Vrije Tribune

‘Politici moeten de “uberisering” van de EU-politiek stoppen’

Vrije Tribune Hier geven we een forum aan organisaties, columnisten en gastbloggers

Het lijkt erop dat sommige grote bedrijven zoals Uber bang zijn voor de Brusselse lobbywaakhond Corporate Europe Observatory (CEO), schrijven Vicky Cann en Hans van Scharen, onderzoekers bij de ngo. ‘En ze hebben groot gelijk om ons te vrezen’.

Het is alleszins een van de vele onthullingen in de Uber Files van deze week, een lek van meer dan 120.000 interne Uber-documenten naar The Guardian, en gecovered door Knack, Le Soir, Le Monde en journalisten over de hele wereld.

Onder de documenten die laten zien hoe Uber ‘de wet overtrad, politie en toezichthouders bedroog en in het geheim lobbyde bij regeringen over de hele wereld’, meldde Le Monde interne uitwisselingen van Uber uit 2015 waarin werd gesproken over ‘het risico dat een ngo, zoals het Corporate Europe Observatory’ onderzoek zou doen naar de lobby bij de EU en het verleiden van ‘een hooggeplaatste commissaris’ om bij Uber te komen werken.

En ze hebben groot gelijk om ons te vrezen.

Van ons onderzoek naar de draaideurproblematiek in Brussel, tot onze onthulling van de groei en lobby-vuurkracht van Big Tech met LobbyControl, tot onze campagne met Fossil Free Politics om Big Oil en Gas uit de EU-besluitvorming te krijgen, neemt CEO samen met andere ngo’s in heel Europa het op tegen de politieke en economische macht van het bedrijfsleven.

Hoeveel is er nu echt veranderd? Naar onze mening: niet veel.

In het licht van de Uber Files hebben leden van het Europees Parlement aangedrongen op een volledig onderzoek naar de intussen beruchte draaideurzaak van voormalig commissaris voor de digitale agenda Neelie Kroes. Wij zijn het daarmee eens en samen met de Alliance for Lobbying Transparency and Ethics Regulation eisen wij ook dat Uber geschorst wordt uit het lobbytransparantieregister van de EU.

Niets te zien hier

Maar er sluipt nog een ander verhaal door de reacties op de Uber Files: dat het gewoon een hype is, een ziovvelste lobby-schandaal, dat er niets echt nieuws in staat, en dat het een onjuiste weergave is van hoe de dingen gewoonlijk gebeuren in de ‘Brussels bubble’.

De reactie van Uber zelf  bestond erin zijn fouten uit het verleden te erkennen, te suggereren dat het ‘vandaag een ander bedrijf’ is dan in de periode 2013-17 waarop de Uber Files betrekking hebben, en het publiek te vragen ‘ons te beoordelen op wat we de voorbije vijf jaar hebben gedaan en wat we de komende jaren zullen doen’.

Maar hoeveel is er nu echt veranderd? Naar onze mening: niet veel.

Manie voor de interne markt

Dat komt onder andere omdat de meeste EU-leiders en het bedrijfsleven, waaronder Uber, nog steeds een grotendeels gedeelde politieke agenda hebben, namelijk die van de ‘voltooiing van de interne Europese markt’. De interne markt, die in 1993 van start ging en het onbeperkte verkeer van goederen en diensten tussen de EU-lidstaten mogelijk maakte, is volgens te veel EU-politici de hoeksteen van de EU, het alpha en omega die welvaart en voorspoed voor iedereen heeft gebracht. De interne markt stelt bedrijven in staat om veel van hun ‘zelfbedieningspolitieke eisen’ te presenteren zoals het wegnemen van allerlei soorten van ‘regelgevende belemmeringen‘ of het voorkomen van nieuwe regels en wetten, voor dat bedrijfsleven steevast ‘belemmeringen’ genoemd.

In 2019 publiceerden Corporate Europe Observatory en AK Europa een alarmerend onderzoek naar Uber, Airbnb en andere spelers in de ‘platform- of gig economy’, waaruit bleek hoe de interne-marktmanie hen in de kaart speelt in hun strijd met nationale en lokale overheden, waardoor deze bedrijven de regelgeving kunnen omzeilen. Uit de Uber Files blijkt nu bijvoorbeeld dat de lobby tegen beschermende beleidsmaatregelen in Brussel en Marseille forse politieke tegenwind kregen van top-politici als Kroes en Macron.

Door de manier waarop Uber, Deliveroo, Airbnb en andere gig economy-bedrijven werken, kunnen zij de winsten privatiseren en de risico’s socialiseren. Over het algemeen hebben deze bedrijven geen activa zoals taxi’s, restaurants of hotels, zodat ze de daarmee samenhangende veiligheids-, consumenten- en andere regelgeving kunnen negeren. En aangezien zij hun werknemers meestal als zelfstandigen bestempelen, kunnen zij zich onttrekken aan verplichtingen zoals het minimumloon of verzekeringen voor werknemers.

Tot nu toe hebben beleidsmakers in de EU-instellingen de neiging om deze ‘nieuwe’ platform-bedrijven te zien baden in een aureool van “groei en innovatie“. EU-politici koesteren al te vaak de wederzijdse inspanningen om ‘belemmeringen voor de eengemaakte markt’ weg te nemen.

Dit verklaart ten dele de buitengewone reactie van president Macron dat hij ‘het morgen weer zou doen’, nadat hij zware kritiek had gekregen voor zijn bemiddeling bij een controversiële deal met Uber toen hij nog de Franse minister van Economie was.

Na de onthullingen over de Uber-Files is er deze week opnieuw wat glans van het aureool van ‘de helden van de gig economy’ afgegaan. En dat is niet zonder belang. De EU bespreekt momenteel een nieuw wetgevend voorstel om werknemers in de gig economy nieuwe rechten te geven en Uber en anderen hebben daar actief rond gelobbyd. Miljoenen EU-werknemers – maar liefst 10 procent van Europese werkende bevolking verdient op een of andere wijze een (deel)inkomen via deze bedrijven – kunnen hierdoor worden getroffen; Het is dus van vitaal belang dat die nieuwe Europese regels ook echt sociaal-economische bescherming bieden.

Door de manier waarop Uber, Deliveroo, Airbnb en andere gig economy-bedrijven werken, kunnen zij de winsten privatiseren en de risico’s socialiseren.

Naar aanleiding van de Uber-Files heeft het Europees Verbond van Vakbonden opgeroepen om het voorstel op te schorten totdat een grondig onderzoek naar de activiteiten van Uber is afgerond. De terechte vrees is immers dat de vingerafdrukken van Uber & co al te vinden zullen zijn in de positioneringen rond dit dossier vanuit het Europees Parlement en sommige lidstaten.

Desalniettemin blijven BusinessEurope, de Europese Ronde Tafel van Industriëlen en andere machtige bedrijfslobby’s in Brussel de interne markt verdedigen en eisen dat deze zo snel mogelijk ‘wordt voltooid’. Lees: dat het voor lokale, regionale of nationale bestuurders lastiger wordt om sociale en ecologische accenten of verschuivingen in het beleid toe te passen.

Genoeg is genoeg

Het andere valse verhaal dat na het Uber-Files dreigt post te vatten, is dat lobbyen onschadelijk is zolang we maar voor een beetje transparantie zorgen.

Begrijp ons niet verkeerd. Transparantie is enorm belangrijk. De Uber Files doen echt twijfels rijzen over de vraag of de Europese Commissie ons in 2016 volledig en correct heeft geantwoord, toen wij vroegen naar de draaideur-dans van Uber en Kroes. Vrijheid van informatie en transparantie van lobby’s zijn essentiële onderdelen van een gezond functionerende democratie. Maar op zichzelf zijn ze niet genoeg.

We moeten de structurele macht van het bedrijfsleven en de invloed die het uitoefent op het publieke debat en de beleidsvorming op een fundamenteel niveau heroverwegen. Soms strekt die macht zich zelfs uit tot het veroveren van hele afdelingen van de EU-besluitvorming door het bedrijfsleven, ten koste van mensen en de planeet.

De consequenties zagen we recent bijvoorbeeld in hoe schandalig de EU zich opstelde rond de toegang to covidvaccins, hoe olie en gasbedrijven en agro-chemische bedrijven de Oekraïne-crisis misbruiken om hun private belangen door te duwen. 

Er zijn veel manieren om de politieke invloed van bedrijven te beteugelen – firewalls voor lobby’s, strenge regels voor belangenconflicten, een verbod op donaties van bedrijven aan politieke partijen, om er maar drie te noemen. Laten we serieus beginnen met de uitvoering ervan. En zoals denkers als Paul Verhaeghe al vaak hebben gesuggereerd: het zou ook helpen als onze politici niet langer geleid zouden worden allerlei neoliberale dogma’s (en bedrijven als Uber).

Vicky Cann en Hans van Scharen zijn onderzoekers bij Corporate Europe Observatory

Lees hier alles over Uber Files, een internationaal onderzoek waaraan in België KnackDe Tijd en Le Soir hebben meegewerkt.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content