De ministers van Energie van de Europese Unie hebben vrijdag op een beraad in Brussel een politiek akkoord bereikt over een beperking van het stroomverbruik en het afromen van overwinsten van energiebedrijven.
‘We hebben een deeltje van de puzzel gelegd, maar zeker niet de laatste’, zo verwees de Tsjechische raadsvoorzitter Jozef Sikela naar de aanslepende discussie over maatregelen om de gasprijzen naar beneden te brengen.
De Europese energieministers raakten het erover eens dat alle lidstaten van 1 december tot 31 maart verplicht vijf procent moeten besparen op het elektriciteitsverbruik tijdens piekuren. Daarbovenop zouden België en de 26 andere lidstaten in die periode op vrijwillige basis moeten mikken op een algemene verlaging van de maandelijkse consumptie met tien procent. Eensgezindheid is er ook over een juridisch kader om de overwinsten boven 180 euro per megawattuur af te romen bij bedrijven die stroom produceren tegen lage kosten, zoals kerncentrales en producenten van hernieuwbare energie. De maatregel geldt tot 30 juni 2023.
De Belgische minister Tinne Van der Straeten (Groen) gaf voor aanvang van het beraad al aan dat ze hier snel mee aan de slag wil in ons land.
Daarnaast vragen de ministers een ‘solidariteitsbijdrage’ van gas- olie- en kolenbedrijven. Die zou berekend worden op de belastbare winst die 20 procent hoger ligt dan de gemiddelde belastbare winsten sinds 2018. Bij de presentatie van haar voorstellen midden september verwachtte de Europese Commissie dat beide maatregelen samen tot 140 miljard euro kunnen opleveren. Dat geld kunnen de lidstaten aanwenden om gezinnen en bedrijven te ondersteunen.
‘We hebben een deeltje van de puzzel gelegd, maar zeker niet de laatste’, zo verklaarde Sikela op de afsluitende persconferentie. ‘We moeten het werk voortzetten, want we verkeren in een energieoorlog met Rusland, een oorlog die ook onze industrie zwaar treft.’ De Tsjechische voorzitter toonde zich bereid om komende maand desgevallend opnieuw een bijeenkomst te organiseren.
Prijsplafond?
Twistpunt blijft hoe de EU kan ingrijpen op de gasprijzen. ‘We zijn het allemaal eens dat de markt niet functioneert en dat een interventie nodig is’, zo verklaarde eurocommissaris Kadri Simson. De vraag is hoe? België, Italië, Frankrijk, Spanje, Polen en tien andere lidstaten braken in een brief in de aanloop naar de vergadering opnieuw een lans voor een plafonnering van de groothandelsprijzen, maar de Commissie, Duitsland en enkele andere landen blijven sceptisch over deze piste.
‘Dit is een legitieme optie, maar het vereist een radicale interventie op de markt’, zei Simson. Een plafond zou volgens haar de facto neerkomen op een opschorting van de Europese gasmarkten, en de maatregel zou ook voor bevoorradingsproblemen kunnen zorgen indien leveranciers Europa links laten liggen. Het veronderstelt volgens Simson in ieder geval een aantal noodzakelijke voorwaarden, zoals een verdere inperking van het gasverbruik. Momenteel hebben de lidstaten zich vrijwillig geëngageerd om deze winter 15 procent minder te verbruiken.
Enkel een prijsplafond op Russisch gas, zoals Simson voorstelde, zien de meeste lidstaten dan weer niet zitten. Meer ondersteuning was er, aldus de eurocommissaris, voor het idee om gezamenlijk onderhandelingen over lagere prijzen aan te knopen met leveranciers die via pijpleidingen leveren. Dat ligt volgens haar moeilijker op de markt voor vloeibaar gas, waar de internationale concurrentie meer speelt en ‘we deze winter elke molecule nodig hebben die we kunnen pakken’. Voorts leek Simson gewonnen voor ‘een TTF-index die beter de realiteit weerspiegelt’ en staat ze open voor de invoering van een prijsplafond op gas dat voor stroomproductie wordt gebruikt.
‘Trechteren’
Van de Commissie wordt verwacht dat ze voorstellen op papier zet tegen begin volgende week, in de aanloop naar de top van de staatshoofden en regeringsleiders op 6 en 7 oktober in Praag. Het dagelijkse bestuur van de EU, die het wetgevende initiatiefrecht heeft, zal daarbij kunnen rekenen op de input van een pilootgroep van lidstaten, waarvan naast pleitbezorgers van een prijsplafond als België, Polen en Italië ook het sceptische Duitsland deel zal uitmaken. De wisselwerking moet toelaten de discussie te ’trechteren’, zoals minister Van der Straeten het omschreef.
Van der Straeten beklemtoonde alvast opnieuw dat er geen bevoorradingsprobleem bestaat en dat een slimme plafonnering van de prijzen dat ook niet hoeft te veroorzaken. ‘We hebben steeds gepleit voor een dynamisch prijsmodel dat ervoor zorgt dat de prijs zodanig beweegt dat Europa attractief blijft op de lng-markt’, zei de minister. Als er al problemen voor de gasbevoorrading komen, dan zouden die volgens haar eerder uit infrastructuurproblemen kunnen voortkomen.
De ministers bespraken vrijdag ook de recente lekken die zijn ontdekt in de gaspijpleidingen Nord Stream 1 en 2. Vermoed wordt dat sabotage aan de oorsprong ligt. Het zet de Europese Commissie ertoe aan om samen met de lidstaten stresstests op kritieke infrastructuur uit te voeren.