Voor de cruciale stemming: Europees Parlement verdeelder dan ooit

De machtsgreep van de Europese Raad van staatshoofden en regeringsleiders bij de benoeming van de vijf topjobs heeft diepe, pijnlijke sporen nagelaten in het Europees Parlement. Dat is helemaal tot uiting gekomen in het debat over de voordracht van Ursula von der Leyen als voorzitster van de Europese Commissie. Lukas De Vos was erbij voor Knack.

Vorige week maakte ze een bijzonder oppervlakkige indruk toen ze de weifelende fracties opzocht in Brussel: socialisten, liberalen, groenen. De twijfel is niet afgenomen, blijkt nu. In een uiteenzetting van drie kwartier deed ze veel beloften, maar vrijwel altijd zonder concrete aankondiging van initiatieven, zonder financieringsvoorstel, zonder pragmatische invulling.

Zo betoogde ze gloedvol dat ‘geen enkel compromis mogelijk is over de rechtsstaat’, maar over een ingreep tegen Hongarije of Polen repte ze met geen woord. Terecht eiste Bas Eickhout van Groen/EVA (Europese Vrije Alliantie) dat zij openlijk artikel 7 – dat toelaat inbreuken op de Europese waarden en wetten te bestraffen (en door het EP tegen die landen is ingeleid) – zou steunen.

Afwijzing

Er ontstond een afwijzingsfront van fracties die onderling elkaars bloed kunnen drinken: Groenen, Niet-Ingeschrevenen (Brexit en Vijfsterrenbeweging), uiterst rechts (Identiteit & Democratie), een groep socialisten onder aanvoering van de Duitsers en uiterst links (GUE) – ze wezen de ‘retoriek’ van Von der Leyen onverzettelijk af en gaan nee stemmen.

Het hachelijke voor Von der Leyen zit hem in de stemming zelf: er is maar één stembeurt, ze moet de absolute meerderheid halen van het aantal erkende parlementairen (747 – Spanje weigert drie Catalanen voor te dragen en Denemarken heeft nog geen vervanger voor een gekozene die minister in de nieuwe regering is geworden), en de stemming is geheim.

Dat laatste is link. De kans bestaat dat zelfs in haar eigen Europese Volkspartij (EVP), die volledige steun belooft, dissidentie groeit bij felle aanhangers van de gesjeesde Spitzenkandidaat Manfred Weber en bij de haviken die met lede ogen haar afbouw bij het Duitse leger gadeslaat.

Esther de Lange daarentegen bezwoer het halfrond in eigen boezem te kijken: het is door verdeeldheid in het parlement zelf na de verkiezingen – in casu de poging om Weber ‘volledig af te branden om de tweede Spitzenkandidaat door te drukken’ (Frans Timmermans) – dat de Raad, het onwaarschijnlijke duo Macron-Orbán voorop, zoveel schade kon aanrichten.

Kris Peeters viel haar bij: ‘Het was een sterke speech , en natuurlijk heeft ze niet alles kunnen verwerken, zoals de budgettering’ (hij stond naast Geert Bourgeois van de conservatieven van ECR die nadrukkelijk inging op het gebrek aan uitgavendekking). ‘Maar wat is het alternatief? De complete impasse?’

Derk-Jan Eppink (ID) verkneukelde zich in de ‘staatsbegrafenis’ die Weber kreeg als Spitzenkandidaat: ‘U had daar moeten zitten, niet vooraan in dit parlement. Maar Von der Leyen heeft alle fracties beloften gedaan, en altijd andere, vaak tegenstrijdige. Zij heeft een ‘Haltungsproblem’, bij de afbraak van de krijgsmacht legt ze alle schuld bij de legertop, nooit bij zichzelf. Kijk in de spiegel’.

De socialisten blijven verdeeld. Kathleen Van Brempt volhardt in de boosheid, omdat de uitkiezing volstrekt ondemocratisch was en blijft. Kati Piri (ook S&D) liet weten dat de Nederlandse PvdA haar mogelijk zal steunen, maar dan zal ze onmiddellijk en concreet over de brug moeten komen met maatregelen die de ’tombola’ die de Raad organiseerde en waarbij zij het hoge lot kreeg, voorgoed begraven. Want ‘Nederland heeft gekozen voor optimisme maar ook voor invloed van het EP. Hij blijft bedrogen en verweesd achter, want waarom heeft hij gestemd als de Raad eigenmachtig, zonder democratische controle, de top aanduidt?’

Alleen bij de liberalen (Renew Europe) was de stemming wat omgeslagen na de teleurstellende indruk die ze vorige week maakte.

De conservatieven aarzelen, maar Geert Bourgeois kon zijn teleurstelling niet verbergen. ‘Gisteren was ik positief vooringenomen’, zei hij. ‘Ze is een centrumrechtse vrouw met een sterk CV en bestuurservaring. Maar na wat ik hoorde ga ik allicht nee stemmen: ze richt zich volledig op solidariteit, niet op verantwoordelijkheid. Ze stapelt de uitgaven op, maar zegt nergens waar ze de budgetten zal halen. Waar blijft de versterking van de interne markt ? Een Afrikabeleid, geen woord. Alles voor de superstaat”.

Dat laatste verdroot ook Jörg Meuthen (ID): ‘Alweer meer centralisering, meer belastingen, meer macht voor Europa’.

Vier thema’s

De kritiek van de uiteenlopende fracties concentreerde zich rond een viertal thema’s: het sociale Europa, biodiversiteit, financiering en volksgezondheid. Enig lichtpunt was Von der Leyens toezegging om het parlement initiatiefrecht toe te kennen en goedgekeurde resoluties te zullen omzetten in wetgeving.

Het kon het afwijzingsfront niet op andere gedachten brengen. Philippe Lamberts (Groen-EVA) eiste een grondige herziening van het belastingstelsel, bijgevallen door Manon Aubry (GUE): ‘Er is geld voor sociale zaken: het staat geparkeerd in de belastingparadijzen. Achthonderd miljard! Een cheque die Europa jaarlijks uitschrijft voor de multinationals, Google, Amazon, Facebook. De hel van de armen maakt het paradijs van de rijken. De armen geloven u niet, de rijken negeren u’.

Lamberts hamerde erop dat klimaatmaatregelen niet volstaan. ‘U rept met geen woord over de beangstigende inkrimping van dier- en plantensoorten. U heeft geen oog voor duurzaamheid, sancties tegen de industrie blijven uit. U zwijgt over landbouwgronden, drinkwater, roofbouw. U ontziet de regeringsleiders. En ten slotte ontgaat Fort Europa u! Het is een schande dat de EU het vuile werk overlaat aan autoritaire regimes, die alle mensenrechten schenden, Libië, Turkije. Nee, nee, nog eens nee’.

Assita Kanko (ECR) keek verder dan de financiering van de volksgezondheid. ‘Mijn moeder had net als u zeven kinderen, zij moest vluchten toen ze wou scheiden. Een half miljoen vrouwen in Europa zijn genitaal verminkt. Europa sluit de ogen voor de verminkingen en verkrachtingen die IS aan de lopende band toepaste. Hoe gaat u al die vrouwen beschermen en gelijkheid schenken, zoals artikel 1 van de Mensenrechten voorschrijft?’

Von der Leyen ging daar onrechtstreeks op in door een asielpact voor te stellen, en een terugkeer naar de afspraken van Dublin. ‘Dat schept opnieuw het echte Schengengebied met vrijheid van beweging. Tegelijk moeten we tegen 2024 tienduizend ambtenaren aan de buitengrens geïnstalleerd hebben als versterking van de kust- en grenswacht’.

Dat ze een lans brak voor een eigen Europees leger (al ‘blijft de NAVO de hoeksteen van onze defensie’) en een defensie-unie viel in minder goede aarde. GUE-fractieleider Martin Schirdewan haalde fel uit: ‘Waar is dat geld voor onderwijs, gezondheidszorg, klimaatbeleid? De miljardenuitgaven voor bewapening slorpen het op. Terwijl 113 miljoen burgers in armoede leven in de EU. En dan komt daar een Franse president droogweg zeggen dat we nu ook een leger in het heelal moeten uitbouwen! Militarisering van de ruimt en van het buitenlands beleid. De EU is moreel bankroet’.

Hilde Vautmans (RE) ging daar tegenin, en is nu een overtuigd aanhangster van Von der Leyen. ‘U bent een amazone. Help ons over de hindernissen heen met gendergelijkheid, strijd tegen seksueel geweld, en vooral een krachtig migratiebeleid én een defensie-unie. Ik steun u’.

Anoniem

Ondanks alles blijft het een dubbeltje op zijn kant. De hele namiddag zijn de fracties in conclaaf bijeen om de neuzen in één richting te krijgen. Vanaf 18 uur mogen ze hun keuze op een briefje anoniem uitbrengen. Tegenstemmen, ongeldig stemmen, blanco of afwezigheid helpen Von der Leyen niet. Het moeten 374 ja-stemmen zijn, of Europa staat opnieuw bij af.