Crisis in Italië: ‘Een deel van de politieke klasse speelt met vuur’

‘Italië heeft er geen moeite mee om op de rand van de afgrond te leven’, zegt Beda Romano, schrijver en Brussels correspondent van de Italiaanse zakenkrant Il Sole 24 Ore. Maar een politieke crisis uitlokken in de huidige omstandigheden is ‘gevaarlijk’.

Italië verkeert opnieuw in een politieke storm. De Italiaanse premier Mario Draghi bood donderdag zijn ontslag aan nadat de Vijfsterrenbeweging, een van de coalitiepartijen, was opgestapt bij een vertrouwensstemming. President Sergio Mattarella heeft voorlopig dat ontslag geweigerd en heeft Draghi een week de tijd gegeven om de situatie uit te klaren. Het is volstrekt onduidelijk of dat zal lukken.

Vanwaar deze crisis?

Beda Romano: De regering van Mario Draghi is in februari 2021 aan de macht gekomen als een regering van nationale eenheid, met bijna alle partijen in het parlement, behalve de extreemrechtse Fratelli d’Italia. De meerderheid waarop de regering-Draghi steunde was dus kamerbreed, en is er gekomen omdat Italië net uit de coronacrisis kwam, en er moest worden onderhandeld over een relanceplan en een steunpakket van maar liefst 200 miljard euro met de Europese Commissie. Maar zo’n brede coalitie is natuurlijk ook een beetje tegennatuurlijk. En dus was het voorspelbaar dat sommige partijen zich tegen het einde van de regeerperiode meer zouden gaan profileren.

Dat is wat we nu meemaken. Met name de Vijfsterrenbeweging (M5S) probeert zich te onderscheiden. De partij heeft tegenover de vorige verkiezingen veel van haar aanhang verloren. Een paar weken geleden heeft bovendien een van de partijleiders, minister van Buitenlandse Zaken Luigi Di Maio, besloten om zijn eigen politieke formatie op te richten. De huidige leider van de Vijfsterrenbeweging, voormalig eerste minister Giuseppe Conte, moet daardoor nog extra zijn best moet doen om uit de verf te komen.

Ook al is een regeringscrisis uitlokken niet altijd een lonende strategie?

Romano: Dan komen we bij de Italiaanse psychologie (lacht), en dan moet u weten dat Italië een land is dat er geen enkele moeite mee heeft om op de rand van de afgrond te leven.

Wat is het aandeel van Mario Draghi in deze crisis?

Romano: Er is overduidelijk grote rivaliteit en een persoonlijk conflict tussen premier Draghi en zijn voorganger Giuseppe Conte. Eind juni onthulde de Italiaanse pers een gesprek tussen Mario Draghi en Beppe Grillo, de vulgaire Italiaanse komiek die de populistische stichter was van de M5S, en die mijlenver verwijderd is van de gedistingeerde mensen met wie de in de VS opgeleide econoom Draghi zich meestal ophoudt. Draghi zou Grillo in dat gesprek hebben gevraagd om Conte de laan uit te sturen, al ontkent zijn woordvoerder dat. Maar het laat zich raden dat Conte niet blij was met dat uitgelekte gesprek. Dat speelt ook een rol in deze crisis.

Italië heeft de gewoonte om op de rand van de afgrond te balanceren, zegt u, maar hoe schadelijk is deze crisis voor Italië gezien de gierende inflatie, torenhoge staatsschuld, het begrotingstekort enzovoort?

Romano: De situatie is heel moeilijk. Er is de hoge inflatie, zoals u zegt, maar ook het gevaar van een economische recessie, de nervositeit van de financiële markten, het dreigende gastekort… In die context de politieke stabiliteit in gevaar brengen, is gevaarlijk. Een deel van de Italiaanse politieke klasse speelt met vuur.

Maar Draghi beschikt ook zonder de steun van de M5S over een parlementaire meerderheid. Waarom heeft hij dan toch ontslag genomen?

Romano: Hij wil op die manier waarschijnlijk iedereen tot de orde te roepen. En hij wordt daarbij geholpen door president Mattarella, die door zijn ontslag te weigeren mee probeert de toestand te stabiliseren. Maar het is geen gewonnen zaak. Er zijn nu drie mogelijkheden: de regering Draghi gaat toch verder, met of zonder de M5S. Er komt een nieuwe regering met een nieuwe premier. Of er komen dit najaar vervroegde verkiezingen. Onmogelijk om op dit moment te zeggen wat het wordt.

U schrijft in uw blog dat de lijm van deze regering weleens de 200 miljard uit Brussel zouden kunnen zijn?

Romano: Dat is wat provocerend bedoeld, maar er komt heel erg veel geld naar Italië. En al de coalitiepartijen van deze regering zitten vaak ook in de regionale en lokale besturen. Als het erop aankomt dit Europese manna te verdelen, zitten die partijen natuurlijk het liefst mee aan de knoppen.