‘Een Nederlandse formatie op z’n Belgisch’

‘Na zes maanden onderhandelen zijn de Nederlandse verkiezingen terug bij het begin’, schrijft Herman Matthijs. En de winnaar is Mark Rutte.

Zowat zes maanden na de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021 heeft men bij onze noorderburen een formatie op zijn Belgisch gedaan. Eerst beginnen met een mogelijke doorstart van de uittredende coalitie, om dan maanden veto’s tegen elkander te formuleren en andere partners voor te stellen. Uiteindelijk is de conclusie van de 70-jarige informateur Johan Remkes (VVD) dat er alleen een mogelijkheid bestaat om met de vier partijen in lopende zaken (VVD, D66, CDA en de Christen Unie) aan een regeringsformatie te beginnen.

Zo komt men terug uit bij het begin en dat na zes maanden gesprekken voeren. Dat is zoals in ons land: starten met Vivaldi om dan maanden over andere coalities te spreken en te eindigen bij Vivaldi. Dit land heeft er 500 dagen over gedaan. Nederland zit nog maar op zowat 200 dagen.

Veto’s

De VVD heeft een partnerschap met het CDA. Beide partijen zijn tegen een regering met zowel de PvdA als GroenLinks. Maar met de nieuwe PVDA-voorzitter, senator Esther-Mirjam Sent , zijn de sociaaldemocraten erg naar links gedraaid en dat deed helemaal de deur toe bij Mark Rutte (VVD) en Wopke Hoekstra (CDA). De samenwerking met de VVD komt het CDA goed uit om de deuren gesloten te houden na de zaak Pieter Omtzigt, die de partij verliet.

D66 leidster Sigrid Kaag wilde een linkser kabinet, zonder de CU en liefst ook zonder Mark Rutte. Maar zij heeft duidelijk haar hand overspeeld . Zij moet nu slikken dat Rutte en Hoekstra hun zin krijgen alsook dat D66 aan tafel moet met de ethisch conservatieve CU. Bovendien is de vriendschap tussen Kaag en Jesse Klaver (GroenLinks) alsook Lilianne Ploumen ( PVDA) over. Het is al enige tijd duidelijk dat Kaag te weinig kaas heeft gegeten van de Haagse politieke gewoonten.

Peilingen

De wekelijkse peilingen in Nederland melden verlies voor D66 (min zes tot min vier zetels op een totaal van 24), een ineenstorting van het CDA van 15 naar 5 à 7 zetels, een relatieve status quo voor de CU (vijf zetel) en winst voor de rechts liberale VVD (plus 2 à 4 zetels bovenop de huidige 34). Ook GroenLinks (8 zetels) en de PVV (9 zetels) staan niet bepaald op winst in de peilingen. Zodoende zijn er niet veel partijen gebaat bij nieuwe verkiezingen.

Een mislukking van deze gesprekken leiden tot nieuwe verkiezingen, tenminste als daar een meerderheid voor gevonden wordt in de Tweede Kamer. Want een politieke situatie, waarbij er geen regering mogelijk is én er geen meerderheid der verkozenen de Tweede Kamer wil ontbinden wordt pas echt een institutioneel-politiek mijnenveld. De conclusie luidt dat de peilingen een duw hebben gegeven aan een herstart van een regering met de vier partijen die nu een regering in lopende zaken vormen.

Uitdagingen

De volgende Nederlandse regering heeft ook een aardige lijst van ’to do’-dossiers. Zo geraakt men niet eens over al dan nieuwe kerncentrales, de huisvesting en de vele huurwoningen zijn een puinhoop, men wil iets doen aan het ook daar slabbakkende onderwijsniveau, de migratie en het feit dat Nederland met 17,2 inwoners vol is, de macht van de narco-groepen en het probleem van de veiligheid, de afwerking van de toeslagenaffaire enzoverder.

Maar de economische herstart na deze pandemie loopt erg goed in de Noordelijke Nederlanden. De desbetreffende cijfers zijn zeker niet slecht, namelijk: een groei in 2021 van 4 procent, een fors gedaalde werkloosheid tot 3,3 procent, een inflatie van 1,5 procent, een schuld die juist boven het EMU-maximum komt van 60 procent en een tekort van 7,5 procent tegenover het BBP. Bij ongewijzigd beleid verwacht men dat dit tekort zakt naar 1 procent in 2025 en de schuld naar 50 procent BBP. In vergelijking met België begon Nederland veel beter aan de pandemie met een schuld van 50 procent en een overschot van 12 miljard euro op de begroting.

Met vier aan tafel

Het is op dit moment niet duidelijk of de vier partijen van de vorige regering een akkoord gaan bereiken. Maar de schrik van nieuwe verkiezingen zal wel druk op de gesprekken zetten. Mark Rutte zal wel de Minister-President blijven, want hij behaalde liefst 1,9 miljoen voorkeurstemmen. De jaloezie en de nijd is hieromtrent erg groot bij de anderen, maar men kan niet naast een dergelijke score zien. Maar deze VVD zal ook moeten nadenken over een opvolger(ster) voor deze Mark Rutte.

D’66 leidster Kaag kan moeilijk terug in een kabinet komen na haar ontslag als minister. Het is zeker niet uitgesloten dat zij een ‘Bolkesteintje’ gaat doen: als fractieleidster in de Tweede Kamer oppositie voeren tegen de regering Rutte. VVD’er Bolkestein heeft dat ook gedaan tijden de periode Wim Kok. Dat is een mogelijk probleem voor Rutte, en zeker voor de linkse oppositiepartijen die verdeeld zijn en in omvang erg klein zijn geworden.

Ook CDA-leider Hoekstra heeft er belang bij om een dergelijk ‘Bolkesteintje’ te doen, al was het maar om zijn partij beter te profileren tegenover Omtzigt en de sterk opkomende boer-burger beweging. Rest nog Gert-Jan Segers, de leider van de CU, en zijn strijd met Kaag over de ethische kwesties. Hierover is het laatste woord nog zeker niet gezegd.

Het wordt ook uitkijken naar een mogelijke fusie tussen de PVDA en GroenLinks. Hier is het vooral uitkijken of de achterban van de sociaaldemocraten dat ziet zitten.

Conclusie

De weg naar Rutte IV ligt open en dat na een erg lange introductie, waarbij er ongetwijfeld politieke wonden zijn geslagen. Daarnaast is er het feit dat deze vier maar 77 zetels in de Tweede kamer hebben en dat is erg nipt op een totaal van 150 verkozenen. Bovendien hebben deze vier geen meerderheid in de eerste kamer, de Senaat. Dat zal ook wel de reden zijn dat Remkes drie andere partijen ( SGP, 50plus en Volt) aan tafel bracht. Want er is zeker steun nodig van oppositiepartijen om te overleven in de Eerste Kamer.

Momenteel zijn er liefst 18 partijen vertegenwoordigd in de twee Kamers, waarvan er maar vier meer dan tien zetels bezitten. Een wijziging van het kiessysteem dringt zich op. Alleen is het de vraag of daar een meerderheid voor te vinden is in de Staten-Generaal.

De vraag is nu hoelang de eigenlijke formatiegesprekken gaan duren. Op 16 maart 2022 zijn er al gemeenteraadsverkiezingen bij onze noorderburen. De politieke partijen kunnen zich al opmaken voor een nieuwe stembusslag. Maar de tussentijdse winnaar heet: Mark Rutte.