‘De Britse verkiezingen kunnen het voortbestaan van het land op de tocht zetten’

Wat de vervroegde verkiezingen over vijf weken ook zullen veroorzaken, ze zullen de feestelijke kerststemming niet verhogen. In digitale sferen en conventionele media morren partijactivisten over het vooruitzicht hun politieke waar op straat te moeten slijten op donkere namiddagen. De partij die voldoende vrijwilligers heeft om in december pamfletten uit te delen in natte winkelstraten begint met een voorsprong.

De politiek zal afgerekend worden voor het uitschrijven van verkiezingen in december, schrijft de Guardian. Een exercitie waar volgens de krant bar weinig enthousiasme voor is. Er is speculatie over een lage opkomst. Ik vraag het me af. Als brexit een ding gedaan heeft de afgelopen drie jaar, is het de kiezer engageren.

De Uittredingskwestie is, volgens onderzoekers van de Hansard Society, een ‘electrische schok’ geweest voor het opwekken van politieke belangstelling. Britten laten zich graag het etiket BOB (Bored Of Brexit) opplakken, maar brexit heeft tegelijkertijd snaren geraakt die de gang naar het stemlokaal juist voeden. Meer Britten (ruim 40 procent) zijn voor vervroegde verkiezingen, dan tegen (20 – 30 procent), kerstmaand of niet.

Maar gaan de verkiezingen de politieke verlamming over brexit oplossen?

Wel als het aan de premier ligt. Boris Johnson is de man met het plan. Hij zal zich profileren als degene die de Uittreding kan verwezenlijken. Dat het VK nog steeds in de EU zit ligt niet aan hem, zal hij zeggen. De schuld daarvoor ligt bij de laffe Eurofielen in het lagerhuis die weigeren ‘de wil van het volk’ uit te voeren. In de polls staat Johnson er goed voor. Maar peilingen laten zich lastig vertalen naar het Britse kiesstelsel. Om een meerderheid te halen moet Johnson ver buiten zijn comfort zone gaan. De politieke vertegenwoordiger van de Engelse upper class moet duizenden stemmen lospeuteren van traditionele Labourkiezers uit verwaaide, oud-industriele regio’s in noord- en midden Engeland. De prijs is ernaar. Als de Britse regeringsleider op vrjjdag 13 december met een nette meerderheid kan terugkeren naar Westminster zal zijn harde brexit nauwelijks meer te stoppen zijn.

De Britse verkiezingen kunnen het voortbestaan van het land op de tocht zetten.

Voor veel kiezers zijn de verkiezingen een verkapt referendum over Uittreding of Inblijven. Niet als het aan Jeremy Corbyn van de grootste oppositiepartij ligt. De Labourleider zal waar mogelijk in de campagne het B-woord vermijden. Begrijpelijk. Labours brexitpositie is een ingewikkeld compromis. Het laat zich niet makkelijk vatten in chocolade letters. De socialisten zijn niet voor brexit (zoals de Conservatieven) of tegen (zoals de LibDems). In het draaiboek van Labour gaat een premier Corbyn na de overwinning met Brussel onderhandelen over een nieuw brexitakkoord waarover de kiezers zich later in een tweede referendum mogen uitspreken.

In de campagne zal Corbyn de kiezers lekker maken met Labours plannen voor renationalisering en gigantische investeringen in het sociale landschap van gezondheidszorg, onderwijs en woningbouw. Hij zal erop mikken dat na negen jaar Conservatieve regeringen de Britten snakken naar een alternatief. De hoop is dat die behoefte groter is dan de afkeer van Corbyn. Corbyn is de minst populaire Britse oppositieleider sinds men in de jaren zeventig begon begon dit soort dingen te peilen.

Het maakt dat Corbyns pad naar de overwinning nog moeilijker is dan dat van Johnson. Tientallen Labourparlementariers stemden tegen de stembusgang. Zij beschouwen een verkiezingscampagne geleid door Corbyn, als je reinste zelfmoordmissie. Labour, denken ze, zou wel eens met de grond gelijk gemaakt kunnen worden.

De Britse kiezer zit er maar mee. ‘Ons radioprogramma zit verstopt met mensen die compleet verscheurd zijn over op wie ze moeten gaan stemmen’, twitterde de producent van de populaire Jeremy Vine Show woensdag. ‘Zo ingewikkeld. Veel kiezers die levenslang op een partij stemden, stappen over naar andere partijen’. De vertwijfeling is voelbaar.

De onvoorspelbaarheid van deze verkiezingen maakt de gang naar de stembus superinteressant. Ze kunnen baanbrekend zijn. Nou is wel vaker beweerd dat het Britse tweepartijenstelsel op de helling staat. Maar deze keer zijn de scheuren niet meer weg te plakken. Nog nooit was het aantal kiezers dat hun stem niet uitbrengt op een van de twee grote partijen zo groot. Peilinggoeroe John Curtice schat dat tegen de tijd dat alle stemmen geteld zijn 100 zetels (van de 650) in handen van kleine partijen zullen zijn.

De verkiezingen kunnen niet alleen het partijenstelsel een poot uitdraaien, maar ook het voortbestaan van het VK op de tocht zetten. Ze kunnen bepalen of en hoe het VK uit de EU stapt en in het verlengde daarvan of het een zelfstandig Schotland dichterbij brengt en de hereniging van de twee Ierlanden bevordert.

Tegelijkeritjd zal de campagne het land nog bozer en verdeelder maken. Ze zal zeker niet de verzoening bespoedigen tussen de voor- en tegenstanders van Brexit. Het zou dan ook niemand verbazen als een gepolariseerd, geïrriteerd en ongedurig land opnieuw een gepolariseerd, geïrriteerd en ongedurig parlement kiest.