Socioloog Ruud Koopmans: ‘In Europa verloopt 90 procent van migratie ongeregeld’

Het Europese asielrecht levert het dodelijkste migratiesysteem ter wereld op, vindt socioloog Ruud Koopmans. ‘Het roer moet dringend om.’

‘Ik ben geen tegenstander van migratie’, zegt Ruud Koopmans, professor sociologie en migratie aan de Berlijnse Humboldt Universiteit. ‘Als Nederlander in Duitsland ben ik zelf een migrant. Mijn vrouw is van Turkse origine en mijn kinderen hebben de dubbele nationaliteit. In Nederland en Duitsland is de behoefte aan arbeidskrachten groot. Wellicht geldt dat ook voor België. Een tijdlang zorgde de migratie binnen de EU ervoor dat onze jobs ingevuld raakten, met mensen uit Polen of Bulgarije. Maar intussen zie je in de restaurants en winkels in onze steden overal openstaande vacatures.’

Koopmans voerde de voorbije jaren soms opzienbarend onderzoek naar migratie en integratie. Zo zond hij in 2015 schokgolven door ons land met een vergelijkende studie naar fundamentalisme onder christenen en moslims in Europa. De helft van de Belgische moslims bleek fundamentalistisch, enkel Oostenrijk scoorde hoger.

‘Tijdens mijn onderzoeken stelde ik meermaals vast dat het succes van integratie in landen bepaald wordt door de samenstelling van de migrantenbevolking’, zegt hij. ‘Zo is in Canada de immigratie voor bijna 99 procent gereguleerd met arbeidsmigranten en gecontroleerde opnames van contingenten vluchtelingen. De integratie verloopt er voorspoedig. Het gemiddelde opleidingsniveau en de arbeidsparticipatie van migranten zijn in Canada en de VS zelfs hoger dan dat van de oorspronkelijke bevolking.

‘Goed gereguleerde migratie wordt door de oorspronkelijke bewoners van een land makkelijker geaccepteerd. Rechts-radicale partijen puren er minder verkiezingswinst uit. In Europa verloopt liefst 90 procent van de migratie totaal ongeregeld en 94 procent van de migranten zoekt asiel. Het gevolg is dat migratie bij ons enorm gepolariseerd is, met rechts-populisten die daar garen bij spinnen.’

We worden níét overspoeld.

U noemt het Europese asielbeleid hypocriet.

Ruud Koopmans: Op papier hebben we het meest genereuze asielbeleid ter wereld. We klampen ons eraan vast alsof het een heilige graal is, maar we kijken niet naar wat die regels in de praktijk betekenen. Uiteindelijk komt het erop neer dat we enkel asiel geven aan mensen die erin slagen zich aan een Europese grens te melden. Anderen die écht recht op asiel hebben, zijn gewoon niet in staat om ons continent te bereiken, denk maar aan Jemenieten of Rohingya-vluchtelingen.

Aan de mensen die wel tot Europa raken, vragen we dat ze een gevaarlijke, lange weg afleggen door het Midden-Oosten en over de Middellandse Zee. De voorbije tien jaar kwamen daar naar schatting 25.000 vluchtelingen bij om, het zou zelfs het dubbele kunnen zijn. De Europese asielprocedure jaagt zo méér mensen de dood in dan er gered worden. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?

In België, Nederland en Duitsland liggen weinigen wakker van die doden.

Koopmans: De meeste vluchtelingen willen het liefst naar landen in Noordwest-Europa. De inwoners van die landen, waaronder wij, worden niet met de gruwel geconfronteerd. Italië, Spanje en Griekenland weten wél wat die dodentol betekent. Maar laat dat nu net de landen zijn die wij zo graag met het vingertje wijzen. Lijken en wrakstukken van boten spoelen aan op hún stranden.

U zocht uit hoeveel uitgeprocedeerde asielzoekers tussen 2012 en 2021 de EU vrijwillig of gedwongen hebben verlaten. U komt tot de vaststelling dat de meesten zijn gebleven.

Koopmans: Ons genereuze asielbeleid biedt meer bescherming dan het Vluchtelingenverdrag van Genève, waardoor uitzetting niet vanzelfsprekend is. Wie eenmaal binnen is, kan blijven, ofwel als erkende vluchteling, ofwel als uitgeprocedeerde. Zo goed als niemand keert nu terug. De groep van uitgeprocedeerden belandt vaak aan de zelfkant van de samenleving of in de criminaliteit. De lange asielprocedures kosten miljoenen. Die uitgaven kunnen vermeden worden als we iedereen die tot in Europa raakt, belonen met een statuut. Dan belandt zo goed als niemand in de illegaliteit en kan de integratie ook meteen van start gaan. Alleen is daar in de samenleving geen draagvlak voor én maakt het de EU wellicht nog aantrekkelijker. Daarom dokterde ik een alternatief uit, dat ik een ‘realistische utopie’ noem.

Waarbij zowel rechts als links water in de wijn moet doen?

Koopmans: Links moet tot het besef komen dat een opengrenzenbeleid het probleem van de doden op zee niet zal oplossen, tenzij we een veerdienst organiseren. Maar dan migreren er gegarandeerd nog veel meer mensen naar Europa. Ik kan me voorstellen dat een neoliberaal voor open grenzen pleit, want die zorgen voor een toevloed aan spotgoedkope arbeidskrachten. Maar een sociaaldemocraat? Onze welvaartsstaat overleeft nooit de door open grenzen veroorzaakte toevloed van migranten. Daarom heeft elke democratische partij belang bij goed geregelde, gecontroleerde migratie.

Rechts moet inzien dat de huidige asielmigratie naar Europa geen probleem is van aantallen. In vergelijking met andere wereldregio’s is Europa niet overbelast. We worden níét overspoeld. Het is wel zo dat jaren met veel vluchtelingen afgewisseld worden met rustiger periodes. Daarom moeten we een beleid op poten zetten waarbij we hetzelfde aantal vluchtelingen opnemen, maar gelijkmatig gespreid in de tijd. Zo raken de opvang en integratie niet overbelast. Niet minder, maar andere migratie. Arbeidsmigratie in combinatie met reguliere asielmigratie. Vluchtelingen worden dan vanuit UNHCR-vluchtelingenkampen in probleemlanden overal ter wereld in contingenten met het vliegtuig naar de EU gebracht. Zo hoeven ze hun leven niet meer te riskeren in een gammel bootje.