Op 15, 16 en 17 maart kunnen onze noorderburen hun stem uitbrengen voor de 150 zetels in de Tweede Kamer. Welke lessen zijn er te trekken uit deze verkiezingen en vooral wat komt er op tafel bij de regeringsvorming? ‘De meeste partijen schieten wat op minister-president Mark Rutte, maar veel alternatief hebben ze niet voorhanden,’ zegt Herman Matthijs.
Dossiers
Ook Nederland kent uitdagingen met de interne staatshervorming. De vele fusies van gemeenten hebben ook niet geleverd wat men ervan verwacht heeft. Bovendien zitten vele grotere steden al jarenlang in niet al te beste budgettaire papieren.
Tevens zijn de partijen verdeeld over de omvang van de zogenaamde veiligheidszones. Deze hebben het nadeel van territoriaal erg groot te zijn en een nieuw bestuursniveau te hebben gecreëerd tussen de provincies en de gemeenten. Over referenda, de verkiezing van burgemeesters en commissarissen van de Koning raakt men het blijkbaar nooit eens.
Coronacrisis
Ook in Nederland is er heel veel discussie over de pandemiemaatregelen en de aantasting van de grondrechten. Met veel moeite kreeg het kabinet-Rutte III de Tweede en de Eerste Kamer mee om de avondklok in te stellen. In deze campagne en ook bij de aankomende regeringsvorming wordt gesproken over het terugdraaien van al die beperkende maatregelen. Vooral de twee liberale partijen in dit kabinet, VVD en D66, zitten moeilijk in deze discussie. Want niets is zo permanent als een tijdelijke maatregel.
Ook de vaccinatie loopt niet vlot in Nederland. Er zijn verhalen over slecht gekochte naalden, de chaotische levering en toediening van het vaccin. Op dat vlak zijn de Beneluxlanden ‘partners in crime’. Desalniettemin is Nederland ook het slachtoffer van het uiterst slechte aankoopbeleid van de Europese Commissie. Die blinkt vooral uit in ambtelijke procedures en regelgeving, een gebrek aan realiteitszin en het niet begaan zijn met zijn burgers. Deze vaccinatiecampagne is vooral een logistieke operatie en is geen taak voor een bureaucratie, die leeft op regels en procedures. Vandaar dat ook in Nederland de discussie woedt om deze dringende taak te laten uitvoeren door het leger. En waarom geen vaccins zelf aankopen, los van het Europees wanordelijk aankoopbeleid.
Nederland begon aan de pandemie met een gezond budgettair en economisch rapport. Het budget van de noordelijke Nederlanden kende – begin 2020 – een overschot van quasi 2 procent van het bbp en een schuldgraad van 50 procent. Momenteel heeft de coronafactuur daar negatieve cijfers van gemaakt met een tekort van 6,5 procent bpp en een schuldgraad van 65 procent. Maar door de grondige sanering van de staatsfinanciën onder Rutte II in combinatie met een uiterst succesvol tewerkstellingsbeleid is dit land veel beter gestart aan de dure covidpandemie.
Over het betalen van deze factuur zijn de partijen enorm verdeeld. Zo leert men uit de electorale programma’s dat de VVD zowat 3 miljard euro extra lasten wil leggen op de bedrijven en bij de PvdA loopt dat op tot liefst 43 miljard. Maar door het langer openhouden van de economie zal de economische terugval een stuk minder zijn dan bij ons. Ook in Nederland valt het op dat alle partijen de grootste delen van deze pandemie budgettaire factuur doorsturen naar de volgende generaties.
Nederland heeft in het verleden meer beleid gevoerd rond energie dan België. De VVD heeft wel de bouw van nieuwe kerncentrales op de agenda gezet, want ook bij de noorderburen is er meer nieuwe elektriciteitsproductie nodig. Dat kan nog een zwaar dossier worden op de tafel van de regeringsvorming.
Defensie en buitenland
De afgelopen jaren heeft Nederland beduidend meer geld besteed aan defensie en dat moet er voor zorgen dat de NAVO-norm van 2 procent van het bbp tegen 2024 zal worden gehaald. Maar het blijft een splijtzwam met de linksere politieke partijen. Desalniettemin is en zal er ook daarvoor een meerderheid zijn in de Tweede kamer.
Ook over de locatie van de Nederlandse ambassade in Israël bestaat er veel discussie. Het is niet uitgesloten dat een meerderheid in de Tweede Kamer beslist om die te verhuizen naar Jeruzalem.
Narcostaat
Bij ons is er heel wat te doen over de acties van de federale gerechtelijke politie tegen drugscriminelen. Maar ook in Nederland is het woord ‘narcostaat’ geregeld gevallen in deze campagne. De herstructurering van de nationale politiestructuur is geen groots succes, de politionele veiligheidszones staan te ver van de burgers en de rekrutering en opleiding van nieuwe politiemensen loopt zeer traag. Maar vooral de impact van de drugs op de samenleving en de infiltratie van die sector in het politieke- en publieke wereld wordt een zwaar discussiepunt bij de vorming van de nieuwe regering.
Campagne
Normaliter zou Mark Rutte, na tien jaar het ‘Torentje’ te hebben bemand, een moeilijke verkiezing moeten tegemoet gaan. Zo is er veel misgelopen met de aanpak van de pandemie en de regering-Rutte III is zelfs afgetreden voor de toeslagenaffaire. Maar er is geen thema in deze campagne en als er een is, dan gaat die over de figuur van de eeuwig fietsende vrijgezel: Mark Rutte. Want een zittende populaire minister-president aanpakken in een verkiezingsstrijd is geen makkie.
De meeste partijen schieten wat op Rutte, maar veel alternatief hebben ze niet voorhanden. Die Mark Rutte toont wel leiderschap, zekerheid en boezemt vertrouwen in en in deze speciale crisistijden kiezen veel mensen voor zekerheden. Nogal wat andere lijsttrekkers hebben dat imago helemaal niet. Mark Rutte is de VVD en deze VVD is Mark Rutte.
Maar de rechts liberale VVD heeft ook een probleem, namelijk: er is geen opvolger voor deze Hagenaar. Eric Wiebes is afgetreden en Klaas Dijkhoff verlaat de politiek. Dit gebrek wordt nog het grootste probleem voor de VVD. Maar wie weet draait Mark Rutte (54 jaar op heden) nog eens mee in 2025?
Conclusie
Het ziet er naar uit dat Nederland nog meer partijen in de Tweede Kamer gaat krijgen dan op heden 13 – en dat is het gevolg van de afwezigheid van een kiesdrempel. Een herziening van het kiesstelsel dringt zich op. Maar de vele middelgrote en kleine partijen staan niet te wachten op een dergelijke ingreep.
Ook de vele veto’s tegen een aantal partijen (bijvoorbeeld SGP, FVD, PVV, PDD, denk enzoverder) resulteert in een machtssituatie voor de op de eenzame hoogte gepeilde rechts liberale VVD. Zij gaan de regeringsvorming leiden en die gaat resulteren in Mark Rutte IV.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier