Door de brand in het vluchtelingenkamp Moria op het Griekse eiland Lesbos leven meer dan tienduizend migranten in nog grotere ontbering dan voordien. Een pasklare kortetermijnoplossing is er niet, wel wil de Europese Commissie het Europese asiel- en migratiebeleid indringend hervormen.
‘De situatie in het Griekse vluchtelingenkamp Lesbos op het eiland Moria is geen Europees probleem’, zei de Griekse eurocommissaris Margaritis Schinas woensdagavond aan de Duitse televisiezender ZDF. ‘Het is probleem van een gebrek aan Europese samenwerking’. Om die impasse te verhelpen komt de Europese Commissie binnen twee weken met een nieuwe strategie voor het Europese asiel-en migratiebeleid.
Coronavirus
De brand in het vluchtelingenkamp Moria op het Griekse eiland Lesbos benadrukt de nood aan een oplossing voor het Griekse en het Europese migratievraagstuk. De levensomstandigheden ter plaatse zijn er al jarenlang abominabel: mensen leven in geïmproviseerde hutten en kunnen amper een beroep doen op afdoende medische en sanitaire voorzieningen. Voornaamste oorzaak is de beperkte capaciteit van de Griekse autoriteiten om het grote aantal asielaanvragen te verwerken. Procedures slepen soms jarenlang aan en het terugsturen van mensen die geen recht hebben op internationale bescherming verloopt erg moeizaam. Daardoor verblijven er intussen meer 10.000 migranten en vluchtelingen op het eiland terwijl er eigenlijk slechts 3.100 plaatsen beschikbaar zijn.
De coronacrisis heeft de situatie nog erger gemaakt. Vrijwel meteen na de uitbraak van het virus hebben de Griekse autoriteiten besloten om het migrantenkamp van de buitenwereld te isoleren. Die maatregel kon aanvankelijk voorkomen dat iemand in het kamp besmet geraakte met het virus. Maar omdat sommige lokale inwoners van het eiland Lesbos – waar de afgelopen maanden wel besmettingen werden vastgesteld – in het kamp actief waren, heeft het virus er toch voet aan wal gekregen. Zowel de onvrede over de isolatie als de onrust over de verspreiding van het coronavirus heeft er naar alle waarschijnlijkheid voor gezorgd dat enkelingen brand hebben gesticht in het intussen verwoeste kamp.
De Griekse regering heeft dinsdag de noodtoestand uitgeroepen op het eiland en besloten dat niemand het gebied mag verlaten. Dat zorgt voor de nodige schermutselingen waarbij de ordediensten traangas hebben ingezet in een poging om de situatie opnieuw onder controle te krijgen. Ook wordt er gevreesd voor een confrontatie met de plaatselijke bevolking, die niet bepaald opgezet is met de jarenlange aanwezigheid van het overbevolkte kamp. In die context is de meest prangende vraag hoe de precaire situatie ter plaatse kan worden verzacht. Via de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) hebben de Griekse autoriteiten andere landen om hulp gevraagd, waar onder meer België met een B-Fast-team van 13 artsen en verplegers op is ingegaan. Daarnaast heeft de Griekse regering enkele schepen voorzien waarop migranten tijdelijk onderdak krijgen.
Europese Unie
De situatie in de Griekse vluchtelingenkampen is ook een Europees probleem. De Europese Commissie kwam eerder dit jaar met een tijdelijk en vrijwillig initiatief om niet-begeleide minderjarigen op de eilanden over de lidstaten te spreiden. Na lang aarzelen en interne twisten heeft de regering-Wilmès uiteindelijk besloten om daar met zes andere Europese lidstaten op in te tekenen. Vorige maand ontving ons land 18 niet-begeleide minderjarigen. Vrijdagmiddag zijn enkele Europese lidstaten overeengekomen om de overgebleven 400 niet-begeleide minderjarigen, die intussen reeds in Thessaloniki verblijven, op hun grondgebied op te vangen. Ook de Belgische regering kondigde vrijdagmiddag aan dat ze ‘een aantal’ asielzoekers zal opvangen.
Bovendien zitten er op Lesbos mensen vast wiens aanvraag tot internationale bescherming reeds werd goedgekeurd. De Europese Commissie bekijkt momenteel hoe ze die mensen kan verder helpen. Tot slot heeft Brussel aan Griekenland laten weten dat het de heropbouw van het vluchtelingenkamp Moria zal financieren en het bereid is om het management van het kamp op zich te nemen. Een alomvattend herplaatsingsmechanisme voor alle migranten en vluchtelingen ter plaatse staat op korte termijn niet in de steigers. Momenteel leeft er zowel in Brussel als bij de Griekse regering namelijk de vrees dat een grootschalige herplaatsing ervoor kan zorgen dat gelijkaardige schermutselingen zouden ontstaan in andere migrantenkampen.
Verplichte solidariteit
Met andere woorden, er ligt momenteel geen concreet plan klaar waarmee de precaire situatie op Lesbos op korte termijn structureel kan worden aangepakt. Wel heeft de Commissie de afgelopen negen maanden intensieve consultatierondes gehouden om het Europese asiel- en migratiesysteem te hervormen. Op 30 september – door het coronavirus en de discussies over de Europese begroting werd het meermaals uitgesteld – zal de Europese Commissie bij monde van de bevoegde commissaris Ylva Johansson haar nieuw migratiepact presenteren.
Wat staat er in de steigers? De Commissie wil eerst en vooral de trage verwerking van de asielprocedures optimaliseren. Geen Moria’s meer door inefficiënte procedures, luidt het devies. Wie (geen) recht heeft op internationale bescherming moet dat sneller te weten komen dan vandaag het geval is. Voor een efficiënte terugkeer lopen er momenteel gesprekken met landen van herkomst om een vlotte terugkeer mogelijk te maken. Zo ging Johansson samen met eurocommissaris voor het Europese Nabuurschapsbeleid midden augustus naar Tunesië om de kwestie te bespreken. De Commissie wil daarvoor bijkomende financiële middelen uittrekken, onder meer om de afgewezen asielzoekers in eigen land bij te staan.
Voor wie recht heeft op asiel, komt er een spreidingsplan over de lidstaten van de Europese Unie. Deelname aan de opvang wil de Commissie niet verplichten omdat enkele lidstaten zoals Polen en Hongarije daar onder geen beding van willen weten. Wel stelt de Commissie voor dat elke lidstaat zonder meer solidariteit moet tonen, bijvoorbeeld door extra middelen uit te trekken of extra inspanningen te leveren bij de terugkeer van afgewezen asielzoekers. Daarbovenop wil de Commissie de buitengrenzen van de Unie versterken, onder meer door het versterkte Kust- en Grensbewakingsagentschap Frontex. Tegen 2027 moet het agenschap 10.000 mannen en vrouwen sterk zijn. Tot slot wil de Commissie meer inzetten op de legale migratiekanalen opdat migranten een gevaarlijke bootovertocht niet meer moeten maken.
Of het voorstel – dat door zowel het Europees parlement als alle lidstaten moet worden goedgekeurd – de eindmeet haalt, valt af te wachten. Want het zijn vooral die laatsten die in het verleden op de rem zijn gaan staan.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
