´Vooraanstaande Conservatieve politici van kleur definiëren zich allereerst als Conservatief´

Begrippen als diversiteit en multiculturalisme komen doorgaans uit de koker van links. Maar in het Verenigd Koninkrijk is het anders, schrijft Lia van Bekhoven. ‘Geen van de koplopers voor het leiderschap van de Conservatieve Partij, divers of niet, is geïnteresseerd in de antiracisme-agenda.’

De naam Conservative Party zegt alles. Van conservatieven moet je het niet hebben als je geneigd bent tot revolutie, of radicale wijzigingen. Het doel van conservatieven is te bewaren en bewaken. Dus hoe kunnen de Britse Conservatieven, een partij die bij uitstek gedefinieerd wordt door een behoudende kijk op het leven en gedreven door patriottisme en nostalgie, een leiderschapsverkiezing organiseren die qua samenstelling even etnisch gemengd is als vroeger een Benetton-reclame?

Kijk naar de lijst met kandidaten die hopen Boris Johnson op te volgen. Wat valt het eerst op? Dat de vrouwelijke koploper, waar tot vorige week bijna niemand van gehoord had, op een jongere Cathérine Deneuve lijkt en geweldig goed haar heeft? Dat oud-minister van financiën Rishi Sunak ongemeen glad in het pak zit? Natuurlijk niet. Wat opvalt, is de diversiteit.

De eerste acht kamerleden die zich hebben aangemeld voor het Britse premierschap bestonden uit vier vrouwen en vier mensen uit een etnisch minderheidsmilieu. Voor een land waarvan 86% van het electoraat wit is, is dat opmerkelijk. Dit zijn dan ook, zegt Matt Goodwin, professor politieke wetenschappen, ‘de meest diverse leiderschapsverkiezingen in de Britse politieke geschiedenis’. En waarschijnlijk de meest diverse in welke democratie waar dan ook. Zeker is dat wat de Tories gelukt is, geen enkele progressieve partij in Europa voor elkaar gekregen heeft.

Begrippen als diversiteit en multiculturalisme komen doorgaans uit de koker van links. Maar in het VK is het anders. De eerste joods premier was de Conservatief Benjamin Disraeli (eind 19de eeuw), de eerste vrouwelijke Margaret Thatcher (eind twintigste). De regering van Boris Johnson was veruit de meeste diverse in de Britse politieke geschiedenis.

David Cameron

Die doorbraak ging niet vanzelf. De diverse samenstelling van de conservatieve partijtop komt grotendeels op naam van David Cameron. De oud-premier wilde de Tories een verlichter, eigentijds aanzien geven. Rond 2005 kregen Conservatieve kiesdistricten die op zoek waren naar nieuwe kamerleden, een prioriteitenlijst met kandidaten waarvan de meesten vrouw waren of een niet-wit Britse achtergrond hadden. Camerons initiatief veranderde de Toryfractie. Het gooide de deuren open naar geëngageerde jonge zwarte en bruine Britten. Minderheden die politiek geïnteresseerd waren melden zich niet bij de progressieve Labourpartij maar bij de Conservatieven waar de kans groter was dat hun ambities gekoesterd werden.

De jonge kandidaten van toen zijn de bovenlaag van nu. Van de 358 conservatieve fractieleden is 87 vrouw en 22 niet-wit. Bij de oppositiepartij Labour is ruim de helft van de bijna 200 fractieleden vrouw en horen 41 tot een etnische minderheid.

Wat de verkiezingscampagne ook duidelijk maakt, is dat vooraanstaande Conservatieve politici van kleur zich op de eerste plaats definiëren als Conservatief. Geen van de koplopers, divers of niet, is geïnteresseerd in de antiracisme-agenda. Staatssecretaris en hoogvlieger Kemi Badenoch (met wortels in Nigeria) kan enkel minachting opbrengen voor wat ze de ‘Ben en Jerry tendens’ noemt; je mengen in ‘kwesties van sociale rechtvaardigheid in plaats van je te richten op productiviteit en winst’ . Nadhim Zahawi (Irak) wil discussies over  Black Lives Matter uit klaslokalen weren wegens ‘partijdige, politieke overtuigingen’. Kandidaat Suella Braverman (India) en fakkeldrager van de rechtse partijvleugel, wil de oversteek van asielzoekers tegenhouden door het VK uit de Europese Conventie voor Mensenrechten te trekken. En allemaal staan ze lijnrecht achter het project van minister Priti Patel (India via Oeganda) om asielzoekers naar Rwanda te sturen. Anders gezegd: de niet-witte top in Britse Conservatieve politiek bezit geen verlangen het leven van niet-witte Britten te bevoordelen.

De nieuwe politieke elite in het VK wordt bevolkt door mensen uit doorgaans relatief bemiddelde migrantengezinnen. Ze heeft vaak dezelfde topuniversiteiten doorlopen als het oude establishment, een indicatie hoe ook die opleidingen aan het veranderen zijn. Zo waren in 2020 maar liefst 68% van studenten aan de universiteiten van Oxford en Cambridge afkomstig van staatsscholen. Een recordhoog percentage. Aan beide universiteiten is het aantal vrouwelijke studenten inmiddels hoger dan mannelijke.

Op het terrein is het anders. De leden van de Conservatieve partij die uiteindelijk de partijleider en premier kiezen, zijn overweldigend mannelijk, ouder en wit. Ze delen een optimistische kijk op de Britse toekomst met de etnisch diverse kanshebbers voor het leiderschap en een harde opstelling als het gaat om Brexit en immigratie. Tony Sewell, voorzitter van de Commissie voor Etnische en Raciale Verscheidenheid, zegt dat de Conservatieven meer geïnteresseerd zijn in persoonlijkheden dan in kleur. Noem het identiteitspolitiek. ‘Je zag het al’, zegt hij in the Times, bij Margaret Thatcher. ‘Waar het bij haar om ging was haar drijfveer. Alles draaide om haar krachtige persoonlijkheid. Op den duur maakte het niet meer uit dat ze een vrouw was. Het is alsof je de identiteit wegneemt. En ik denk dat dat de kracht is van de Conservatieve Partij.’

Het moet, aan de vooravond van de vierde ronde in de wedloop om het Britse premierschap, wel heel gek lopen wil de nieuwe Britse premier geen vrouw zijn of iemand met een Aziatische achtergrond. Volgens de Pew Research Centre denkt bijna tweederde van de bevolking dat diversiteit een goed ding is. Het hoogste percentage van alle andere ontwikkelingslanden, Canada uitgezonderd. Waarmee het bewijs geleverd is dat Groot Brittannië in veel opzichten gedateerd is, maar in andere juist voorop loopt.