‘Boris gaat voor Boris, niet voor een snelle brexit’

Boris Johnsons strategie is helemaal niet gericht op een halloweenbrexit, zegt professor Lieven Buysse. ‘Maar er zijn ook zwaktes in zijn verhaal’.

Vóór zijn verkiezing tot partijleider en premier gingen velen ervan uit dat Boris Johnson, nadat de campagnemodus uitgeschakeld zou zijn, snel zijn partij zou willen verenigen en met creatieve voorstellen naar Brussel zou stappen om een beter akkoord te onderhandelen.

Al in de eerste uren van zijn premierschap werd duidelijk dat het een illusie was. Zijn kabinetskeuzes polariseren meer dan ze verenigen: enkel voorstanders van een harde brexit tellen mee en hij hijst collega’s aan boord die eerder door May of de partij wegens schandalen aan de kant werden geschoven.

Hij blijft ook ontstellend vaag over zijn brexitplannen. Nochtans kan zijn ongebreideld optimisme enkel succes boeken als dat ook gestoeld is op een heldere strategie.

Uit zijn eerste vragenuurtje in het Lagerhuis bleek die er simpelweg niet te zijn. Conclusie: Johnsons strategie is helemaal niet gericht op een halloweenbrexit.

De nieuwe premier weet heus wel dat de EU niet opnieuw aan tafel gaat zitten tenzij hij met een aantrekkelijk voorstel zou komen. Dat heeft hij niet en dus komen er geen nieuwe onderhandelingen. De schuld daarvoor legt hij nu al bij het onredelijke Europa.

Een brexit zonder akkoord dan maar? Ja, maar daar zijn twee problemen mee. Ten eerste is het onwaarschijnlijk dat het VK tegen eind oktober op alle terreinen perfect voorbereid zal zijn op de immense gevolgen van die crash. Bovendien is er in het parlement geen meerderheid voor zo’n ‘no deal brexit’.

Ook dat zal niet zijn schuld zijn: Johnson kan makkelijk de perceptie creëren dat de democratische wil van het Britse volk wordt genegeerd door zowel een ondemocratische Europese superstaat als een elitaire Britse politieke klasse die de gewone man minacht. Tijd dus voor vervroegde verkiezingen.

Boris gaat voor Boris, niet voor een snelle brexit.

Veel Conservatieve parlementsleden vrezen verkiezingen omdat ze de hete adem van de Brexit Party in hun nek voelen. Johnson maakt zich daar wellicht minder druk om want voor hem telt het totaalplaatje. Met snelle verkiezingen kan hij nog niet op de resultaten van zijn beleid afgerekend worden, enkel op zijn voluntarisme (en zijn onhaalbaar dure beloften) en dat zit goed.

Hij zou zich ook meteen voor de volle termijn van vijf jaar in Downing Street kunnen nestelen en niet voor de bijna drie jaar die May restte. Bovendien kunnen de verkiezingen gezien worden als een nieuwe democratische legitimatie voor een harde brexit.

De Brexit Party hoeft niet eens zo’n grote bedreiging te vormen.. Ze scoorde prima in de Europese verkiezingen en zou het ongetwijfeld goed doen bij nationale verkiezingen, maar het kiessysteem is fundamenteel anders: voor Europa hangt het aantal zitjes af van het stemmenaandeel van de partij, terwijl nationaal in elk kiesdistrict enkel de kandidaat met de meeste stemmen een zitje binnenhaalt. Het komt er dus op aan om in zoveel mogelijk districten de Brexit Party voor te blijven.

Johnson zal er alles aan doen om brexitminnende Conservatieve kandidaten op de kiesbrieven te krijgen. Kandidaten worden lokaal aangeduid maar de brexitlobby organiseert zich binnen de partij zeer strategisch om dat proces te beïnvloeden.

Zo vangt Johnson twee vliegen in een klap. Een Conservatieve overwinning levert hem een absolute meerderheid op, waardoor hij een stuk comfortabeler kan regeren. Binnen die meerderheid neemt bovendien het gewicht van Conservatieve tegenstanders van een harde brexit aanzienlijk af, waardoor de brexit zonder een akkoord er alsnog komt, zij het niet met Halloween maar met Kerstmis.

Er zijn echter twee zwaktes in Johnsons verhaal. Je tegenstanders kun je moeilijk inschatten vóór de campagne. Vraag maar aan May, die Labour en vooral campagnebeest Jeremy Corbyn zwaar onderschatte in 2017. Als Labour slim is, bereidt het zich snel voor op een coherent verhaal dat Johnsons holle retoriek kan ondergraven.

Een tweede probleem is dat lang niet alle kiesdistricten pro-brexit stemmen. Nu capteren de Conservatieven daar ook nog een deel van, maar als maximaal ingezet zou worden op kandidaten die een harde brexit voorstaan, geef je die cadeau aan Labour, de herrezen Liberaal Democraten en de Schotse nationalisten. Het wordt dus strategisch, district per district, afwegen voor Johnson.

Sommige Conservatieven stemden afgelopen maand voor Johnson omdat ze echt in hem geloven, anderen omdat ze hem als laatste redmiddel zien. Maar wellicht voelden velen wel aan dat een fatsoenlijke, goed geregelde brexit er met deze man niet echt inzit, terwijl de kans op een verkiezingsoverwinning die baarlijke duivel Corbyn van de macht houdt, dan weer veel groter is. Boris lijkt hen op hun wenken te zullen bedienen.