De Noord-Ierse unionisten voeren de druk op de Europese Unie op. Brussel kijkt naar Londen, Londen naar Belfast. ‘Het is moeilijk onderhandelen met een gesprekspartner die zijn verplichtingen niet kan en wil nakomen.’
De brexit is zoals het energieakkoord van de regering-De Croo: niemand is er blij mee. Zeker de Noord-Ierse unionisten niet, die willen dat Noord-Ierland volwaardig bij het Verenigd Koninkrijk blijft. Door het terugtrekkingsakkoord tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie vinden er tussen het eiland Groot-Brittannië enerzijds en Noord-Ierland anderzijds grenscontroles plaats, tot groot ongenoegen van de unionisten. Die controles zijn het resultaat van de keuze van de regering-Johnson om het Verenigd Koninkrijk verregaand uit de Europese structuren te loodsen. Het alternatief om tussen Noord-Ierland en Ierland te controleren riskeerde namelijk de fragiele vrede in de regio te bruuskeren. Het gevolg is dat Noord-Ierland wel de regels van de Europese interne markt voor goederen en dieren moet respecteren.
Kloof
Hoewel die regeling Noord-Ierland volledige toegang geeft tot zowel de Europese als de Britse markt, is de barrière voor de Democratic Unionist Party (DUP) een erg bittere pil om te slikken. In het Britse parlement stemde de partij eind 2019 tevergeefs tegen de overeenkomst tussen Londen en Brussel. Bovendien is er voor de unionisten geen beterschap in zicht. Wel integendeel. De regering-Johnson wil naar eigen zeggen verder afwijken van de Europese regels. Regels die Noord-Ierland wél moet blijven volgen. Met andere woorden: de regulerende kloof tussen de twee landsdelen dreigt, tot grote onvrede van de unionisten, nog verder toe te nemen.
Voor de DUP, die er al enkele maanden mee dreigt om de regering van unionisten én nationalisten te verlaten, is dat voldoende reden om in te grijpen. Dinsdag beval Landbouwminister en voormalig partijvoorzitter Edwin Poots om de controles op voedsel- en landbouwproducten die uit Groot-Brittannië komen vanaf donderdag af te schaffen. Volgens het juridische advies dat Poots naar eigen zeggen heeft gekregen, moet Noord-Ierland zich niet noodzakelijk aan de internationale akkoorden van het Verenigd Koninkrijk houden. Volgens Europese ambtenaren, die ter plaatse controles doen op de controles, is er op het terrein evenwel nog niets te merken van Poots beslissing. Alles wijst op insubordinatie van de ambtenaren in kwestie, met surreële taferelen tot gevolg.
Internationaal recht
Weinig verrassend is de Europese Unie niet opgezet met de beslissing van Poots. In een reactie zei Iers eurocommissaris Mairead McGuinness dat de opschorting tegen het internationaal recht indruist. Donderdagnamiddag belt eurocommissaris Maros Sefcovic met de Britse brexitminister en covid-positieve Liz Truss. ‘Hij zal haar op de verantwoordelijkheden van de Britse regering wijzen. Het terugtrekkingsakkoord bindt zowel de Europese Unie als het Verenigd Koninkrijk aan de gemaakte afspraken. En Noord-Ierland is een deel van het Verenigd Koninkrijk’, aldus een goedgeplaatste Europese diplomaat. Bernd Lange, de Duitse voorzitter van het handelscomité in het Europees Parlement, heeft de Britse regering alvast gevraagd om haar Noord-Ierse collega’s op andere gedachten te brengen.
Het is verre van duidelijk of de regering van premier Boris Johnson op die verzuchting zal ingaan. Donderdagmiddag ontweek de regeringsleider de vraag of hij zou ingrijpen indien de controles daadwerkelijk worden opgeschort. ‘We moeten een oplossing vinden die erkent dat het gestoord is om goederen te controleren die circuleren in de Britse interne markt’, klonk het in zijn antwoord. Bovendien benadrukte Brandon Lewis, de Britse minister voor Noord-Ierland, dat de beslissing juridisch gezien louter de Noord-Ierse regering toekomt. De Scottish Nationalist Party, die pleit voor een onafhankelijk Schotland, zal Lewis’ verklaring ongetwijfeld met plezier aanhoren.
Ontslag
In ieder geval is de regering-Johnson weinig opgezet met de controles op zijn grondgebied. Sinds de inwerkingtreding van de brexit vragen Johnson en co. om een heronderhandeling en dreigen ze ermee het zogenaamde Noord-Ierse Protocol op te schorten. Maar van een volledige afschaffing van de controles mag er van de Unie geen sprake zijn. Zo kan een niet-lidstaat ongehinderd producten afzetten die aan andere – en eventueel lagere – standaarden voldoen, luidt het argument. In een recent rapport moest de Europese Commissie al concluderen dat de huidige controles niet volstaan. ‘Het is moeilijk onderhandelen met een gesprekspartner die zijn verplichtingen niet kan en wil nakomen’, aldus de Europese diplomaat.
Of de spanningen snel zullen gaan liggen, lijkt onwaarschijnlijk. Donderdagnamiddag kondigde de unionistische Noord-Ierse premier Paul Givan aan dat hij uit onvrede met de grenscontroles een stap opzij zet. Daardoor moet de nationalistische Sinn Féin-vicepremier Michelle O’Neill ook vertrekken en komt de eenheidsregering op de helling te staan. Om vervroegde verkiezingen te vermijden moet er binnen een week tijd een vervanger worden gevonden. Op 5 mei staan er in de regio verkiezingen gepland. Het parlement dat dan verkozen wordt, moet uiterlijk in 2024 beslissen of ze het Noord-Ierse Protocol wil afschaffen of niet.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
