Een veto van Boris Johnson voorkomt dat de nieuwe Europese Commissie aan de slag kan. Urusla von der Leyen reageert met een sanctieprocedure. Wat is er precies aan de hand?
Brits premier Boris Johnson wil geen nieuwe eurocommissaris voordragen. Dat zorgt voor de nodige problemen aan het Schumanplein in Brussel. Zonder voltallige bezetting kunnen Didier Reynders en co. niet aan de bak.
Vertraging
Toekomstig voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen is al enkele maanden bezig met de samenstelling van haar nieuwe ploeg. Omdat de ambtstermijn van de Commissie maximaal vijf jaar mag duren, moest Von der Leyen normaal gesproken op 1 november het roer overnemen van huidig patron Jean-Claude Juncker. Maar bij de uitbouw van haar nieuwe équipe liep het mis. Drie kandidaat-eurocommissarissen die door Frankrijk, Hongarije en Roemenië werden voorgedragen, overleefden hun passage in het Europees Parlement niet.
Wegens tijdsgebrek – de hele procedure moet voor de drie landen worden overgedaan – kon Von der Leyen niet tijdig beginnen en verkeert de Commissie sinds begin november in lopende zaken. De nieuwe Franse en Roemeense eurocommissaris zijn intussen geselecteerd, de Hongaarse wacht later deze maand nog een bijkomende hoorzitting. Er werd verwacht dat de nieuwe Commissie op 1 december aan de slag zouden gaan. Niets te vroeg, te meer omdat Von der Leyen zo snel mogelijk een nieuw Europees klimaatplan wil voorleggen.
De Belgische federale regering moet voorlopig nog niet op zoek naar een vervanger voor Didier Reynders.
Dat was echter zonder Boris Johnson en de brexit gerekend. Normaal verliet het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie op 31 oktober. Maar het Britse parlement weigerde om in sneltempo het terugtrekkingsakkoord tussen de Commissie en de Britse regering goed te keuren. Gevolg? Boris Johnson moest verplicht uitstel vragen van de brexit waardoor de nieuwe deadline op 31 januari 2020 ligt. Enkel als het Britse parlement en het Europees Parlement het akkoord in december goedkeuren, vindt de brexit plaats op 1 januari 2020.
Beloofd is beloofd?
Door het uitstel blijft het Verenigd Koninkrijk een volwaardig EU-lidstaat en moet het een eurocommissaris uitsturen. Zolang het aantal commissarissen niet overeenkomt met het aantal lidstaten, staan de beslissingen van de Commissie op losse juridische schroeven. Dat wil men in Brussel koste wat het kost vermijden.
Probleem is dat Johnson aan de Europese Unie het ene heeft beloofd en aan de Britse bevolking het andere. Wanneer hij het akkoord over dat uitstel (pagina 5, paragraaf 11, nvdr.) met de Unie sloot, gaf hij de garantie om iemand voor te dragen. Aan eigen publiek heeft hij daarentegen volgehouden om niemand af te vaardigen, een uitspraak waar hij tijdens de verkiezingscampagne niet op wil terugkomen. Dat het Verenigd Koninkrijk als uittredende lidstaat moest deelnemen aan de Europese verkiezingen was voor de Britse premier al een doorn in het oog.
Brussel wil echter geen uitzonderingen maken. Omdat Johnson weigert, is de Europese Commissie donderdag een inbreukprocedure opgestart. Dat doet ze niet om de Britten te pesten, wel omdat ze daartoe goede redenen heeft. Ten eerste is het onzeker dat het Verenigd Koninkrijk tegen 31 januari de Europese Unie verlaat. Wat als de verkiezingen geen eenduidige meerderheid voor de Conservatieve Partij opleveren? De kans is reëel dat de nieuwe regering opnieuw uitstel moet aanvraagt en de nieuwe Commissie niet aan de slag kan.
Daarnaast wil de Unie een precedent vermijden. Als een kandidaat-eurocommissaris van een lidstaat in de toekomst wordt geweigerd, dan kan die lidstaat – verwijzend naar het Verenigd Koninkrijk – voet bij stuk houden en niemand anders afvaardigen. ‘Als het Londen dat mag, dan mogen wij dat ook’, is de voorspelbare redenering. Ook in omgekeerde richting zijn er risico’s. Sommige lidstaten vrezen dat het Europees halfrond of de commissievoorzitter hun kandidaten zal blijven weigeren indien een voltallige Commissie niet langer verplicht is. Die macht willen de EU-landen niet naar Brussel overhevelen.
Oplossing?
Hoe kan de huidige patstelling opgelost worden als Johnson voet bij stuk houdt? Op de Europese Raad van 12 en 13 december kunnen de 28 lidstaten kunnen ervoor kiezen om het aantal eurocommissarissen van 28 naar 27 te verlagen. Daarvoor is evenwel de goedkeuring van het Verenigd Koninkrijk nodig. ‘De Unie wil de bal niet zomaar in het kamp van de Britse regering leggen. Dat zou Johnson te veel macht geven’, ligt professor Europese politiek Hendrik Vos (UGent) toe.
Daarnaast kan de Europese Commissie ook beslissen om de concrete stappen van de inbreukprocedure uit te stellen in afwachting van de uitslag van de Britse parlementsverkiezingen. Eenmaal duidelijk wordt dat de brexit effectief op 31 januari plaatsvindt, kan de Commissie beslissen om nog anderhalve maand een oogje dicht te knijpen. Ook dat is niet ideaal. Ten eerste moet de Commissie-Von der Leyen dan wachten tot 1 februari en maakt de Unie uitzonderingen in een dossier waarin het voorkeursbehandelingen net wil vermijden. De Belgische federale regering moet voorlopig nog niet op zoek naar een vervanger voor Didier Reynders.
Iers referendum
Waarom kan de Europese Commissie eigenlijk niet gewoon zonder een Britse eurocommissaris verder? Tijdens de onderhandelingen naar aanloop van het Verdrag van Lissabon werd afgesproken dat het ledenaantal van de Commissie uit twee derden van het aantal lidstaten moest bestaan.
De EU-landen moesten daarop een rotatiemechanisme uitwerken dat rekening hield met de geografische en demografische spreiding in de Unie. Volgens de plannen zouden sommige lidstaten dus in bepaalde bestuursperiodes geen eurocommissaris afvaardigen. Kat in ’t bakkie? Niets van.
In Ierland moest het Verdrag van Lissabon per referendum worden goedgekeurd. Tijdens de campagne naar aanloop van de stembusgang luidde een van de tegenargumenten dat Ierland niet altijd eurocommissaris meer zou mogen afvaardigen. 53,2 procent van de Ieren stemde tegen. Naar aanloop van het tweede referendum kregen de Ieren de garantie op een permanente eurocommissaris. Met die waarborg in de achterzak keurden de Ieren het Verdrag van Lissabon de tweede keer wel goed.
Om aan de Ierse eis te voldoen, besloten de lidstaten in 2013 unaniem om het aantal commissarissen naar 28 te verhogen. Sindsdien moet elk EU-land volgens de letter van de wet verplicht een eurocommissaris leveren.
Wordt vervolgd.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
