Dancila werd voorgedragen, geraakte niet door de commissie juridische zaken van het Europees Parlement wegens vermeende belangenvermenging.
De politieke families nemen die beperkte imagoschade er met plezier bij in vergelijking met het eventuele verlies van parlementsleden of regeringsleiders in de Europese Raad.
Intussen is de regering-Dancila na een motie van wantrouwen ten val gebracht, onder meer omdat de voormalige liberale coalitiepartner ALDE de coalitie heeft verlaten. De nieuwe premier, de EVP’er Ludovic Orban, heeft het roer overgenomen. De Europese Volkspartij publiceerde op haar website een statement waarin ze de Roemeense Orban een hart onder de riem steekt. ‘De socialistische regering heeft de Roemeense rechtsstaat jarenlang genegeerd en de democratische standaarden afgezwakt’, klinkt het zonder enige ironie.
Europese liberalen
Bij de Europese liberalen verloopt evenmin alles van een leien dakje. Boosdoener is Tsjechisch premier en miljardair Andrej Babis. Die kwam naar aanloop van de parlementsverkiezingen in opspraak omdat hij de kassa van zijn landbouwconglomeraat met landbouwsubsidies – opnieuw: uw belastinggeld – zou hebben laten spekken. Babis verkeert in een belangenconflict omdat hij als regeringsleider beslist over de verdeling van Europese subsidies waar ook zijn eigen bedrijf voor in aanmerking komt.
Eerder dit jaar berichtte het Tsjechische Economisch Dagblad op basis van een vertrouwelijk document van de Commissie dat Babis daarom 17 miljoen euro moest terugbetalen.
Intussen heeft de Poolse senator Lukas Wagenknecht bij het Europees Hof van Justitie een klacht neergelegd tegen de Europese Raad. Volgens Wagenknecht, lid van de Piratenpartij, mag Babis geen deel uitmaken van de onderhandelingen over de Europese meerjarenbegroting zolang het probleem over de belangenvermenging niet is opgelost. De senator verwacht dat het Hof een uitspraak doet vóór de Europese top in december.
De Europese liberalen hebben in tegenstelling tot de christen- en sociaaldemocraten nooit maatregelen aangekondigd omdat ze het onderzoek van de Europese Commissie willen afwachten. Een goedgeplaatste liberaal vertelt aan Knack dat de positie van de partij van Babis onder de verantwoordelijkheid van fractieleider Dacian Ciolos valt. De overkoepelende partijstructuur van de Renew-fractie, ALDE genaamd, zal pas een beslissing nemen eenmaal Ciolos de knoop heeft doorgehakt.
Waarom houden de partijen geen woord? De Europese koepelpartijen en fracties maken eenvoudigweg een kosten-batenanalyse. De imagoschade van enkele foute vrienden blijft relatief beperkt nu de Europese fracties na de parlementsverkiezingen uit de media-aandacht zijn verdwenen. De politieke families nemen die beperkte imagoschade er met plezier bij in vergelijking met het eventuele verlies van parlementsleden of regeringsleiders in de Europese Raad.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
