‘Fransen hunkeren naar grootsheid, maar zijn zelf huiverachtig om eraan bij te dragen’

‘De Fransen zijn moeilijk te regeren, verlangen steevast naar grootsheid en keren zich ervan af als het erop aankomt. Dat is het probleem van Emmanuel Macron’, schrijft Jonathan Holslag (VUB).

De president biedt Frankrijk zelfvertrouwen, zet in op internationaal leiderschap, doet het roemrijke Franse verleden herleven en benadrukt de soevereiniteit als het op strategische kwesties zoals energie en veiligheid aankomt. En toch schaart amper 41 procent van de stemgerechtigde Fransen zich achter Macron: in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen behaalde Macron 58,5 procent, maar slechts 72 procent van de kiezers bracht zijn stem uit.

Macron wordt nog steeds gezien als een rijkeluispresident. Maar hij heeft geprobeerd een delicaat evenwicht te vinden tussen de noodzaak om meer mensen aan het werk te krijgen en armoedebestrijding. Achtergestelde regio’s profiteerden van aanzienlijk meer investeringen. Hervormingen in de arbeidsmarkt maakten het aannemen van werknemers goedkoper. De inkomensongelijkheid in Frankrijk is de voorbije jaren kleiner geworden. De koopkracht van de armste 40 procent van de Fransen is sneller gegroeid dan die van de rijken.

Frankrijk drukt ook zijn stempel op Europa. Op aansturen van Parijs heeft de Europese Commissie een ongeziene campagne gelanceerd om de macht van de grote IT-multinationals aan banden te leggen en werden belangrijke stappen gezet in het belasten van internationale bedrijven. Europa is, opnieuw na aandringen van Parijs, gestart met het financieren van eigen digitale kampioenen en strategische industrieën. Op militair vlak haalden de Fransen verschillende nieuwe projecten binnen en in de energiesector erkende de Commissie nucleaire stroom als een groene brandstof. Het palmares van president Macron is best indrukwekkend.

Wat verklaart dan zijn beperkte populariteit? Economie blijft de belangrijkste bezorgdheid. Maar veel economische factoren heeft hij zelf niet in de hand. De inflatie, bijvoorbeeld, is grotendeels te wijten aan externe oorzaken en wordt vooral beheerd door de Europese Centrale Bank. Sommige plannen verlopen ook onvermijdelijk traag. Fabrieken bouwen in het achtergestelde Noord-Frankrijk doe je niet van vandaag op morgen. Frankrijk wordt, zoals alle landen, geconfronteerd met het feit dat economisch succes meer afhangt van kapitaal en technologie dan van arbeid. Dat verklaart waarom er ook in Frankrijk meer werkende armen zijn. Maar op zijn minst ijvert Macron voor een herverdeling, door de grote IT-bedrijven bijvoorbeeld meer te belasten.

Migratie en identiteit vormen een tweede bezorgdheid. Samenhangend met de economische onzekerheid vormen zij het universum van somberheidsprofeten als Michel Houellebecq. Macron heeft meer dan zijn voorgangers de verantwoordelijkheid bij migranten gelegd, gewezen op het risico van religieus separatisme en weerwerk geboden tegen het eenzijdige dekolonisatiediscours. Maar ook die kwestie blijft complex. Het volstaat Parijs eens via de kleinere invalswegen binnen te rijden om te begrijpen waarom veel Fransen zich zorgen maken om de segregatie en de nieuwe getto’s. Maar die situatie is decennialang scheefgegroeid en valt moeilijk snel recht te zetten.

Tot slot: Fransen hunkeren naar grootsheid, maar zijn zelf huiverachtig om eraan bij te dragen. De Fransen foeteren op multinationals maar keren sneller dan ooit de kleine lokale ondernemers de rug toe. Ze vallen als vliegen voor Lidl, Action en Pizza Hut, of voor Netflix, Amazon en Disney. Pogingen om de afhankelijkheid van China en benzine van de Golfstaten te beperken, botsen steevast op verzet. Het is lastig een land opnieuw groot te maken als de offerbereidheid zo klein is.