‘Von der Leyen legde als het ware een West-Europese schuldbekentenis af’

Tegen de achtergrond van de oorlog in Oekraïne en de hoge energiefacturen hield voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen woensdagvoormiddag haar jaarlijkse State of the Union in Straatsburg. Drie vragen aan professor Europese politiek Steven Van Hecke (KU Leuven).

Wat moeten we onthouden van Von der Leyens toespraak?

Steven Van Hecke: Zoals verwacht ging er erg veel aandacht naar de Russische invasie van Oekraïne. Opnieuw had Von der Leyen enkele gasten uitgenodigd die allemaal een link hebben met de oorlog. Er waren ruwweg drie grote lijnen. Von der Leyen wil dat de Europese Unie beter op haar eigen benen kan staan, onder meer op vlak van energie en grondstoffen. Als de Unie wél contact wil hebben met de buitenwereld – voornamelijk via handelsakkoorden – dan moet dat op onze aangescherpte voorwaarden gebeuren.

Maar, zo leek de Commissievoorzitter aan te willen geven, als we onze waarden willen uitdragen, dan moet het ook in ons eigen huis beter. Dan gaat het over het respect van de rechtsstaat en in het bijzonder de rol die Hongarije daarin speelt. Opvallend was bovendien dat Von der Leyen op dat vlak het ook nadrukkelijk over corruptiebestrijding. Nog nooit werd er door een Commissievoorzitter met zoveel woorden een sombere diagnose van de situatie in de Europese Unie gemaakt.

Ze benadrukte ook dat delen van de Europese Unie zich schromelijk in Rusland hebben vergist

Van Hecke: Dat was inderdaad een opvallend moment. Ze legde als het ware een West-Europese schuldbekentenis af. Wij zijn naïef geweest, Centraal- en Oost-Europa hadden gelijk. Het is voor de eerste keer dat een politica van zo’n statuur zoiets zegt. Daarbij benadrukte ze uitdrukkelijk dat Oekraïne, Georgië, Moldavië bij de Europese familie horen, maar ze weet natuurlijk dat de lidstaten daarover beslissen en het Europees Parlement zulke zaken graag hoort. Dat geldt trouwens ook voor de wens die ze uitdrukte om de Europese verdragen aan te passen.

Zijn er nieuwe zaken over de energiecrisis zoals een prijsplafond gepresenteerd?

Van Hecke: Eigenlijk niet. Von der Leyen herhaalde de voorstellen die woensdagnamiddag zullen worden gepresenteerd en uiteindelijk door de energieministers op 30 september worden behandeld. Wie op concrete voorstellen had gehoopt, had vermoedelijk valse verwachtingen.

Wel kondigde Von der Leyen opnieuw een hervorming van de Europese elektriciteitsmarkt aan – wat tot voor kort toch een van de paradepaardjes van de Europese integratie was. Maar die hervorming, vermoedelijk gaat het om een ontkoppeling van de gas- en elektriciteitsprijzen, zal de komende weken en maanden natuurlijk weinig veranderen aan de hoge energiefacturen.