Hoe ook het zwaar getroffen Italië stilaan aan de toekomst denkt

Net als andere Europese lidstaten werkt Italië aan een plan om de coronamaatregelen stapsgewijs af te bouwen. Maar het zwaargetroffen land weet maar al te goed welke risico’s dat inhoudt.

Nergens in de Europese Unie was de coronapandemie zo ingrijpend als in Italië. Toch doktert de Italiaanse regering achter de schermen een strategie uit om de noodtoestand stukje bij beetje af te bouwen. Voorzichtigheid is het staakwoord: het lijkt onwaarschijnlijk dat de eerste winkels er na Pasen weer open mogen zoals in Oostenrijk wel het geval is. De vrees is groot dat een versoepeling van de erg strenge lockdown een heropflakkering van de besmetting kan veroorzaken. Maar de verliezen bij het bedrijfsleven stapelen zich op en de druk op de regering om de productie opnieuw op te starten is groot.

Daarom zouden sommige bedrijven in enkele sectoren na Paasmaandag opnieuw de productie mogen hervatten. Maar de eerste stappen naar een geleidelijke versoepeling van de lockdown voor de burger moeten niet voor 4 mei worden verwacht, vooral omdat de regering een ware uittocht tijdens de weekends van 25 april en 1 mei wil vermijden. Dat is de conclusie van haar jongste vergadering met het wetenschappelijk-technisch comité van dinsdagavond 7 juni. Na overleg met vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven en de regio’s zou premier Conte zaterdag met concrete richtlijnen komen in een nieuw decreet.

Afgelopen zondag vielen er 525 Coronadoden te betreuren in de laars van Europa, het laagste aantal sinds 19 maart. Maar, zo nuanceerde de Milanese viroloog Massimo Galli in de Italiaanse krant La Repubblica, het zijn slecht de overledenen waarvan we wisten dat ze aan covid-19 overleden zijn. In realiteit zijn het er veel meer: wie zonder test thuis of in een rusthuis sterft, wordt niet als coronaslachtoffer meegerekend. In totaal zijn er intussen al meer dan 17.000 sterfgevallen te betreuren.

Licht aan het einde van de tunnel?

Het goede nieuws is daarentegen dat het aantal coronapatiënten op de intensieve zorg opnieuw onder de 4000 is gezakt. Het aantal nieuwe opnames op Intensive Care is op tien dagen gezakt van 250 naar 80. Volgens Silvio Brusaffero, voorzitter van het Hoger Instituut voor de Gezondheid, heeft is de daling eindelijk ingezet. Als die trend aanhoudt, moet Italië zich beginnen voorbereiden op fase 2 van de pandemie, aldus Brusaffero. Die exitstrategie uit de lockdown moet in werking treden eenmaal de verspreiding van het virus onder controle is en de toestand in de ziekenhuizen normaliseert.

Maandag liet premier Giuseppe Conte optekenen dat hij voor 13 april nog niet zou kunnen zeggen wanneer fase 2 ingaat. ‘Alles hangt af van de epidemiologische curve’, aldus de eerste minister. Conte omschrijft fase 2 als een periode waarin de Italianen moeten ‘leren leven met het coronavirus’. Omdat niet elke regio zich in hetzelfde stadium van de epidemie bevindt, zal dat regio per regio moeten worden beslist. Waarschijnlijk zullen de meest getroffen regio’s als Lombardije en Emilia Romagna pas als laatste deze fase intreden.

Stapsgewijs zullen bedrijven die na akkoord met de vakbonden voldoende garanties bieden voor een veilige werkplek hun productie mogen heropstarten. Plekken waar social distancing moeilijker te respecteren valt, zoals de horeca en bioscopen, zullen pas later opnieuw kunnen openen. Ook het openbaar vervoer wordt dan weer actief, zij het met strenge controle op naleving van social distancing.

Bedrijfswereld en scholen blijven in onzekerheid

Licia Mattioli, vicevoorzitter van de werkgeversorganisatie Confindustria wijst er in de zakenkrant Il Sole 24 Ore op dat sinds 23 maart 57 procent van de industrie is stilgevallen. Ze pleit voor een heropening van een aantal bedrijven na Pasen. ‘De regels worden er strikt toegepast en vaak zijn ze veiliger dan supermarkten’, aldus Mattioli. ‘Elke week dat ze langer gesloten blijven, gaan er arbeidsplaatsen verloren’.

Angelo Borrelli, het hoofd van de nationale Italiaanse civiele bescherming – zowat het nationale crisiscentrum -liet zich niet vastpinnen op een startdatum voor fase 2. Eerst moet het wetenschappelijk-technisch comité dat de regering adviseert via covid-19-tests en immuniteitsonderzoek een beter zicht krijgen op de reële verspreiding in de verschillende leeftijdsgroepen en andere sociale omgevingen van de besmetting, voegde hij eraan toe. Een vroegtijdige of te bruuske uitstap uit de lockdown kan een heropflakkering van de besmetting veroorzaken en dat wil men absoluut vermijden.

Een snelle exitstrategie zoals in Oostenrijk dat al op 14 april de eerste winkels opent, komt er hoogstwaarschijnlijk niet. Daarvoor is de tol van de pandemie veel te groot en is bandbreedte van de ziekenhuizen momenteel nog te beperkt. Voor het eindexamen in de middelbare scholen wordt 18 mei een cruciale datum. De schriftelijke proeven worden vervangen door onlineproeven, maar er komt wel een mondelinge proef, als de scholen tegen die datum niet zijn open gegaan.

Vaccin of geneesmiddel

Volgens minister van Gezondheid Roberto Speranza moeten de Italianen leren leven met het virus zolang er geen vaccin of een geneesmiddel tegen covid-19 gevonden is. Hij bereidt daarom een gezondheidsplan voor de middellange termijn voor met speciaal ingerichte Covid-ziekenhuizen en een gedecentraliseerd netwerk van plaatselijke gezondheidscentra met corona-interventieteams die makkelijker preventief optreden en zieke patiënten sneller thuis kunnen isoleren.

Daarnaast voorziet hij een massale distributie van covid-19 tests met wattenstaafjes die de ziekte opsporen. Wie positief test moet in afzondering. Via een telefoonapplicatie worden de verplaatsingen en contacten van de persoon in kwestie in kaart gebracht en opgespoord (contact tracing). Speranza wil weg van de massale hospitalisering van coronapatiënten in gemengde ziekenhuizen zoals in Lombardije gebeurde. Daar werd het medisch personeel in grote getale besmet en greep het aantal doden en besmettingen veel sneller om zich heen dan in de aangrenzende regio’s Veneto en Emilia Romagna.

Mondmaskers

In de tweede fase van de coronabestrijding wil de regering dat de Italiaanse bevolking mondmaskers draagt. Over de waar, de hoe en de wanneer zijn de regio’s en het nationale niveau het nog niet eens. Attilio Fontana (Lega), gouverneur van Lombardije, heeft fase 2 niet afgewacht met het oog op de zonnige week die miljoenen Italianen naar buiten heeft gelokt. Hij vaardigde het voorbije weekend een verordening uit die het verplicht maakt om tot 13 april de neus en mond te bedekken voor wie zich in zijn beperkte perimeter buiten begeeft. Over mondmasker heeft Fontana het echter niet, simpelweg omdat die onvoldoende voorhanden zijn.

Zoals elders in Europa was er tussen Lombardije en de nationale overheid in maart een levendige polemiek over wie verantwoordelijk was voor het schrijnend gebrek aan mondmaskers, de chaotische bevoorrading en de misgelopen bestellingen. Toch beloofde Fontana dat er deze week 3,3 miljoen stuks in de apotheken en winkels van Lombardije verspreid worden. Voorlopig volstaat een sjaal of een doek ook om neus en mond te bedekken. ‘Beter iets dan niets’, zo luidde de commentaar van de gouverneur. Wie een boete van 400 euro wil vermijden kan de raad van Fontana maar beter opvolgen.

Uit een rondvraag van Repubblica blijkt dat er in de regiohoofdstad Milaan er meer dan de helft van de apotheken geen kwaliteitsvolle FFP2- en FFP3- mondmaskers meer in voorraad zijn. FFP2- en FFP3-maskers zijn de enige die voldoende beschermen tegen virussen of bacteriën. De veel goedkopere chirurgische maskers zijn makkelijker te vinden. Maar de trend is gezet. Ook de gouverneur van Toscane, Enrico Rossi (PD), kondigde aan dat de gratis verdeelde maskers verplicht worden voor wie buitengaat. De nationale overheid erkent de autonome bevoegdheid van de regio’s in deze. Silvio Brusaffero, de voorzitter van het Istituto Superiore Sanitario zei dat in afgesloten plaatsen, waar het moeilijk is om social distancing te bewaren, mondmaskers nuttig kunnen zijn.

Financieel vangnet voor bedrijven

Zoals overal in Europa moet de Italiaanse regering bij de terugkeer naar de normaliteit de moeilijke afweging maken tussen gezondheidsrisico’s en de oplopende economische schade. Ook die is laatste is meer dan aanzienlijk. Volgens een schatting van de Italiaanse Kamers van Koophandel zou het jobverlies op jaarbasis nu al oplopen tot 420.000. Het Nationale Instituut voor de Statistiek (Istat) schat dat 34% van de productie is stilgevallen door de lockdown.

Het ongeduld en de angst van Italiaanse bedrijfsleiders wordt enigszins getemperd door de garanties ter waarde van 400 miljard euro die minister van Financiën Roberto Gualtieri (PD) maandag heeft aangekondigd. Daarmee wil Gualtieri de leningen van bedrijven dekken om te voorkomen dat ze overkop gaan. Het gaat om 200 miljard voor bedrijfsleningen op de interne markt en 200 miljard voor leningen die exporterende bedrijven hebben aangegaan. Dat maakt het Italiaanse banken ook gemakkelijker om bedrijven leningen te blijven toestaan.

In datzelfde liquiditeitsdecreet voorziet de regering ook de opschorting van de bedrijfsbelasting en sociale bijdragen voor werkgevers in april en mei. Het bepaalt ten slotte ook dat de Italiaanse staat ook de reikwijdte van zijn zogenaamde golden power uitbreidt. Die golden power is een vetorecht van de staat tegen buitenlandse overnames van bedrijven in strategische sectoren zoals banken, verzekeringen, biotechnologie en robotica. Voortaan vallen ook voedingsbedrijven medische technologie daaronder. Eerder maakte de regering al bekend dat zelfstandigen die hun zaak door de lockdown moesten sluiten recht, hebben op een steunvergoeding van 600 euro. De maatregelen zijn soms draconisch, maar ze moeten het land behoeden tegen een lawine van faillissementen en massale werkloosheid.